Menntun sem nýtist í starfi Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar 13. september 2024 14:02 Þegar ég flutt til Íslands 2008 eftir 30 ára nám og störf erlendis var hugtakið sjálfbærni nær óþekkt. Fólk hváði þegar það spurði hvaða rannsóknir og kennslu ég væri að fást við. Íslenskir nemendur voru einnig meira og minna út á klaka, en erlendir nemendur höfðu dýpri þekkingu. Nú hafa íslensku nemendurnir náð svipaðri þekkingu og þeir erlendu. En sama er ekki að segja um ráðamenn. Umræðan fyrir 16 árum var líka furðuleg.Fólk í samfélaginu talaði um hve gott það væri að jörðin væri að hlýna því þá væri hægt að grilla meira á sumrin.Ein ung kona fór fram á hvítvín með humrinum í matvörubúðir. Hún er núna ráðherra. Kaldi bletturinn milli Íslands og grænlands er nú loksins komin í umræðuna hér á landi (sjá ýtarlega umfjöllun í Heimildinni 13. september). Kollegar mínir við háskólann í Bristol í Englandi þegar ég vann þar voru farnir að tala um að að kaldur blettur kæmi fram á loftslagslíkönum fyrir 20 árum.Þegar ég spurði hvað ylli þessari kólnun var svarið – það fer svo mikill varmi í að bjæða Grænlandsjökul – og vegna loftstrauma safnast kuldinn saman við suð-austurströnd Grænlands. Nú er þetta orðið að veruleika. Það kemur því vísindamönnum ekkert á óvart að á Íslandi sé farið að kólna. En hvað veldur skeytingarleysi stjórnvalda? Ég hef velt þessu mikið fyrir mér undanfarin ár og komist að þeirri niðurstöðu að í ráðherrastólum sitji allt of margir lögfræðingar og fólk án fagþekkingar á sínum málaflokkum. Lögfræðingar eru ágætir til síns brúks í dómskerfinu – en þar sem breiða þekkingu þarf eru þeir til lítils nýtandi (með fullri virðingu fyrir starfsmenn ráðuneyta með sérþekkingu). Förum yfir menntun flestra lögfæðinga, þeir eru menntaðir í máladeildum menntaskóla og fara síðan beint í lögfræði þar sem þeir læra að túlka lagabókstafi. Hvort að einhver er sekur eða ósekur skiptir engu máli – einungis þau gögn sem lögð eru fram skipta máli. Margir af þessum lögfræðingum fara í pólitík ungir og fara síðan á þing og ráðherrastóla. Þeir hafa sum sé enga þekkingu á raunvísindum og því ekki loftslagsmálum. Enda hefur ríkisstjórn Íslands ekki enn lýst yfir neyðarástandi í loftslagsmálum, þrátt fyrir að aðalritari Sameinuðu þjóðanna hafi ítrekað nær grátbeðið ráðamenn að gera – núna síðast á degi jarðar í apríl. Þegar auglýstar eru stöður á stofnunum, í stjórsýslu og hjá fyrirtækjum er langur listi yfir þá þekkingu og reynslu sem fólk þarf að hafa – og rumsan endar yfirleitt alltaf á: „nám sem nýtist í starfi.“ Skoðum nú menntun þeirra sem sitja í ráðherrastólunum (það er vert rannsóknarefni að fara yfir menntun allra stjórmálamanna á Alþingi). Forsætisráðherra – lögfræðingur; Fjármála og efnahagsráðherra – dýralæknir; Félags og vinnumarkaðsráðherra og samstarfsráðherra – umhverfisfræðingur; Innviðaráðherra – BA í málvísindum og íslensku; Umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra – lögfræðingur; Utanríkisráðherra – lögfræðingur; Menningar og viðskiptaráðherra – hagfræðingur; Mennta og barnamálaráðherra – BSc í búvísindum; Háskóla, iðnaðar og nýsköpunarráðherra – lögfræðingur; Heibrigðisráðherra – viðskiptafræðingur með kennsluréttindi; Dómsmálaráðherra – mannfræðingur með jafnréttisfræði; Matvælaráðherra - kennaramenntuð með náms- og starfsráðgjöf. Það eru sum sé fjórir lögfræðingar af 12 ráðherrum eða 25% - já og allir sjálfstæðismenn – sem fólk ætti einnig að velta fyrir sér. Rýnum nú fyrst í hvort einhver ráðherra hafi „menntun sem nýtist í starfi.“ Það má deila um það hvort að menntun í lögfræði nýtist sem forsætisráðherra. En lögfræðimenntun nýtist ekki í starfi umhverfis-, orku- og loftslagráðherra, heldur ekki utanríkisráðherra eða háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra. Eini ráðherrann sem hefur einhverja menntun sem tengist sínu starfi er viðskiptaráðherra – sem er hagfræðingur en fær hins vegar einnig menningu á sína könnu.Við munum einnig að viðskiptaráðherra var dýralæknir árið 2008 líkt og fjármála- og efnahagsráðherra nú. Ég hef verið ásökuð um að vera „menntasnobb“ en mitt svar við því að menntun hafi verið mitt ævistarf. Við myndum aldrei spyrja lögfræðing eða hagfræðing álits á hvenær næst gýs á Reykjanesi. Það að hafa fólk sem virðist nákvæmlega vera sama um umhverfismál í ríkisstjórn gerir mig sorgmæddari en orð fái lýst. Þetta kemur fram í ómetnaðarfullri loftslagsáætlun ríkistjórnarinnar og óljósri áætlun um málefni sem tengjast sjálfbærni. Það dugar ekki að hafa óljósar áætlanir ef aðgerðaráætlanir með dagsetningum og hver gerir hvað vantar. Auk þess minntist forsætirráðherra ekkert á loftslagsmál í stefuræðu sinni sl. þriðjudag. Og það árið 2024 þar sem ljóst er að vera hlýjasta ár nútímans (nema á okkar hluta jarðarinnar). Sum sé ekki fleirri dagar til að grilla eins og gantast var um fyrir 15 árum. Ég minni á að síðan eftir hrun hefur fólk með sérþekkingu og verið kallað inn í ráðherrastóla sem tengjast fjármálum, dómsmálum og umhverfismálum. Það fólk stóð sig vel í sínum störfum. Hvers vegna hefur það gleymst að menntun nýtist í starfi? Í lokin er hér ákall frá mér til allra sem hafa þekkingu á raunvísindum að bjóða sig fram í stjórnmálavinnu nú strax og leitast eftir að vera efst á lista flokkanna í öllum kjördæmum umhverfis landið fyrir næstu kosningar. Með þekkingu að leiðarljósi getur Alþingi og ríkisstjórn gert kraftaverk í loftslagsmálum og verið fyrirmynd annarra þjóða. Höfundur er professor emerita. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Alþingi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Valdhafar sem óttast þjóð sína eiga ekki skilið völdin Ágústa Árnadóttir Skoðun Fimm ár í feluleik Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Norðurþing treður yfir varnaðarorð og eignarrétt Árni Björn Kristbjörnsson Skoðun Flokkarnir sem raunverulega öttu viðkvæmum hópum saman og þeir sem þrífa upp eftir þá Þórður Snær Júlíusson Skoðun Lífið í bænum - fyrir suma Sigurður Kári Harðarson Skoðun Þegar dómarar eru hluti af vandanum og bókun 35 Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Hver á arðinn af sjávarútvegsauðlindinni? Einar G. Harðarson Skoðun Þið dirfist að kalla mig fasista og rasista? Davíð Bergmann Skoðun Handhafar sannleikans og hið gagnslausa væl Helgi Héðinsson Skoðun Verða boðaðar kjarabætur örorkulífeyristaka að veruleika eða ekki? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Gervigreind sem jafnréttistæki: Skóli án aðgreiningar Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Verða boðaðar kjarabætur örorkulífeyristaka að veruleika eða ekki? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Þjónusta við konur með endómetríósu tryggð Alma D. Möller skrifar Skoðun Húsnæðisöryggi – Sameiginleg ábyrgð Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Sóun á Alþingi Lovísa Oktovía Eyvindsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöldin leiðrétt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Hvar er mennskan? Ægir Máni Bjarnason skrifar Skoðun Hjúkrunarfræðingar í takt við nýja tíma Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun NPA miðstöðin 15 ára Hallgrímur Eymundsson,Þorbera Fjölnisdóttir skrifar Skoðun Umhverfisráðherra á réttri leið Jóhannes Þór Skúlason skrifar Skoðun Norðurþing treður yfir varnaðarorð og eignarrétt Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Lífið í bænum - fyrir suma Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Hver á arðinn af sjávarútvegsauðlindinni? Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Þegar dómarar eru hluti af vandanum og bókun 35 Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Samræmt námsmat er ekki hindrun heldur hjálpartæki Eiríkur Ólafsson skrifar Skoðun Aflögufærir, hafið samband við söngskóla í neyð Gunnar Guðbjörnsson skrifar Skoðun Að neyðast til að meta sína eigin umsókn í opinberan sjóð Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Tími vindorku á Íslandi – Hvað þyrfti til að koma í veg fyrir raforkuskerðingar? Edvald Edvaldsson skrifar Skoðun Fimm ár í feluleik Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sunnudagsblús ríkisstjórnarinnar Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er í raun í fýlu? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Tálsýn um hugsun Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Handhafar sannleikans og hið gagnslausa væl Helgi Héðinsson skrifar Skoðun Flokkarnir sem raunverulega öttu viðkvæmum hópum saman og þeir sem þrífa upp eftir þá Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Gervigreindarskólinn Alpha: Framtíðarsýn fyrir íslenska grunnskóla Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Valdhafar sem óttast þjóð sína eiga ekki skilið völdin Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Til hamingju með daginn á ný! Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Gefðu blóð, gefðu von: saman björgum við lífum Davíð Stefán Guðmundsson skrifar Skoðun Versta sem gæti gerzt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Aðlögun á Austurvelli Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég flutt til Íslands 2008 eftir 30 ára nám og störf erlendis var hugtakið sjálfbærni nær óþekkt. Fólk hváði þegar það spurði hvaða rannsóknir og kennslu ég væri að fást við. Íslenskir nemendur voru einnig meira og minna út á klaka, en erlendir nemendur höfðu dýpri þekkingu. Nú hafa íslensku nemendurnir náð svipaðri þekkingu og þeir erlendu. En sama er ekki að segja um ráðamenn. Umræðan fyrir 16 árum var líka furðuleg.Fólk í samfélaginu talaði um hve gott það væri að jörðin væri að hlýna því þá væri hægt að grilla meira á sumrin.Ein ung kona fór fram á hvítvín með humrinum í matvörubúðir. Hún er núna ráðherra. Kaldi bletturinn milli Íslands og grænlands er nú loksins komin í umræðuna hér á landi (sjá ýtarlega umfjöllun í Heimildinni 13. september). Kollegar mínir við háskólann í Bristol í Englandi þegar ég vann þar voru farnir að tala um að að kaldur blettur kæmi fram á loftslagslíkönum fyrir 20 árum.Þegar ég spurði hvað ylli þessari kólnun var svarið – það fer svo mikill varmi í að bjæða Grænlandsjökul – og vegna loftstrauma safnast kuldinn saman við suð-austurströnd Grænlands. Nú er þetta orðið að veruleika. Það kemur því vísindamönnum ekkert á óvart að á Íslandi sé farið að kólna. En hvað veldur skeytingarleysi stjórnvalda? Ég hef velt þessu mikið fyrir mér undanfarin ár og komist að þeirri niðurstöðu að í ráðherrastólum sitji allt of margir lögfræðingar og fólk án fagþekkingar á sínum málaflokkum. Lögfræðingar eru ágætir til síns brúks í dómskerfinu – en þar sem breiða þekkingu þarf eru þeir til lítils nýtandi (með fullri virðingu fyrir starfsmenn ráðuneyta með sérþekkingu). Förum yfir menntun flestra lögfæðinga, þeir eru menntaðir í máladeildum menntaskóla og fara síðan beint í lögfræði þar sem þeir læra að túlka lagabókstafi. Hvort að einhver er sekur eða ósekur skiptir engu máli – einungis þau gögn sem lögð eru fram skipta máli. Margir af þessum lögfræðingum fara í pólitík ungir og fara síðan á þing og ráðherrastóla. Þeir hafa sum sé enga þekkingu á raunvísindum og því ekki loftslagsmálum. Enda hefur ríkisstjórn Íslands ekki enn lýst yfir neyðarástandi í loftslagsmálum, þrátt fyrir að aðalritari Sameinuðu þjóðanna hafi ítrekað nær grátbeðið ráðamenn að gera – núna síðast á degi jarðar í apríl. Þegar auglýstar eru stöður á stofnunum, í stjórsýslu og hjá fyrirtækjum er langur listi yfir þá þekkingu og reynslu sem fólk þarf að hafa – og rumsan endar yfirleitt alltaf á: „nám sem nýtist í starfi.“ Skoðum nú menntun þeirra sem sitja í ráðherrastólunum (það er vert rannsóknarefni að fara yfir menntun allra stjórmálamanna á Alþingi). Forsætisráðherra – lögfræðingur; Fjármála og efnahagsráðherra – dýralæknir; Félags og vinnumarkaðsráðherra og samstarfsráðherra – umhverfisfræðingur; Innviðaráðherra – BA í málvísindum og íslensku; Umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra – lögfræðingur; Utanríkisráðherra – lögfræðingur; Menningar og viðskiptaráðherra – hagfræðingur; Mennta og barnamálaráðherra – BSc í búvísindum; Háskóla, iðnaðar og nýsköpunarráðherra – lögfræðingur; Heibrigðisráðherra – viðskiptafræðingur með kennsluréttindi; Dómsmálaráðherra – mannfræðingur með jafnréttisfræði; Matvælaráðherra - kennaramenntuð með náms- og starfsráðgjöf. Það eru sum sé fjórir lögfræðingar af 12 ráðherrum eða 25% - já og allir sjálfstæðismenn – sem fólk ætti einnig að velta fyrir sér. Rýnum nú fyrst í hvort einhver ráðherra hafi „menntun sem nýtist í starfi.“ Það má deila um það hvort að menntun í lögfræði nýtist sem forsætisráðherra. En lögfræðimenntun nýtist ekki í starfi umhverfis-, orku- og loftslagráðherra, heldur ekki utanríkisráðherra eða háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra. Eini ráðherrann sem hefur einhverja menntun sem tengist sínu starfi er viðskiptaráðherra – sem er hagfræðingur en fær hins vegar einnig menningu á sína könnu.Við munum einnig að viðskiptaráðherra var dýralæknir árið 2008 líkt og fjármála- og efnahagsráðherra nú. Ég hef verið ásökuð um að vera „menntasnobb“ en mitt svar við því að menntun hafi verið mitt ævistarf. Við myndum aldrei spyrja lögfræðing eða hagfræðing álits á hvenær næst gýs á Reykjanesi. Það að hafa fólk sem virðist nákvæmlega vera sama um umhverfismál í ríkisstjórn gerir mig sorgmæddari en orð fái lýst. Þetta kemur fram í ómetnaðarfullri loftslagsáætlun ríkistjórnarinnar og óljósri áætlun um málefni sem tengjast sjálfbærni. Það dugar ekki að hafa óljósar áætlanir ef aðgerðaráætlanir með dagsetningum og hver gerir hvað vantar. Auk þess minntist forsætirráðherra ekkert á loftslagsmál í stefuræðu sinni sl. þriðjudag. Og það árið 2024 þar sem ljóst er að vera hlýjasta ár nútímans (nema á okkar hluta jarðarinnar). Sum sé ekki fleirri dagar til að grilla eins og gantast var um fyrir 15 árum. Ég minni á að síðan eftir hrun hefur fólk með sérþekkingu og verið kallað inn í ráðherrastóla sem tengjast fjármálum, dómsmálum og umhverfismálum. Það fólk stóð sig vel í sínum störfum. Hvers vegna hefur það gleymst að menntun nýtist í starfi? Í lokin er hér ákall frá mér til allra sem hafa þekkingu á raunvísindum að bjóða sig fram í stjórnmálavinnu nú strax og leitast eftir að vera efst á lista flokkanna í öllum kjördæmum umhverfis landið fyrir næstu kosningar. Með þekkingu að leiðarljósi getur Alþingi og ríkisstjórn gert kraftaverk í loftslagsmálum og verið fyrirmynd annarra þjóða. Höfundur er professor emerita.
Flokkarnir sem raunverulega öttu viðkvæmum hópum saman og þeir sem þrífa upp eftir þá Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Skoðun Verða boðaðar kjarabætur örorkulífeyristaka að veruleika eða ekki? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Tími vindorku á Íslandi – Hvað þyrfti til að koma í veg fyrir raforkuskerðingar? Edvald Edvaldsson skrifar
Skoðun Flokkarnir sem raunverulega öttu viðkvæmum hópum saman og þeir sem þrífa upp eftir þá Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Gervigreindarskólinn Alpha: Framtíðarsýn fyrir íslenska grunnskóla Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Flokkarnir sem raunverulega öttu viðkvæmum hópum saman og þeir sem þrífa upp eftir þá Þórður Snær Júlíusson Skoðun