Enginn sósíalismi án sjálfstæðs gjaldmiðils Andri Sigurðsson skrifar 15. október 2024 00:01 Viðreisn og hinir frjálslyndu flokkarnir hafa af stórum hluta gert baráttuna gegn krónunni að aðal baráttumáli sínu síðustu áratugina og nýleg grein Sigmars Guðmundssonar á Vísir.is er engin undan tekning. Þar kennir hann krónunni um öll okkar vandamál, húsnæðiskrísuna, skuldaþrælkunina, vaxtastigið og fleira. En hvers vegna? Að gera blóraböggul úr sjálfstæðum gjaldmiðli þjónar ákveðnu hlutverki. Það er í fyrsta lagi að afneita hagkerfinu sem stjórnmálaflokkarnir hafa skapað í samvinnu við hægrið og auðvaldið, og í öðru lagi að réttlæta inngöngu í Evrópusambandið sem mun óhjákvæmilega framselja hluta af sjálfstæði landsins til embættismanna í Evrópu og Evrópska seðlabankans. Í þessu tilfelli verður fullveldi Íslands í penigamálum framselt. Staðreyndin er að sjálfstæður gjaldmiðill er stór hluti af því að vera sjálfstæð og fullvalda þjóð. Og það sem meira er, sósíalismi án sjálfstæðs gjaldmiðils er ekki dæmi sem gengur upp. Það er það sem vinstrisinnaðir hagfræðingar líkt og Michael Hudson þreytast ekki að benda á. Íslenskir hagfræðingar líkt og Ólafur Margeirsson hafna líka að hátt vaxtastig og öll stóru vandamálin sem íslenskir stjórnmálamenn eru ófærir um að leysa hafi eitthvað að gera með krónuna heldur sé vaxtastigið einfaldlega niðurstaðan úr því hagkerfi sem íslenskir stjórnmálamenn hafi skapað. Eða eins og Ólafur Margeirsson skrifaði í grein 2014: „Háir vextir, verðbólga, viðskiptahalli og gengissveiflur hafa ekkert með krónuna að gera heldur stofnanalegt umhverfi hagkerfisins.“ Markaðshyggju krafist og ríkisvæðing takmörkuð Breskir vinstrimenn líkt og Tony Benn og Jeremy Corbyn hafa í áratugi bent á að Evran sé ekki samhæfanleg við að byggja upp sósíalískt ríki. Ein forsenda þess er nefnilega að hafa yfir að ráða sjálfstæðum gjaldmiðli sem hægt er að beita til að byggja innviði og stækka efnahagskerfið með því að veita fjármagni til uppbyggingar húsnæðis en líka iðnaðar og innviða. "Evrópusambandið hefur einu stjórnarskrána sem er bundin við kapítalisma .. hún gerir út af við möguleikann á sósíalisma alls staðar í Evrópu, og gerir kapítalisma að stjórnarskrábundinni kröfu" — Tony Benn Það er margt sem stendur í vegi fyrir því að byggja upp sósíalisma innan ESB. Þar má nefna reglur sambandsins um samkeppni sem leggjast gegn ríkisstuðningi við iðnað sem ESB segir að geti “raskað” samkeppni á hinum frjálsa markaði. Grein 120 í Lissabonsáttmálanum krefst þess að aðildarríki „starfi í samræmi við meginregluna um opið markaðshagkerfi með frjálsri samkeppni“. Markaðshyggja er þannig bundin í lög sambandsins. Þá bindur Maastrict sáttmálinn hendur aðilarríkja við 3% árlegan fjárhagshalla miðað við landsframleiðslu og að skuldir ríkisins skuli ekki vera meiri en 60%. Þetta þýðir í stuttu máli að niðurskurðarstefnu sé krafist innan ESB. Samskonar reglur voru settar á Íslandi undir miklum áróðri Viðskiptaráðs árið 2015, en þær hafa verið teknar úr sambandi t.d. Í covid eftir okkar eigin hentugleika. Innan ESB gæti Ísland átt yfir höfði sér að taka út refsingar fyrir að fara fram úr fjárlögum. Mikil umræða hefur verið innan hagfræðinnar um tilgang og afleiðingar ríkisskuldasöfnunar, og hvort að ríkisskuldareglur þjóni yfir höfuð einhverjum tilgangi, öðrum en að þrengja að umsvifum hins opinbera - sem var eflaust markmið Viðskiptaráðs á sínum tíma. Samkvæmt 101 greinar Lissabonsáttmálans er skylt að „þjónusta sem hefur almenna efnahagslega þýðingu eða er í eðli sínu tekjuskapandi einokun“ sé háð samkeppni. Þetta er gert til að takmarka verulega möguleikann á þjóðnýtingu og til að uppfylla kröfuna þyrfti almennt að brjóta upp og selja starfsemi í eigu hins opinbera. Þarna á réttur markaðarins að ráða en ekki almennings. Þjóðnýting fjármálakerfisins og bankanna, sem er nauðsynleg til að byggja upp sósíalískt ríki, eða annars iðnaðar myndi brjóta gegn sáttmálanum. Valdleysi verkafólks er vandamálið Að gera krónuna að blóraböggli er fullkomin afsökun fyrir þá sem vilja ganga í Evrópusambandið því það þýðir að ekki sé hægt að leysa húsnæðislána-, vaxta- og okurvandann á neinn annan hátt en að taka upp annan gjaldmiðil. Það þurfi ekki einu sinni að reyna, allar tilraunir til þess eru jú tilgangslausar með svona “ónýtan” gjaldmiðil eins og krónan er sögð vera. Mörg helstu vandamál Íslands eru þannig smættuð niður í þetta eina atriði. En raunverulegt vandamál okkar er ekki sjálfstæður gjaldmiðill, sem vill svo til að heitir króna, heldur hvernig honum er stýrt og fyrir hvaða stétt! Það er spurning sem fólkið í Viðreisn spyr sig aldrei því svarið er stéttin sem þau eru að vinna fyrir, ekki verkafólkið sem Sigmar nefnir ekki einu sinni í greininni heldur kapítalið sem græðir á ástandinu. Grein Sigmars ber heitið “Vatn rennur ekki upp í móti” en með því heldur hann því ranglega fram að hátt vaxta stig sé náttúrulögmál sem ekki sé hægt að breyta. Það er auðvitað ekkert lögmál. Það sem er hins vegar mikið frekar lögmál er að flestir stjórnmálamenn munu seint setja sig upp á móti hagsmunum kapítalsins sem hefur skapað umhverfið sem er að sliga verka- og launafólk í landinu. Síhækkandi húsnæðisverð og vaxtaokur er gróðastýja hins fjármálavædda kapítalisma sem íslenskt samfélag er byggt í kringum. Sama fjármálakapítalisma sem arðrænir verkafólk í Evrópu. Innganga í Evrópusambandið mun því aðeins þýða að íslenskum almenningi verði kastað úr öskunni í eldinn. Höfundur er sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslenska krónan Mest lesið Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Halldór 26.07.2025 Halldór Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Viðreisn og hinir frjálslyndu flokkarnir hafa af stórum hluta gert baráttuna gegn krónunni að aðal baráttumáli sínu síðustu áratugina og nýleg grein Sigmars Guðmundssonar á Vísir.is er engin undan tekning. Þar kennir hann krónunni um öll okkar vandamál, húsnæðiskrísuna, skuldaþrælkunina, vaxtastigið og fleira. En hvers vegna? Að gera blóraböggul úr sjálfstæðum gjaldmiðli þjónar ákveðnu hlutverki. Það er í fyrsta lagi að afneita hagkerfinu sem stjórnmálaflokkarnir hafa skapað í samvinnu við hægrið og auðvaldið, og í öðru lagi að réttlæta inngöngu í Evrópusambandið sem mun óhjákvæmilega framselja hluta af sjálfstæði landsins til embættismanna í Evrópu og Evrópska seðlabankans. Í þessu tilfelli verður fullveldi Íslands í penigamálum framselt. Staðreyndin er að sjálfstæður gjaldmiðill er stór hluti af því að vera sjálfstæð og fullvalda þjóð. Og það sem meira er, sósíalismi án sjálfstæðs gjaldmiðils er ekki dæmi sem gengur upp. Það er það sem vinstrisinnaðir hagfræðingar líkt og Michael Hudson þreytast ekki að benda á. Íslenskir hagfræðingar líkt og Ólafur Margeirsson hafna líka að hátt vaxtastig og öll stóru vandamálin sem íslenskir stjórnmálamenn eru ófærir um að leysa hafi eitthvað að gera með krónuna heldur sé vaxtastigið einfaldlega niðurstaðan úr því hagkerfi sem íslenskir stjórnmálamenn hafi skapað. Eða eins og Ólafur Margeirsson skrifaði í grein 2014: „Háir vextir, verðbólga, viðskiptahalli og gengissveiflur hafa ekkert með krónuna að gera heldur stofnanalegt umhverfi hagkerfisins.“ Markaðshyggju krafist og ríkisvæðing takmörkuð Breskir vinstrimenn líkt og Tony Benn og Jeremy Corbyn hafa í áratugi bent á að Evran sé ekki samhæfanleg við að byggja upp sósíalískt ríki. Ein forsenda þess er nefnilega að hafa yfir að ráða sjálfstæðum gjaldmiðli sem hægt er að beita til að byggja innviði og stækka efnahagskerfið með því að veita fjármagni til uppbyggingar húsnæðis en líka iðnaðar og innviða. "Evrópusambandið hefur einu stjórnarskrána sem er bundin við kapítalisma .. hún gerir út af við möguleikann á sósíalisma alls staðar í Evrópu, og gerir kapítalisma að stjórnarskrábundinni kröfu" — Tony Benn Það er margt sem stendur í vegi fyrir því að byggja upp sósíalisma innan ESB. Þar má nefna reglur sambandsins um samkeppni sem leggjast gegn ríkisstuðningi við iðnað sem ESB segir að geti “raskað” samkeppni á hinum frjálsa markaði. Grein 120 í Lissabonsáttmálanum krefst þess að aðildarríki „starfi í samræmi við meginregluna um opið markaðshagkerfi með frjálsri samkeppni“. Markaðshyggja er þannig bundin í lög sambandsins. Þá bindur Maastrict sáttmálinn hendur aðilarríkja við 3% árlegan fjárhagshalla miðað við landsframleiðslu og að skuldir ríkisins skuli ekki vera meiri en 60%. Þetta þýðir í stuttu máli að niðurskurðarstefnu sé krafist innan ESB. Samskonar reglur voru settar á Íslandi undir miklum áróðri Viðskiptaráðs árið 2015, en þær hafa verið teknar úr sambandi t.d. Í covid eftir okkar eigin hentugleika. Innan ESB gæti Ísland átt yfir höfði sér að taka út refsingar fyrir að fara fram úr fjárlögum. Mikil umræða hefur verið innan hagfræðinnar um tilgang og afleiðingar ríkisskuldasöfnunar, og hvort að ríkisskuldareglur þjóni yfir höfuð einhverjum tilgangi, öðrum en að þrengja að umsvifum hins opinbera - sem var eflaust markmið Viðskiptaráðs á sínum tíma. Samkvæmt 101 greinar Lissabonsáttmálans er skylt að „þjónusta sem hefur almenna efnahagslega þýðingu eða er í eðli sínu tekjuskapandi einokun“ sé háð samkeppni. Þetta er gert til að takmarka verulega möguleikann á þjóðnýtingu og til að uppfylla kröfuna þyrfti almennt að brjóta upp og selja starfsemi í eigu hins opinbera. Þarna á réttur markaðarins að ráða en ekki almennings. Þjóðnýting fjármálakerfisins og bankanna, sem er nauðsynleg til að byggja upp sósíalískt ríki, eða annars iðnaðar myndi brjóta gegn sáttmálanum. Valdleysi verkafólks er vandamálið Að gera krónuna að blóraböggli er fullkomin afsökun fyrir þá sem vilja ganga í Evrópusambandið því það þýðir að ekki sé hægt að leysa húsnæðislána-, vaxta- og okurvandann á neinn annan hátt en að taka upp annan gjaldmiðil. Það þurfi ekki einu sinni að reyna, allar tilraunir til þess eru jú tilgangslausar með svona “ónýtan” gjaldmiðil eins og krónan er sögð vera. Mörg helstu vandamál Íslands eru þannig smættuð niður í þetta eina atriði. En raunverulegt vandamál okkar er ekki sjálfstæður gjaldmiðill, sem vill svo til að heitir króna, heldur hvernig honum er stýrt og fyrir hvaða stétt! Það er spurning sem fólkið í Viðreisn spyr sig aldrei því svarið er stéttin sem þau eru að vinna fyrir, ekki verkafólkið sem Sigmar nefnir ekki einu sinni í greininni heldur kapítalið sem græðir á ástandinu. Grein Sigmars ber heitið “Vatn rennur ekki upp í móti” en með því heldur hann því ranglega fram að hátt vaxta stig sé náttúrulögmál sem ekki sé hægt að breyta. Það er auðvitað ekkert lögmál. Það sem er hins vegar mikið frekar lögmál er að flestir stjórnmálamenn munu seint setja sig upp á móti hagsmunum kapítalsins sem hefur skapað umhverfið sem er að sliga verka- og launafólk í landinu. Síhækkandi húsnæðisverð og vaxtaokur er gróðastýja hins fjármálavædda kapítalisma sem íslenskt samfélag er byggt í kringum. Sama fjármálakapítalisma sem arðrænir verkafólk í Evrópu. Innganga í Evrópusambandið mun því aðeins þýða að íslenskum almenningi verði kastað úr öskunni í eldinn. Höfundur er sósíalisti.
Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun