Berklar, Krakk og Rough Sleep Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar 11. september 2025 09:03 Undanfarnar vikur hefur B-teymið (vettvangsteymið) hjá göngudeild smitsjúkdóma Landspítalans verið í fræðslu- og vinnuferð í London. Tilgangurinn var að kynna okkur starf og aðferðir í baráttunni við smitsjúkdóma meðal jaðarsettra hópa. Við horfðum sérstaklega til heimilislausra en innan þess hóps eru margir fyrrum fangar og fólk sem glímir við geðfötlun. Þá beindum við sjónum einnig að ungmennum og kynlífsverkafólki, hópum sem þurfa sterkari vernd, meiri réttindi og minni fordóma, eins og á við um öll sem standa jaðarsett í samfélaginu. Landspítalinn hefur á síðustu misserum fengið jafningja frá Afstöðu til starfa með B-teyminu. Þessi samvinna hefur opnað nýja möguleika í tengslum við jaðarsetta hópa og sparað heilbrigðiskerfinu verulegar fjárhæðir á þessu ári. Við tókum þátt í vettvangsstarfi með fulltrúum National Health Service. Við heimsóttum úrræði fyrir heimilislausa, vettvangsteymi, tjaldbúðir og sérstaka viðburði þar sem boðið var upp á mat, þjónustu og tengslamyndun. Sérstaklega stóð upp úr heimsókn í dagsetur sem bauð upp á heitan mat, hvíldaraðstöðu, sturtur, þvottahús, félagsráðgjöf, heilbrigðisþjónustu, tann- og fótaaðhlynningu og skapandi starfsemi. Þar var lögð áhersla á að virkja fólk í list og sköpun, hjálpa því að endurheimta áhuga á lífinu og skapa raunveruleg tækifæri til endurkomu inn í samfélagið. Það sem vakti mikla athygli var hversu stóran sess jafningjar höfðu í starfinu. Þeir sinntu ekki aðeins tengslum heldur einnig verkum eins og blóð- og sýnatökum. Þar unnu fagfólk, jafningjar og sjálfboðaliðar saman sem ein heild. Þessi nálgun stangast á við íslenskan veruleika þar sem of oft er unnið í aðskildum kössum og fagstéttir vernda sín verk í stað þess að nýta krafta annarra sem ná betur til hópsins. Einn eftirminnilegasti viðburðurinn var Street Fest í Finsbury Park. Þar var boðið upp á sturtur, klippingu, fatnað, mat og tónlist ásamt heilbrigðisþjónustu og sýnatökum vegna smitsjúkdóma. Þetta var ekki aðeins veisla heldur einnig tækifæri til að nálgast fólk á mannsæmandi hátt, byggja upp tengsl og styrkja sjálfsvirðingu. Slíkt verkefni væri vel framkvæmanlegt hér á Íslandi og gæti orðið mikilvægt skref í að brjóta niður múra milli samfélagsins og þeirra sem hafa verið jaðarsettir. Það kom okkur einnig á óvart að í Bretlandi er nú talið ljóst að berklar og krakkneysla haldist í hendur. Þetta er áhyggjuefni fyrir Ísland þar sem neysla á krakki (kókaín sem er reykt) hefur aukist mjög á síðustu árum og ekkert bendir til að þróunin snúist við heldur þvert á móti. Ef ekkert er að gert munu þessir þættir ýta undir alvarlegan faraldur sem mun lenda þyngst á hópum sem nú þegar búa við mikla jaðarsetningu og svo auðvitað víðar í samfélaginu. Á sama tíma og við sjáum hversu nauðsynleg úrræði eru í baráttunni við heimilisleysi og smitsjúkdóma berast fréttir að 60 þúsund fermetrar húsnæðis í eigu ríkisins standi auðir. Það vekur spurningar. Hvernig nýtum við þetta rými þegar þörfin er svona brýn. Með tiltölulega einföldum hætti mætti koma á fót dagsetrum, virknimiðstöðvum, neyðarskýlum, áfangaheimilum og kaffistofum. Þetta myndi bæta lífsskilyrði margra og létta álagi af heilbrigðis- og félagskerfinu til lengri tíma. Eitt dæmi er Tollhúsið við Tryggvagötu. Þar mætti með tveimur hæðum einungis skapa þjónustu sem hefði afgerandi áhrif. Dagsetur þar sem fólk fær mat, hvíld, heilbrigðisþjónustu og tækifæri til sköpunar er ekki aðeins mannúðleg lausn heldur einnig fjárhagslega skynsamleg lausn fyrir samfélagið í heild. Þrátt fyrir að Reykjavíkurborg hafi samþykkt áætlun í málefnum heimilislausra til ársins 2027 er ljóst að þjónustan þarfnast heildarendurskoðunar. Í dag eru neyðarskýli, VOR teymið og heimahjúkrun staðsett á mismunandi stöðum og boðleiðir og samhæfing eru flóknar. Þetta veldur bæði auknum kostnaði og minni samfellu í þjónustu. Hægt væri að stíga mikilvægt skref með því að sameina þjónustuna í einni miðlægri þjónustumiðstöð þar sem neyðarskýli, heimahjúkrun, VOR teymi, félagsráðgjöf og sérúrræði fyrir veikustu einstaklingana væru undir sama þaki. Slíkt fyrirkomulag myndi auka skilvirkni, tryggja öryggi notenda, bæta aðgengi að þjónustu og leiða til verulegs sparnaðar í rekstri. Með samþættingu þjónustu í einu húsnæði væri hægt að tryggja faglegt og einstaklingsmiðað þjónustuframboð þar sem mannréttindi og skaðaminnkun væru í forgrunni. Það myndi gera borginni kleift að styðja betur við fólk og hjálpa því fyrr út úr vítahringnum að vera fast í neyðarskýlum. Þannig eru þau að vinna í London. Að því sögðu er ekki sanngjarnt að aðeins eitt sveitarfélag sinni málefnum heimilislausra því ekkert eitt sveitarfélag ræður við slíkt að halda uppi heilum málalfokki. Ríkið verður hér að koma að málum og ekki sienna en strax. Ferðin til London var krefjandi og lærdómsrík. Hún sýndi okkur að Ísland þarf að ráðast í breytingar strax, bæði í málefnum heimilislausra, í baráttunni við smitsjúkdóma og almennt þegar kemur að jaðarsettum hópum. Við eigum úrræði, við eigum mannauð og við eigum húsnæði. Spurningin er bara hvort við ætlum að nýta þetta eða horfa á vandann stækka. Guðmundur Ingi Þóroddsson, sérhæfður starfsmaður á göngudeild smitsjúkdóma og formaður Afstöðu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Ingi Þóroddsson Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarnar vikur hefur B-teymið (vettvangsteymið) hjá göngudeild smitsjúkdóma Landspítalans verið í fræðslu- og vinnuferð í London. Tilgangurinn var að kynna okkur starf og aðferðir í baráttunni við smitsjúkdóma meðal jaðarsettra hópa. Við horfðum sérstaklega til heimilislausra en innan þess hóps eru margir fyrrum fangar og fólk sem glímir við geðfötlun. Þá beindum við sjónum einnig að ungmennum og kynlífsverkafólki, hópum sem þurfa sterkari vernd, meiri réttindi og minni fordóma, eins og á við um öll sem standa jaðarsett í samfélaginu. Landspítalinn hefur á síðustu misserum fengið jafningja frá Afstöðu til starfa með B-teyminu. Þessi samvinna hefur opnað nýja möguleika í tengslum við jaðarsetta hópa og sparað heilbrigðiskerfinu verulegar fjárhæðir á þessu ári. Við tókum þátt í vettvangsstarfi með fulltrúum National Health Service. Við heimsóttum úrræði fyrir heimilislausa, vettvangsteymi, tjaldbúðir og sérstaka viðburði þar sem boðið var upp á mat, þjónustu og tengslamyndun. Sérstaklega stóð upp úr heimsókn í dagsetur sem bauð upp á heitan mat, hvíldaraðstöðu, sturtur, þvottahús, félagsráðgjöf, heilbrigðisþjónustu, tann- og fótaaðhlynningu og skapandi starfsemi. Þar var lögð áhersla á að virkja fólk í list og sköpun, hjálpa því að endurheimta áhuga á lífinu og skapa raunveruleg tækifæri til endurkomu inn í samfélagið. Það sem vakti mikla athygli var hversu stóran sess jafningjar höfðu í starfinu. Þeir sinntu ekki aðeins tengslum heldur einnig verkum eins og blóð- og sýnatökum. Þar unnu fagfólk, jafningjar og sjálfboðaliðar saman sem ein heild. Þessi nálgun stangast á við íslenskan veruleika þar sem of oft er unnið í aðskildum kössum og fagstéttir vernda sín verk í stað þess að nýta krafta annarra sem ná betur til hópsins. Einn eftirminnilegasti viðburðurinn var Street Fest í Finsbury Park. Þar var boðið upp á sturtur, klippingu, fatnað, mat og tónlist ásamt heilbrigðisþjónustu og sýnatökum vegna smitsjúkdóma. Þetta var ekki aðeins veisla heldur einnig tækifæri til að nálgast fólk á mannsæmandi hátt, byggja upp tengsl og styrkja sjálfsvirðingu. Slíkt verkefni væri vel framkvæmanlegt hér á Íslandi og gæti orðið mikilvægt skref í að brjóta niður múra milli samfélagsins og þeirra sem hafa verið jaðarsettir. Það kom okkur einnig á óvart að í Bretlandi er nú talið ljóst að berklar og krakkneysla haldist í hendur. Þetta er áhyggjuefni fyrir Ísland þar sem neysla á krakki (kókaín sem er reykt) hefur aukist mjög á síðustu árum og ekkert bendir til að þróunin snúist við heldur þvert á móti. Ef ekkert er að gert munu þessir þættir ýta undir alvarlegan faraldur sem mun lenda þyngst á hópum sem nú þegar búa við mikla jaðarsetningu og svo auðvitað víðar í samfélaginu. Á sama tíma og við sjáum hversu nauðsynleg úrræði eru í baráttunni við heimilisleysi og smitsjúkdóma berast fréttir að 60 þúsund fermetrar húsnæðis í eigu ríkisins standi auðir. Það vekur spurningar. Hvernig nýtum við þetta rými þegar þörfin er svona brýn. Með tiltölulega einföldum hætti mætti koma á fót dagsetrum, virknimiðstöðvum, neyðarskýlum, áfangaheimilum og kaffistofum. Þetta myndi bæta lífsskilyrði margra og létta álagi af heilbrigðis- og félagskerfinu til lengri tíma. Eitt dæmi er Tollhúsið við Tryggvagötu. Þar mætti með tveimur hæðum einungis skapa þjónustu sem hefði afgerandi áhrif. Dagsetur þar sem fólk fær mat, hvíld, heilbrigðisþjónustu og tækifæri til sköpunar er ekki aðeins mannúðleg lausn heldur einnig fjárhagslega skynsamleg lausn fyrir samfélagið í heild. Þrátt fyrir að Reykjavíkurborg hafi samþykkt áætlun í málefnum heimilislausra til ársins 2027 er ljóst að þjónustan þarfnast heildarendurskoðunar. Í dag eru neyðarskýli, VOR teymið og heimahjúkrun staðsett á mismunandi stöðum og boðleiðir og samhæfing eru flóknar. Þetta veldur bæði auknum kostnaði og minni samfellu í þjónustu. Hægt væri að stíga mikilvægt skref með því að sameina þjónustuna í einni miðlægri þjónustumiðstöð þar sem neyðarskýli, heimahjúkrun, VOR teymi, félagsráðgjöf og sérúrræði fyrir veikustu einstaklingana væru undir sama þaki. Slíkt fyrirkomulag myndi auka skilvirkni, tryggja öryggi notenda, bæta aðgengi að þjónustu og leiða til verulegs sparnaðar í rekstri. Með samþættingu þjónustu í einu húsnæði væri hægt að tryggja faglegt og einstaklingsmiðað þjónustuframboð þar sem mannréttindi og skaðaminnkun væru í forgrunni. Það myndi gera borginni kleift að styðja betur við fólk og hjálpa því fyrr út úr vítahringnum að vera fast í neyðarskýlum. Þannig eru þau að vinna í London. Að því sögðu er ekki sanngjarnt að aðeins eitt sveitarfélag sinni málefnum heimilislausra því ekkert eitt sveitarfélag ræður við slíkt að halda uppi heilum málalfokki. Ríkið verður hér að koma að málum og ekki sienna en strax. Ferðin til London var krefjandi og lærdómsrík. Hún sýndi okkur að Ísland þarf að ráðast í breytingar strax, bæði í málefnum heimilislausra, í baráttunni við smitsjúkdóma og almennt þegar kemur að jaðarsettum hópum. Við eigum úrræði, við eigum mannauð og við eigum húsnæði. Spurningin er bara hvort við ætlum að nýta þetta eða horfa á vandann stækka. Guðmundur Ingi Þóroddsson, sérhæfður starfsmaður á göngudeild smitsjúkdóma og formaður Afstöðu.
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar