Segir Ísland stunda hvítþvott í svörum til SÞ Jakob Bjarnar skrifar 11. júní 2025 09:49 Grímur segir „skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ en jafnvel gagnvart þeim vilji stýrihópurinn fegra myndina sem við blasir á Íslandi. vísir/vilhelm Geðhjálp gerir alvarlegar athugasemdir við svör Íslands við mannréttindaábendingum og spurningum Sameinuðu þjóðanna. Svo virðist sem Ísland fari frjálslega með, til að mynda í svörum við ábendingum íslamska ríkisins Íran og stundi hvítþvott þegar gerð er grein fyrir stöðunni hérlendis. Þetta kemur meðal annars fram á samráðsgátt en þangað hefur Geðhjálp sent inn umsögn. Stýrihópur Stjórnarráðsins um mannréttindi hefur unnið drög að miðannarskýrslu Íslands vegna allsherjarúttektar Sameinuðu þjóðanna á stöðu mannréttindamála. Stýrihópurinn hefur sent svör sín inn á samráðsgáttina og Geðhjálp nýtir sér það. (Sjá í tengdum skjölum neðst í greininni.) Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar er ekki par hrifinn af svörum Íslands. Hann nefnir sem dæmi að í svörum framkvæmdavaldsins til Sameinuðu þjóðanna segi til að mynda í fjármálaáætlun: „Sérstaklega skal efla aðgengi barna og ungmenna að íþróttum, listum og frístundastarfi (bls. 155).“ Óskatexti framkvæmdavaldsins Þetta séu fróm fyrirheit en raunveruleikinn sé sá að dregið hafi úr framlögum til málaflokksins um 3,5 milljarða króna á tímabilinu. „Það sem stendur er óskatexti framkvæmdavaldsins en það hefur ekki nokkur maður tíma til að kafa ofan í þetta. Ég skrifaði grein í Vísi sem hét: Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði. Mannréttindamálin eru þannig líka.“ Grímur segir auðvelt að benda á mannréttindabrot fyrir botni Miðjarðarhafs en svara síðan Íslamska lýðveldinu Íran að hér sé allt tipp topp þegar svo sé svo sannarlega ekki. „Já, skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ segir Grímur og má greina kaldhæðni í röddu hans. Hann bendir á að í fyrstu athugasemd umsagnar Geðhjálpar sé bent á lög um réttindi sjúklinga, lög sem framkvæmdavaldið hefur verið að reyna að breyta frá því að umboðsmaður Alþingis sagði við eftirliti á þremur geðdeildum 2019, en þá kom skýrsla hans út: „það skortir lagaheimildir fyrir þeim þvingunaraðgerðum sem voru þar viðhafðar.“ Sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum Grímur segir breytinguna sem reynt hafi verið að ná í gegn heimili þessar aðgerðir. Ekki takmörkun á „beitingu nauðungar“ eins og segi í svarinu. „Lagaheimildir hefur hingað til skort fyrir beitingu þvingana á heilbrigðisstofnunum hér á landi og því væri nærtækast að ætla að þeim væri þar af leiðandi ekki beitt. Reyndin hefur þrátt fyrir það verið sú að sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum og stjórnarskrárvarin réttindi þeirra verið takmörkuð á einn eða annan hátt án þess að fyrir því hafi staðið lagaheimild. Elísabet Gísladóttir lögfræðingur er formaður stýrihópsins.facebook Þykir það varpa ljósi á hversu vandmeðfarið valdið er. Lagt er til að óheimilt verði að beita nauðung í refsiskyni. En hver hefur eftirlit með því að hún verði ekki beitt í þeim tilgangi?“ Grímur spyr í ljósi þess að ekkert eftirlit sé þegar bannað er að beita fólk nauðung og þvingun; hvernig verður þetta þá þegar heimilt verður að beita nauðung og þvingun? Hvítþvottur Íslands gagnvart Íslamska lýðveldinu Íran „Það er ekki verið að styrkja eftirlitsþáttinn neitt,“ segir Grímur og vitnar í svar Geðhjálpar við ábendingu Íslamistanna í Íran: „Þetta svar Íslands er ekki viðunandi eða í samræmi við raunveruleikann. Þrátt fyrir skort á lagaheimildum fyrir þeim inngripum, þvingunum og valdbeitingu sem viðhafðar hafa verið innan deilda og stofnanna þar sem fólk fær þjónustu, þá er þeim beitt daglega.“ Róstursamt hefur verið í Íran og hér má sjá mótmæli við áhrifum leiðtoga Hespollah í febrúar 2025. Í svari við athugasemd írönsku sendiherranefndarinnar stundar íslenski stýrihópurinn hvítþvott, sem Grími þykir magnað.Morteza Nikoubazl/NurPhoto via Getty Images) Samkvæmt ákvæðum stjórnarskrár og alþjóðlegra mannréttindasáttmála er óheimilt að beita einstaklinga nauðung eða takmarka stjórnarskrárvarin réttindi þeirra nema fyrir því standi skýr lagaheimild. Og jafnvel þótt lagaheimild væri til staðar gilda ströng skilyrði um beitingu inngripa gagnvart persónuréttindum er varða líf og frelsi einstaklinga sem búin er sérstök vernd í stjórnarskrá. „Á þetta hefur Geðhjálp bent um langt árabil og mótmælir því að þvingunaraðgerðir og nauðung sem einstaklingar eru beittir daglega á Íslandi séu réttlættar með þeim hætti og í raun hvítþvegnar eins og gert er í þessu svari Íslands til Íslamska lýðveldisins Írans,“ segir Grímur. Tengd skjöl Umsögn_Geðhjálpar_um_Allsherjarúttekt_(2)PDF256KBSækja skjal Ísland í mannréttindaráði SÞ Mannréttindi Mannréttindadómstóll Evrópu Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Viðreisn Geðheilbrigði Íran Mest lesið Árásir stóðu yfir í rúma tólf tíma Erlent Með bílinn fullan af fíkniefnum Innlent Lögreglan með málið til rannsóknar Innlent Skora á Snorra að gefa kost á sér Innlent Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Innlent Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Innlent Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Innlent Segist hafa hafnað boði til einkaeyju Epsteins Erlent Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Innlent Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla Innlent Fleiri fréttir Um 200 nemendur eru í lögreglunámi á Akureyri Skora á Snorra að gefa kost á sér Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Reiknað með afskiptum af öllum samkomum Vítisengla Lögreglan með málið til rannsóknar Áframhaldandi aðgerðir gegn Vítisenglum Geirfinnsmálið, orkuöflun, gjaldeyrishöftin og íslenskan á Sprengisandi Drógu aflvana bát í land í Neskaupstað Með bílinn fullan af fíkniefnum „Það verður boðið fram í nafni VG“ Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Þór sækist eftir endurkjöri Furðar sig á þjóðaröryggisráði og rándýr barnaafmæli Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Þyrlan kölluð út vegna vélsleðaslyss á Langjökli „Gervigreind er líka fyrir heimilið“ Hringvegurinn opnaður á ný klukkan 17 Snæfellsnes orðið að vistvangi UNESCO „Stór húsnæðis- og efnahagspakki“ á leiðinni Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Þungir dómar ekki óvæntir og fyrsti vistvangur landsins Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Byrjað að moka í Hringveginn en talsverð vinna framundan Tíu gistu í fangageymslu og þar af tveir „peruölvaðir“ „Við þurfum ekki öll að fara á sjúkrahús“ Sjá meira
Þetta kemur meðal annars fram á samráðsgátt en þangað hefur Geðhjálp sent inn umsögn. Stýrihópur Stjórnarráðsins um mannréttindi hefur unnið drög að miðannarskýrslu Íslands vegna allsherjarúttektar Sameinuðu þjóðanna á stöðu mannréttindamála. Stýrihópurinn hefur sent svör sín inn á samráðsgáttina og Geðhjálp nýtir sér það. (Sjá í tengdum skjölum neðst í greininni.) Grímur Atlason framkvæmdastjóri Geðhjálpar er ekki par hrifinn af svörum Íslands. Hann nefnir sem dæmi að í svörum framkvæmdavaldsins til Sameinuðu þjóðanna segi til að mynda í fjármálaáætlun: „Sérstaklega skal efla aðgengi barna og ungmenna að íþróttum, listum og frístundastarfi (bls. 155).“ Óskatexti framkvæmdavaldsins Þetta séu fróm fyrirheit en raunveruleikinn sé sá að dregið hafi úr framlögum til málaflokksins um 3,5 milljarða króna á tímabilinu. „Það sem stendur er óskatexti framkvæmdavaldsins en það hefur ekki nokkur maður tíma til að kafa ofan í þetta. Ég skrifaði grein í Vísi sem hét: Efla á forvarnir og setja börn í öndvegi með 5,7 milljarða niðurskurði. Mannréttindamálin eru þannig líka.“ Grímur segir auðvelt að benda á mannréttindabrot fyrir botni Miðjarðarhafs en svara síðan Íslamska lýðveldinu Íran að hér sé allt tipp topp þegar svo sé svo sannarlega ekki. „Já, skemmtilegt að fá ábendingu frá Íran,“ segir Grímur og má greina kaldhæðni í röddu hans. Hann bendir á að í fyrstu athugasemd umsagnar Geðhjálpar sé bent á lög um réttindi sjúklinga, lög sem framkvæmdavaldið hefur verið að reyna að breyta frá því að umboðsmaður Alþingis sagði við eftirliti á þremur geðdeildum 2019, en þá kom skýrsla hans út: „það skortir lagaheimildir fyrir þeim þvingunaraðgerðum sem voru þar viðhafðar.“ Sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum Grímur segir breytinguna sem reynt hafi verið að ná í gegn heimili þessar aðgerðir. Ekki takmörkun á „beitingu nauðungar“ eins og segi í svarinu. „Lagaheimildir hefur hingað til skort fyrir beitingu þvingana á heilbrigðisstofnunum hér á landi og því væri nærtækast að ætla að þeim væri þar af leiðandi ekki beitt. Reyndin hefur þrátt fyrir það verið sú að sjúklingar eru beittir ýmsum þvingunum og stjórnarskrárvarin réttindi þeirra verið takmörkuð á einn eða annan hátt án þess að fyrir því hafi staðið lagaheimild. Elísabet Gísladóttir lögfræðingur er formaður stýrihópsins.facebook Þykir það varpa ljósi á hversu vandmeðfarið valdið er. Lagt er til að óheimilt verði að beita nauðung í refsiskyni. En hver hefur eftirlit með því að hún verði ekki beitt í þeim tilgangi?“ Grímur spyr í ljósi þess að ekkert eftirlit sé þegar bannað er að beita fólk nauðung og þvingun; hvernig verður þetta þá þegar heimilt verður að beita nauðung og þvingun? Hvítþvottur Íslands gagnvart Íslamska lýðveldinu Íran „Það er ekki verið að styrkja eftirlitsþáttinn neitt,“ segir Grímur og vitnar í svar Geðhjálpar við ábendingu Íslamistanna í Íran: „Þetta svar Íslands er ekki viðunandi eða í samræmi við raunveruleikann. Þrátt fyrir skort á lagaheimildum fyrir þeim inngripum, þvingunum og valdbeitingu sem viðhafðar hafa verið innan deilda og stofnanna þar sem fólk fær þjónustu, þá er þeim beitt daglega.“ Róstursamt hefur verið í Íran og hér má sjá mótmæli við áhrifum leiðtoga Hespollah í febrúar 2025. Í svari við athugasemd írönsku sendiherranefndarinnar stundar íslenski stýrihópurinn hvítþvott, sem Grími þykir magnað.Morteza Nikoubazl/NurPhoto via Getty Images) Samkvæmt ákvæðum stjórnarskrár og alþjóðlegra mannréttindasáttmála er óheimilt að beita einstaklinga nauðung eða takmarka stjórnarskrárvarin réttindi þeirra nema fyrir því standi skýr lagaheimild. Og jafnvel þótt lagaheimild væri til staðar gilda ströng skilyrði um beitingu inngripa gagnvart persónuréttindum er varða líf og frelsi einstaklinga sem búin er sérstök vernd í stjórnarskrá. „Á þetta hefur Geðhjálp bent um langt árabil og mótmælir því að þvingunaraðgerðir og nauðung sem einstaklingar eru beittir daglega á Íslandi séu réttlættar með þeim hætti og í raun hvítþvegnar eins og gert er í þessu svari Íslands til Íslamska lýðveldisins Írans,“ segir Grímur. Tengd skjöl Umsögn_Geðhjálpar_um_Allsherjarúttekt_(2)PDF256KBSækja skjal
Ísland í mannréttindaráði SÞ Mannréttindi Mannréttindadómstóll Evrópu Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Stjórnsýsla Viðreisn Geðheilbrigði Íran Mest lesið Árásir stóðu yfir í rúma tólf tíma Erlent Með bílinn fullan af fíkniefnum Innlent Lögreglan með málið til rannsóknar Innlent Skora á Snorra að gefa kost á sér Innlent Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Innlent Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Innlent Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Innlent Segist hafa hafnað boði til einkaeyju Epsteins Erlent Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Innlent Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla Innlent Fleiri fréttir Um 200 nemendur eru í lögreglunámi á Akureyri Skora á Snorra að gefa kost á sér Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Reiknað með afskiptum af öllum samkomum Vítisengla Lögreglan með málið til rannsóknar Áframhaldandi aðgerðir gegn Vítisenglum Geirfinnsmálið, orkuöflun, gjaldeyrishöftin og íslenskan á Sprengisandi Drógu aflvana bát í land í Neskaupstað Með bílinn fullan af fíkniefnum „Það verður boðið fram í nafni VG“ Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Þór sækist eftir endurkjöri Furðar sig á þjóðaröryggisráði og rándýr barnaafmæli Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Þyrlan kölluð út vegna vélsleðaslyss á Langjökli „Gervigreind er líka fyrir heimilið“ Hringvegurinn opnaður á ný klukkan 17 Snæfellsnes orðið að vistvangi UNESCO „Stór húsnæðis- og efnahagspakki“ á leiðinni Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Þungir dómar ekki óvæntir og fyrsti vistvangur landsins Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Byrjað að moka í Hringveginn en talsverð vinna framundan Tíu gistu í fangageymslu og þar af tveir „peruölvaðir“ „Við þurfum ekki öll að fara á sjúkrahús“ Sjá meira