Í skjóli hvíta bjargvættarins Yousef Ingi Tamimi skrifar 8. september 2025 07:01 Nú um helgina fór fram víða á landinu einn stærsti og áhrifamesti þjóðfundur um málefni Palestínu frá upphafi. Yfir 180 stéttarfélög, trúfélög, lífsskoðunarfélög og önnur almannaheillafélög stigu þar saman fram og kröfðust aðgerða til að binda enda á það hörmulega ástand sem Ísrael hefur skapað með yfirstandandi þjóðarmorði í Palestínu. Skilaboðin voru skýr: Tími orða er liðinn – nú er tími aðgerða. Ísrael verður knúið til að virða mannréttindi Palestínumanna og stöðva þjóðarmorðið, þjóðernishreinsanir, arðrán og landrán. Virða verður ófrávíkjanlegan rétt Palestínumanna til ríkis, lífs og mannréttinda, rétt sem Ísrael neitar að viðurkenna og brýtur gegn á hverjum degi. Eitt stéttarfélag ákvað þó að standa utan við þennan sögulega viðburð. Vissulega hafa stéttarfélög rétt til að ákveða eigin þátttöku. En þegar um er að ræða baráttu gegn þjóðarmorði, þar sem lagaleg og siðferðileg skylda allra er að aðhafast, þá verður þögnin og fjarveran að pólitískri afstöðu. Í stað þess að sýna samstöðu með kúguðu fólki ákvað Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga að gefa út yfirlýsingu sem opinberar bæði vanþekkingu og hugmyndafræði sem sprettur beint úr nýlendustefnu og hinu svokallaða hvíta bjargvættarheilkenni (e. White Savior complex). Í yfirlýsingunni segir m.a.: “Íslenskir hjúkrunarfræðingar starfa á átakasvæðum um allan heim, þar á meðal á Gaza. Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga mun ekki grípa til aðgerða sem geta hugsanlega komið í veg fyrir að hjúkrunarfræðingar fái aðgang að svæði þar sem þeirra er þörf.” Þetta orðalag felur fyrst og fremst í sér að Félagið setur aðgang og starfsskilyrði íslenskra hjúkrunarfræðinga í forgang fremur en líf og réttindi Palestínumanna. Það er dæmigerð birtingarmynd hvíta bjargvættarheilkennisins: að hagsmunir þeirra sem koma utan frá séu settir ofar en ákall kúgaðs fólks um samstöðu og aðgerðir. Þessi afstaða er óásættanleg; nú er fyrsta og brýnasta verkefnið að stöðva þjóðarmorðið með öllum tiltækum aðgerðum. Þessi afstaða FÍH er ekki bara röng, hún er beinlínis hættuleg. Þegar stéttarfélag sem á að standa vörð um siðferðileg gildi og réttlæti kýs að draga sig til baka og réttlæta það með slíku orðalagi, þá verður það að pólitískri yfirlýsingu um að hagsmunir eigin ímyndar og stöðu séu mikilvægari en líf tugþúsunda barna og fjölskyldna sem upplifa loftárásir, sprengjur og svelti. Við skulum ekki gleyma því að í dag eru heilbrigðisstarfsmenn í Palestínu sjálfir skotmörk. Sjúkrahús eru sprengd, læknar og hjúkrunarfræðingar myrtir í vinnu sinni. Það er kaldhæðnislegt að Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga vísi til eigin starfsemi á átakasvæðum á sama tíma og það neitar að sýna í verki þá grundvallarsamstöðu sem starfsstéttin á að byggja á: að verja líf og mannréttindi. Afstaðan er varhugaverð af mörgum ástæðum: Í fyrsta lagi er þetta hrokafull afstaða gagnvart Palestínufólkinu sjálfu og byggir á fordómum og yfirgengilegum hroka. Palestínsk samtök, félagasamtök og borgarasamfélagið hafa ítrekað kallað eftir aðgerðum, sniðgöngu og slitum á stjórnmálasambandi sem helsta friðsamlega leiðin til að knýja Ísrael til ábyrgðar. Þegar við, sérstaklega sem hvítir Vesturlandabúar, þykjumst vita betur en fólkið sem býr við kúgunina sjálfa, þá erum við ekki að sýna samstöðu heldur yfirgang og nýlenduhroka. Það er ekki okkar hlutverk að