Ökuskírteini á hval Sigursteinn Másson skrifar 27. október 2024 07:44 Nýlega átti ég þess kost að sitja ársfund Alþjóðahvalveiðiráðsins í Lima í Perú. Þar var ég í sendinefnd Íslands fyrir hönd Hvalaskoðunarsamtaka Íslands. Á fundinum skiptust sendinefndir ríkjanna aðallega í tvennt. Þær sem fylgdu Japan að málum sem voru Noregur, eyríki í karabíska- og Kyrrahafinu auk nokkurra smárra Afríkuríkja annars vegar og hins vegar Evrópuríki, Ameríka- bæði suður og norður, Suður Afríka, Indland og helstu ríki Asíu utan Japans að ógleymdum Norðurlöndum öðrum en Noregi en öll þessi ríki leggja áherslu á verndun hvala. Líka Danmörk þótt Færeyjar og Grænland séu þar undir. Frá stofnun ráðsins 1946 hefur Ísland ætíð fylgt Japan að málum en í fyrsta sinn var svo ekki nú. Ísland lýsti því yfir að skiptar skoðanir væru innan ríkisstjórnar og sat hjá í atkvæðagreiðslu um umdeild mál. Þetta markar tímamót og gladdi fulltrúa okkar helstu vina- og viðskiptaríkja. Það er í sjálfu sér ekkert nýtt að hvalir séu leiksoppar í pólitískri refskák. Þannig hefur það oft verið eftir að alþjóðlegt hvalveiðibann var samþykkt á vettvangi Alþjóðahvalveiðiráðsins á níunda áratugnum og nokkur ríki ákváðu að hlíta banninu ekki. Ísland gekkst þó undir bannið lengi vel eða til ársins 2003 að hvalveiðar voru leyfðar að nýju án þess þó að skynsamlegur grundvöllur væri fyrir veiðunum hvað þá að þær uppfylltu lágmarksskilyrði um dýravelferð. Skemmdarverk Sea Shepherd, þegar samtökin sökktu tveimur hvalbátum í Reykjavíkurhöfn um sama leyti og veiðibannið var samþykkt, hleypti illu blóði í landann og ýtti undir frumstæða þjóðerniskennd og ákafa um að láta ekki umhverfissinna vinna sigur. Heimskuleg aðgerð Paul Watson og félaga og við höfum ekki enn bitið úr nálina með það. Föstudaginn 25. október kom það fram hjá Bjarna Benediktssyni forsætisráðherra að umsókn um leyfi til veiða á langreyðum hafi borist Matvælaráðuneytinu. Ráðherra sagði við fréttamenn að afloknum ríkisstjórnarfundi að til greina kæmi að afgreiða umsóknina á tímabili starfsstjórnarinnar og þá mögulega fyrir næstu Alþingiskosningar sem haldnar eru eftir einn mánuð. Hvalur hf sækir um ótímabundið veiðileyfi, sem verður að teljast býsna bratt, en annars til 5-10 ára. Daginn áður en forsætisráðherra upplýsti um umsóknina bárust þær fréttir að helsti stuðningsmaður hvalveiða á Alþingi, Jón Gunnarsson þingmaður Sjálfstæðisflokks, hafi verið valinn sérlegur fulltrúi forsætisráðherra í Matvælaráðuneytinu. Nánari starfslýsing á stöðu Jóns fylgdi ekki sögunni en það má hverjum manni vera ljóst að Jón er þangað kominn inn einkum í því skyni að afgreiða hvalveiðileyfið og það í snatri. Í ljósi þess að starfsstjórn nýtur ekki sama þinglega umboðs og ríkisstjórn með meirihlutastuðning þings á bak við sig og er aðeins ætlað að starfa til bráðabirgða þar til mynduð hefur verið ný ríkisstjórn er jafnan litið svo á að hennar hlutverk sé aðeins að tryggja stjórnskipulega festu. Hún sinni því einungis þeim verkefnum sem nauðsynlegt er að sinna svo landið sé ekki stjórnlaust. Það væri afar óvönduð stjórnsýsla og í raun valdníðsla að hlaupa nú til og binda hendur næstu ríkisstjórnar og ríkisstjórna framtíðarinnar í jafn umdeildu og í raun hápólitísku máli og hvalveiðarnar eru. Mál sem varðar ekki aðeins hagsmuni umsækjanda veiðileyfisins og mögulegra starfsmanna hans heldur og einnig ýmissa annarra í þjóðfélaginu s.s. ferðaþjónustuaðila, kvikmyndagerðarfólks, útflutningaðila og annarra þeirra sem eru háðir því að ímynd og orðspor Íslands sé í lagi. Starfshópur forsætisráðherra er nú að störfum þar sem metnir eru hagsmunir Íslands og alþjóðlegar skuldbindingar þegar hvalveiðar eru annars vegar. Enginn ágreiningur kom fram í ríkisstjórn um skipan starfshópsins. Það væri í hæsta máta óeðlilegt að bíða ekki þeirrar niðurstöðu áður en ákvarðanir um framhaldið væru teknar. Umsóknir hvalveiðifyrirtækja um veiðileyfi, eins og Hvals hf, hafa alla jafna verið afgreiddar á sama ári og veiðum er ætlað að hefjast og þá á fyrsta eða öðrum ársfjórðungi þess sama árs. Ég hef fylgst náið með þessum málum í rúma tvo áratugi og engin dæmi þekki ég um að leyfi til hvalveiða sé afgreitt í nóvember árið áður en leyfið komi til framkvæmda. Það er ekkert sem kallar á að afgreiða slíkt leyfi nú fyrir áramót enda hefst raunverulegur undirbúningur fyrir hvalveiðivertíð ekki fyrr en í apríl ár hvert. Veiðar á langreyði hafa síðan ekki hafist fyrr en um miðjan júní þau ár sem Hvalur hefur haldið til veiða en það sem af er þessari öld hefur fyrirtækið aðeins nýtt veiðiheimildir sínar í um helming þeirra ára sem þær hafa verið í gildi. Það segir sína sögu um hagkvæmni og nauðsyn þessara veiða. Lengi vel stóð orð gegn orði þegar rætt var hvort hvalveiðar gætu talist mannúðlegar veiðar á villtum spendýrum. Það breyttist á síðasta ári þegar þáverandi matvælaráðherra, Svandís Svavarsdóttir, undirritaði reglugerð um stóraukið eftirlit með veiðunum. Meðal annars hófust kvikmyndatökur um borð í hverri veiðiferð og var þá ekki lengur um að villast að veiðarnar standast alls ekki nútímakröfur. Dýrin eru kvalin og pínd með endurteknum sprengjuskutlum i bakinu jafnvel klukkutímum saman. Bandaríkin og Evrópusambandið hafa margoft mótmælt þessum veiðum og nær öll ríki heims, sem við berum okkur saman við og eigum í einhverjum samskiptum við, eru alfarið á móti veiðunum. Bæði af þessum ástæðum, sem ég hér nefni, en einnig af sögulegum ástæðum. Alþjóðahvalveiðibannið á síðustu öld kom ekki til upp úr þurru heldur vegna þess að þá hafði verið gengið svo nærri mörgum hvalastofnum með veiðum að þeir töldust í útrýmingarhættu. Þannig eru aðeins um fjögur hundruð einstaklingar eftir í norður Atlantshafssléttbaksstofninum. Sumar tegundir hvala eru að öllum líkindum í veiðanlegu magni en það eitt gerir þá ekki réttdræpa. Ekki frekar en æðarfuglinn, lóuna eða spóann. Æðarfuglinn er klárlega í veiðanlegu magni á Íslandi en hann er einfaldlega mun verðmætari lifandi en dauður. Það sama á við um hvalina. Ekki aðeins skapa þeir milljarða gjaldeyrisverðmæti með hvalaskoðun heldur eru þeir mikilvægur hluti af vistkerfi hafsins. Annars hefðu þessir gríðarlegu skrokkar heldur ekki þraukað í hafinu í heilar fimm milljónir ára. Hinn nýi fulltrúi forsætisráðherrans í Matvælaráðuneytinu líkti í morgunþætti Bylgjunnar veitingu leyfis til hvalveiða við það að afgreiða ökuskírteini til einstaklings. Þetta er æði furðulegur samanburður. Hvernig getur leyfi til veiða á villtum spendýrum sem eru allt að 20 sinnum stærri en stærsta landdýr jarðar, Afríkufíllinn, verið eins og það að afgreiða ökuskírteini? Reyndar væri það svo að ef svipaðar kröfur hefðu verið gerðar til Hvals hf um að fara að lögum og reglum um dýravelferð og almennt eru gerðar til ökumanna um að fara að umferðarreglum þá kæmi ekki einu sinni til álita að veita fyrirtækinu nýtt leyfi til hvalveiða. Ef Kristján Loftsson æki eins og hann veiðir hvali væri löngu búið að svipta hann ökuskírteininu. Höfundur er stjórnarmaður í Dýraverndarsambandi Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigursteinn Másson Hvalveiðar Mest lesið Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Nýlega átti ég þess kost að sitja ársfund Alþjóðahvalveiðiráðsins í Lima í Perú. Þar var ég í sendinefnd Íslands fyrir hönd Hvalaskoðunarsamtaka Íslands. Á fundinum skiptust sendinefndir ríkjanna aðallega í tvennt. Þær sem fylgdu Japan að málum sem voru Noregur, eyríki í karabíska- og Kyrrahafinu auk nokkurra smárra Afríkuríkja annars vegar og hins vegar Evrópuríki, Ameríka- bæði suður og norður, Suður Afríka, Indland og helstu ríki Asíu utan Japans að ógleymdum Norðurlöndum öðrum en Noregi en öll þessi ríki leggja áherslu á verndun hvala. Líka Danmörk þótt Færeyjar og Grænland séu þar undir. Frá stofnun ráðsins 1946 hefur Ísland ætíð fylgt Japan að málum en í fyrsta sinn var svo ekki nú. Ísland lýsti því yfir að skiptar skoðanir væru innan ríkisstjórnar og sat hjá í atkvæðagreiðslu um umdeild mál. Þetta markar tímamót og gladdi fulltrúa okkar helstu vina- og viðskiptaríkja. Það er í sjálfu sér ekkert nýtt að hvalir séu leiksoppar í pólitískri refskák. Þannig hefur það oft verið eftir að alþjóðlegt hvalveiðibann var samþykkt á vettvangi Alþjóðahvalveiðiráðsins á níunda áratugnum og nokkur ríki ákváðu að hlíta banninu ekki. Ísland gekkst þó undir bannið lengi vel eða til ársins 2003 að hvalveiðar voru leyfðar að nýju án þess þó að skynsamlegur grundvöllur væri fyrir veiðunum hvað þá að þær uppfylltu lágmarksskilyrði um dýravelferð. Skemmdarverk Sea Shepherd, þegar samtökin sökktu tveimur hvalbátum í Reykjavíkurhöfn um sama leyti og veiðibannið var samþykkt, hleypti illu blóði í landann og ýtti undir frumstæða þjóðerniskennd og ákafa um að láta ekki umhverfissinna vinna sigur. Heimskuleg aðgerð Paul Watson og félaga og við höfum ekki enn bitið úr nálina með það. Föstudaginn 25. október kom það fram hjá Bjarna Benediktssyni forsætisráðherra að umsókn um leyfi til veiða á langreyðum hafi borist Matvælaráðuneytinu. Ráðherra sagði við fréttamenn að afloknum ríkisstjórnarfundi að til greina kæmi að afgreiða umsóknina á tímabili starfsstjórnarinnar og þá mögulega fyrir næstu Alþingiskosningar sem haldnar eru eftir einn mánuð. Hvalur hf sækir um ótímabundið veiðileyfi, sem verður að teljast býsna bratt, en annars til 5-10 ára. Daginn áður en forsætisráðherra upplýsti um umsóknina bárust þær fréttir að helsti stuðningsmaður hvalveiða á Alþingi, Jón Gunnarsson þingmaður Sjálfstæðisflokks, hafi verið valinn sérlegur fulltrúi forsætisráðherra í Matvælaráðuneytinu. Nánari starfslýsing á stöðu Jóns fylgdi ekki sögunni en það má hverjum manni vera ljóst að Jón er þangað kominn inn einkum í því skyni að afgreiða hvalveiðileyfið og það í snatri. Í ljósi þess að starfsstjórn nýtur ekki sama þinglega umboðs og ríkisstjórn með meirihlutastuðning þings á bak við sig og er aðeins ætlað að starfa til bráðabirgða þar til mynduð hefur verið ný ríkisstjórn er jafnan litið svo á að hennar hlutverk sé aðeins að tryggja stjórnskipulega festu. Hún sinni því einungis þeim verkefnum sem nauðsynlegt er að sinna svo landið sé ekki stjórnlaust. Það væri afar óvönduð stjórnsýsla og í raun valdníðsla að hlaupa nú til og binda hendur næstu ríkisstjórnar og ríkisstjórna framtíðarinnar í jafn umdeildu og í raun hápólitísku máli og hvalveiðarnar eru. Mál sem varðar ekki aðeins hagsmuni umsækjanda veiðileyfisins og mögulegra starfsmanna hans heldur og einnig ýmissa annarra í þjóðfélaginu s.s. ferðaþjónustuaðila, kvikmyndagerðarfólks, útflutningaðila og annarra þeirra sem eru háðir því að ímynd og orðspor Íslands sé í lagi. Starfshópur forsætisráðherra er nú að störfum þar sem metnir eru hagsmunir Íslands og alþjóðlegar skuldbindingar þegar hvalveiðar eru annars vegar. Enginn ágreiningur kom fram í ríkisstjórn um skipan starfshópsins. Það væri í hæsta máta óeðlilegt að bíða ekki þeirrar niðurstöðu áður en ákvarðanir um framhaldið væru teknar. Umsóknir hvalveiðifyrirtækja um veiðileyfi, eins og Hvals hf, hafa alla jafna verið afgreiddar á sama ári og veiðum er ætlað að hefjast og þá á fyrsta eða öðrum ársfjórðungi þess sama árs. Ég hef fylgst náið með þessum málum í rúma tvo áratugi og engin dæmi þekki ég um að leyfi til hvalveiða sé afgreitt í nóvember árið áður en leyfið komi til framkvæmda. Það er ekkert sem kallar á að afgreiða slíkt leyfi nú fyrir áramót enda hefst raunverulegur undirbúningur fyrir hvalveiðivertíð ekki fyrr en í apríl ár hvert. Veiðar á langreyði hafa síðan ekki hafist fyrr en um miðjan júní þau ár sem Hvalur hefur haldið til veiða en það sem af er þessari öld hefur fyrirtækið aðeins nýtt veiðiheimildir sínar í um helming þeirra ára sem þær hafa verið í gildi. Það segir sína sögu um hagkvæmni og nauðsyn þessara veiða. Lengi vel stóð orð gegn orði þegar rætt var hvort hvalveiðar gætu talist mannúðlegar veiðar á villtum spendýrum. Það breyttist á síðasta ári þegar þáverandi matvælaráðherra, Svandís Svavarsdóttir, undirritaði reglugerð um stóraukið eftirlit með veiðunum. Meðal annars hófust kvikmyndatökur um borð í hverri veiðiferð og var þá ekki lengur um að villast að veiðarnar standast alls ekki nútímakröfur. Dýrin eru kvalin og pínd með endurteknum sprengjuskutlum i bakinu jafnvel klukkutímum saman. Bandaríkin og Evrópusambandið hafa margoft mótmælt þessum veiðum og nær öll ríki heims, sem við berum okkur saman við og eigum í einhverjum samskiptum við, eru alfarið á móti veiðunum. Bæði af þessum ástæðum, sem ég hér nefni, en einnig af sögulegum ástæðum. Alþjóðahvalveiðibannið á síðustu öld kom ekki til upp úr þurru heldur vegna þess að þá hafði verið gengið svo nærri mörgum hvalastofnum með veiðum að þeir töldust í útrýmingarhættu. Þannig eru aðeins um fjögur hundruð einstaklingar eftir í norður Atlantshafssléttbaksstofninum. Sumar tegundir hvala eru að öllum líkindum í veiðanlegu magni en það eitt gerir þá ekki réttdræpa. Ekki frekar en æðarfuglinn, lóuna eða spóann. Æðarfuglinn er klárlega í veiðanlegu magni á Íslandi en hann er einfaldlega mun verðmætari lifandi en dauður. Það sama á við um hvalina. Ekki aðeins skapa þeir milljarða gjaldeyrisverðmæti með hvalaskoðun heldur eru þeir mikilvægur hluti af vistkerfi hafsins. Annars hefðu þessir gríðarlegu skrokkar heldur ekki þraukað í hafinu í heilar fimm milljónir ára. Hinn nýi fulltrúi forsætisráðherrans í Matvælaráðuneytinu líkti í morgunþætti Bylgjunnar veitingu leyfis til hvalveiða við það að afgreiða ökuskírteini til einstaklings. Þetta er æði furðulegur samanburður. Hvernig getur leyfi til veiða á villtum spendýrum sem eru allt að 20 sinnum stærri en stærsta landdýr jarðar, Afríkufíllinn, verið eins og það að afgreiða ökuskírteini? Reyndar væri það svo að ef svipaðar kröfur hefðu verið gerðar til Hvals hf um að fara að lögum og reglum um dýravelferð og almennt eru gerðar til ökumanna um að fara að umferðarreglum þá kæmi ekki einu sinni til álita að veita fyrirtækinu nýtt leyfi til hvalveiða. Ef Kristján Loftsson æki eins og hann veiðir hvali væri löngu búið að svipta hann ökuskírteininu. Höfundur er stjórnarmaður í Dýraverndarsambandi Íslands.
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun