Mennta­mála­ráð­herra greindur með þágu­falls­sýki

Málfar Guðmundar Inga Kristinssonar, mennta- og barnamálaráðherra, í Bítinu á Bylgjunni hefur verið gagnrýnt af hinum ýmsu málfarsriddurum á samfélagsmiðlum í dag. 

Sigurður Guðni Guðjónsson hæstaréttarlögmaður skrifar færslu á Facebook þar sem hann gerir athugasemd við að ráðherrann hafi sagt „mér hlakkar til“ frekar en „ég hlakka til“. Gengur Sigurður svo langt að segja mál ráðherrans í útvarpsviðtalinu vera „jafn óskiljanlegt“ og ávarp ráðherrans á fundi með kennurum sinn fyrsta embættisdag í vetur, þar sem hann flutti ræðu á ensku fyrir framan kennara, sem gekk brösuglega. Sú ræða vakti mikla athygli.  

„Ráðherrann veit ekki hvort hann eða honum hlakkar til jólanna,“ bætir Sigurður við. Umrætt dæmi kemur fyrir undir blálok viðtalsins.

Inni á síðunni Málvöndunarþættinum bendir Helga Sigurðardóttir á fleiri málfarsfrávik. Kvaðst hún „orðlaus“ eftir að hafa hlustað á viðtalið. „Hvað eftir annað sagði hann ,,ég vill” og oftar en einu sinni talaði hann um „einkanir“,“ skrifar hún. 

Ekki leið að löngu þar til stjörnumálfræðingurinn Eiríkur Rögnvaldsson tjáði sig og tók upp hanskann fyrir Guðmund. Hann skrifar undir færslu Helgu að ráðherrann tali „væntanlega bara það mál sem hann hefur alist upp við og hefur lengi verið algengt í landinu“. Prófessorinn hefur lengi talað fyrir því að fólk hætti að leiðrétta málfarsvillur sem þessar.

„Ef ég hefði áhyggjur af því þá myndi ég ekki tala neitt“

Guðmundur Ingi sagðist ekki hafa séð umræddar færslur þegar blaðamaður sló á þráðinn til hans.

Ráðherrann kvaðst ekki hafa miklar áhyggjur af málfari sínu spurður út í þessi málfarsfrávik.

„Ég hef ekki miklar áhyggjur af því hvort ég tali rétt eða rangt. Hvernig ég tala, ef ég hefði áhyggjur af því þá myndi ég ekki tala neitt,“ segir hann. „Ég vil bara einbeita mér að því hvernig við hjálpum börnunum, eflum læsi og lesskilning svo drengirnir detti ekki út úr skólum.“

Spurður út í misáreiðanlega ábendingu sem blaðamanni barst um að ráðherrann sækti mögulega tungumálakennslu þessa dagana neitar hann því. „Nei, ég hef ekki tíma í það,“ svarar Guðmundur, sem segist vera of upptekinn við að „reyna að koma hlutunum í lag í menntakerfinu.“

Þarf ekki að koma á óvart að ráðherrann sé þágufallssjúkur

Flestar eru þetta fremur algengar málfarsvillur en fréttastofa setti sig í samband við Jóhannes Gísla Jónsson, prófessor í málvísindum sem hefur meðal annars rannsakað þágufallssýki, til að spyrja hann út í málið.

„Þágufallssýkin er mjög útbreidd,“ segir Jóhannes Gísli í samtali við fréttastofu og vísar hann þar til þess að ráðherra segi „mér hlakkar til“ frekar en „ég hlakka til“.

Í raun finnast dæmi um þessa svokölluðu sýki í skriflegum heimildum frá 19. öld.

„Þannig að það getur enginn orðið hissa þó að Guðmundur Ingi sé þágufallssjúkur. Það er nú hver annar Íslendingurinn,“ bætir málfræðingur við.

„En fólk tekur eftir þessu þegar þetta er menntamálaráðherra og kannski er ætlast aðeins meira af menntamálaráðherra heldur en öðrum í þjóðfélaginu.“

Í máli barna er til dæmis þágufallssýki, sem er nú gjarnan kölluð „þágufallshneigð“, í sögninni að hlakka talsvert algengari en hitt, samkvæmt málfarsrannsóknum. Í raun virðist minnihluti beygja frumlagið rétt (nefnifalli) heldur nota flestir ýmist þolfall eða þágufall.

Þegar Eiríkur Rögnvalds sagði „ég vill“

Hvað „ég vill“ varðar bendir Jóhannes Gísli enn fremur á að það sé algeng málvilla. Jóhannes uppljóstrar því að sjálfur Eiríkur Rögnvaldsson prófessor hafi einu sinni mismælt sig þannig á fundi með kollegum sínum þegar honum varð heitt í hamsi (er það frétt?). Enn þann dag í dag sé hlegið að því.

„Prófessor í íslenskri málfræði segir þetta á fundi með kollegum sínum. Þá geturðu bara reiknað með því hvernig þetta er úti í samfélaginu,“ segir Jóhannes Gísli og hlær við.

Aftur á móti skýtur „einkanir“ skökku við að mati málfræðingsins en hann telur það ekki eins útbreitt og hin tvö frávikin.  Þó finnst 151 dæmi „einkanir“ inni á Tímarit.is, hið elsta frá árinu 1909. Það hefur þó þótt rangt mál. Árið 1920 skrifaði Tíminn að „einkanir“ væri bögumæli.

„Þannig að það má halda uppi vörnum fyrir Guðmund Inga hvað varðar þágufallssýkina og „ég vill“ en það er kannski erfiðara með einkanir,“ segir Jóhannes Gísli að lokum.