endurskilgreina baráttu kúgaðs fólks; það er okkar skylda að hlusta og styðja. Í öðru lagi normaliserar það glæpi gegn mannkyninu. Með því að hafna þátttöku í aðgerðum gegn þjóðarmorði sendir félagið þau skilaboð að slíkar aðstæður séu bara „önnur hlið á deilu“, í stað þess að viðurkenna þá raun sem alþjóðalög og helstu sérfræðingar í þjóðarmorðum hafa sagt: Þetta er þjóðarmorð, þjóðernishreinsanir, arðrán, landrán. Í þriðja lagi endurskapar það nýlenduhugsunina. Yfirlýsingin er dæmigerð fyrir White Savior complex: að hagsmunir, í þessu tilviki íslenskra hjúkrunarfræðinga, séu settir í forgang fram yfir raddir og þjáningar kúgaðs fólks. Þannig er boðskapurinn í raun: „Við hjálpum aðeins ef við fáum sjálf aðgang.“ Það er skilyrt samviska sem byggir á forréttindum. Í fjórða lagi grefur þetta undan alþjóðlegri samstöðu. Þegar eitt stéttarfélag tekur þessa stöðu veikist samstaðan sem 180 önnur félög stóðu vörð um. Þannig er hrópað inn í raðir þeirra sem enn eru hikandi: „Það er í lagi að gera ekki neitt.“ Og það er nákvæmlega sú afstaða sem Ísrael og bandamenn þess byggja á, að heimurinn muni líta undan á meðan þjóðarmorð á sér stað. Sagan hefur kennt okkur að þögn og hlutleysi í aðstæðum þjóðarmorðs er aldrei hlutlaus afstaða. Hún er meðvirkni. Hún er samsekt. Í dag verðum við að spyrja: vilja íslenskir hjúkrunarfræðingar í alvöru standa þeim megin sögunnar? Höfundur er hjúkrunarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Yousef Ingi Tamimi Mest lesið Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kirkjurnar standa en stoðirnar eru sveltar Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir skrifar Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir skrifar Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson skrifar Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson skrifar Skoðun $€tjum í$lensku á (mat) $€ðilinn! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Minna tal, meiri uppbygging Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Sjá meira
Nú um helgina fór fram víða á landinu einn stærsti og áhrifamesti þjóðfundur um málefni Palestínu frá upphafi. Yfir 180 stéttarfélög, trúfélög, lífsskoðunarfélög og önnur almannaheillafélög stigu þar saman fram og kröfðust aðgerða til að binda enda á það hörmulega ástand sem Ísrael hefur skapað með yfirstandandi þjóðarmorði í Palestínu. Skilaboðin voru skýr: Tími orða er liðinn – nú er tími aðgerða. Ísrael verður knúið til að virða mannréttindi Palestínumanna og stöðva þjóðarmorðið, þjóðernishreinsanir, arðrán og landrán. Virða verður ófrávíkjanlegan rétt Palestínumanna til ríkis, lífs og mannréttinda, rétt sem Ísrael neitar að viðurkenna og brýtur gegn á hverjum degi. Eitt stéttarfélag ákvað þó að standa utan við þennan sögulega viðburð. Vissulega hafa stéttarfélög rétt til að ákveða eigin þátttöku. En þegar um er að ræða baráttu gegn þjóðarmorði, þar sem lagaleg og siðferðileg skylda allra er að aðhafast, þá verður þögnin og fjarveran að pólitískri afstöðu. Í stað þess að sýna samstöðu með kúguðu fólki ákvað Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga að gefa út yfirlýsingu sem opinberar bæði vanþekkingu og hugmyndafræði sem sprettur beint úr nýlendustefnu og hinu svokallaða hvíta bjargvættarheilkenni (e. White Savior complex). Í yfirlýsingunni segir m.a.: “Íslenskir hjúkrunarfræðingar starfa á átakasvæðum um allan heim, þar á meðal á Gaza. Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga mun ekki grípa til aðgerða sem geta hugsanlega komið í veg fyrir að hjúkrunarfræðingar fái aðgang að svæði þar sem þeirra er þörf.” Þetta orðalag felur fyrst og fremst í sér að Félagið setur aðgang og starfsskilyrði íslenskra hjúkrunarfræðinga í forgang fremur en líf og réttindi Palestínumanna. Það er dæmigerð birtingarmynd hvíta bjargvættarheilkennisins: að hagsmunir þeirra sem koma utan frá séu settir ofar en ákall kúgaðs fólks um samstöðu og aðgerðir. Þessi afstaða er óásættanleg; nú er fyrsta og brýnasta verkefnið að stöðva þjóðarmorðið með öllum tiltækum aðgerðum. Þessi afstaða FÍH er ekki bara röng, hún er beinlínis hættuleg. Þegar stéttarfélag sem á að standa vörð um siðferðileg gildi og réttlæti kýs að draga sig til baka og réttlæta það með slíku orðalagi, þá verður það að pólitískri yfirlýsingu um að hagsmunir eigin ímyndar og stöðu séu mikilvægari en líf tugþúsunda barna og fjölskyldna sem upplifa loftárásir, sprengjur og svelti. Við skulum ekki gleyma því að í dag eru heilbrigðisstarfsmenn í Palestínu sjálfir skotmörk. Sjúkrahús eru sprengd, læknar og hjúkrunarfræðingar myrtir í vinnu sinni. Það er kaldhæðnislegt að Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga vísi til eigin starfsemi á átakasvæðum á sama tíma og það neitar að sýna í verki þá grundvallarsamstöðu sem starfsstéttin á að byggja á: að verja líf og mannréttindi. Afstaðan er varhugaverð af mörgum ástæðum: Í fyrsta lagi er þetta hrokafull afstaða gagnvart Palestínufólkinu sjálfu og byggir á fordómum og yfirgengilegum hroka. Palestínsk samtök, félagasamtök og borgarasamfélagið hafa ítrekað kallað eftir aðgerðum, sniðgöngu og slitum á stjórnmálasambandi sem helsta friðsamlega leiðin til að knýja Ísrael til ábyrgðar. Þegar við, sérstaklega sem hvítir Vesturlandabúar, þykjumst vita betur en fólkið sem býr við kúgunina sjálfa, þá erum við ekki að sýna samstöðu heldur yfirgang og nýlenduhroka. Það er ekki okkar hlutverk að endurskilgreina baráttu kúgaðs fólks; það er okkar skylda að hlusta og styðja. Í öðru lagi normaliserar það glæpi gegn mannkyninu. Með því að hafna þátttöku í aðgerðum gegn þjóðarmorði sendir félagið þau skilaboð að slíkar aðstæður séu bara „önnur hlið á deilu“, í stað þess að viðurkenna þá raun sem alþjóðalög og helstu sérfræðingar í þjóðarmorðum hafa sagt: Þetta er þjóðarmorð, þjóðernishreinsanir, arðrán, landrán. Í þriðja lagi endurskapar það nýlenduhugsunina. Yfirlýsingin er dæmigerð fyrir White Savior complex: að hagsmunir, í þessu tilviki íslenskra hjúkrunarfræðinga, séu settir í forgang fram yfir raddir og þjáningar kúgaðs fólks. Þannig er boðskapurinn í raun: „Við hjálpum aðeins ef við fáum sjálf aðgang.“ Það er skilyrt samviska sem byggir á forréttindum. Í fjórða lagi grefur þetta undan alþjóðlegri samstöðu. Þegar eitt stéttarfélag tekur þessa stöðu veikist samstaðan sem 180 önnur félög stóðu vörð um. Þannig er hrópað inn í raðir þeirra sem enn eru hikandi: „Það er í lagi að gera ekki neitt.“ Og það er nákvæmlega sú afstaða sem Ísrael og bandamenn þess byggja á, að heimurinn muni líta undan á meðan þjóðarmorð á sér stað. Sagan hefur kennt okkur að þögn og hlutleysi í aðstæðum þjóðarmorðs er aldrei hlutlaus afstaða. Hún er meðvirkni. Hún er samsekt. Í dag verðum við að spyrja: vilja íslenskir hjúkrunarfræðingar í alvöru standa þeim megin sögunnar? Höfundur er hjúkrunarfræðingur.
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar
Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun