Styðjum breytingar með samfélagslegri nýsköpun Helgi Viborg og Ólafur Grétar Gunnarsson skrifa 14. nóvember 2023 13:31 „Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Grétar Gunnarsson Leikskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Sjá meira
„Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun