Reddast þetta bara? Bjarnheiður Hallsdóttir og Jóhannes Þór Skúlason skrifa skrifar 28. maí 2019 19:27 Álit og spádómar um ferðaþjónustu í þjóðfélagsumræðunni litast nú af tveimur möntrum. Fyrri mantran lýtur að því að samdráttur í ferðaþjónustu verði skammvinnur og að viðsnúningur verði strax á næsta ári. Svo rammt kveður að þessu að greiningardeildir keppast nú við að setja þetta fram hver á fætur annarri. Fagfólk í ferðaþjónustu, sem þekkir markaðinn og gangverk atvinnugreinarinnar, á mjög bágt með að skilja þessa framsetningu. Frá þeirra sjónarhóli og reynslu er ekkert sem bendir til þess að slíkur viðsnúningur verði til af sjálfu sér. Þvert á móti virðast allar breytur í jöfnunni benda til þess að niðursveiflan verði lengri en spáð er. Vert er að spyrja þá sem telja að viðsnúningurinn komi af sjálfur sér á næsta ári hvaða breytingar séu i farvatninu sem muni örva atvinnugreinina?Margir mínusar verða ekki plús Það er ekki fyrirsjáanlegt að flugframboð aukist, þvert á móti eru flugfélög nú fremur að draga úr vegna minni eftirspurnar og tæknivandamála. Isavia hefur ekki uppfært farþegaspá sína þrátt fyrir að mikil þörf sé á – því er ekki við neitt marktækt að miða í þeim efnum eins og staðan er í dag. Miklar líkur eru á að verð á flugsætum til Íslands hækki ofan í þá staðreynd að Ísland er orðinn dýrasti áfangastaður Evrópu og líklega einn af þremur dýrustu áfangastöðum heims. Þrátt fyrir augljósa þörf hafa stjórnvöld ekki boðað neinar aðgerðir, hvorki markaðsaðgerðir né aðrar, til að bregðast við breyttu ástandi í greininni. Í stað þess að leggja aukna áherslu á stoðkerfi atvinnugreinarinnar hefur ríkisstjórnin boðað rúmlega 500 milljóna lækkun á framlögum til málefnasviðs ferðaþjónustu í fjármálaáætlun. Vonandi verður sú skyssa leiðrétt við afgreiðslu áætlunarinnar á næstu dögum – það er lágmarksviðbragð við þeirri stöðu sem upp er komin í atvinnugreininni og efnahagslífinu í heild. Ekkert bendir til þess að gengi krónunnar eigi eftir að veikjast sem gæti vegið á móti erfiðu starfsumhverfi útflutningsfyrirtækja. Síðari mantran er að vöxtur undanfarinna ára hafi ekki verið sjálfbær og það sé í raun gott að nú gefist andrými til að skipuleggja, hagræða, byggja upp innviði og þjappa saman í greininni. Þetta var að hluta til rétt á meðan aðeins var um að ræða minni vöxt, eða lítils háttar fækkun – þ.e. breytingu úr örum vexti í eðlilegan. Samanlögð áhrif falls WOW air, gengisáhrifa, aukins kostnaðar, vandamála tengdum MAX flugvélum Boeing, hækkun flugfargjalda, verðlagsáhrifa og almennt minnkandi eftirspurnar á lykilmörkuðum hafa hins vegar gjörbreytt myndinni. Þessi samanlögðu áhrif munu hafa miklu meiri áhrif á ferðaþjónustuna og þjóðarbúið í heild sinni en greiningaraðilar og stjórnvöld virðast gera sér grein fyrir. Augljóst er að niðursveiflan er miklu skarpari en talið var fyrstu mánuði ársins. Sameiningar og stórfelldar hagræðingaraðgerðir í rekstri eru ekki valkostur hjá stórum hluta ferðaþjónustufyrirtækja, sem eru flest lítil og í besta falli meðalstór – rekin af einyrkjum og fjölskyldum. Það verða ekki yfirtökur eða sameiningar á litlum gistiheimilum á landsbyggðinni ef illa gengur. Þau leggja einfaldlega upp laupana.Hvað er raunverulega að gerast? Í dag bendir flest til að a.m.k. 14% fækkun ferðamanna til Íslands verði staðreynd. Það þýðir um 100 milljarða króna tapaðar gjaldeyristekjur fyrir samfélagið – um fimmfaldur loðnubrestur. Ef horft er til afkomu er aprílmánuður versti ferðaþjónustumánuður frá því fyrir gosið í Eyjafjallajökli árið 2010. Staðan í ferðaþjónustunni er gjörbreytt frá því fyrir 6 mánuðum síðan. Upplýsingar SAF frá fyrirtækjum í ferðaþjónustu sýna að samdráttur er fyrirsjáanlegur hjá öllum tegundum ferðaþjónustufyrirtækja, misjafn eftir greinum og landfræðilegri legu, en allt upp í 40-50% miðað við síðasta ár. Mikill samdráttur er í bókunum inn í sumarið hjá hótelum í Reykjavík, um 12-40% miðað við árið í fyrra. Svipaða sögu er að segja af svæðum utan höfuðborgarsvæðisins og það er skýrt hættumerki að jafnvel fyrirtæki á suðausturlandi í nálægð við eina helstu náttúruperlu og ferðamannasegul landsins finna nú fyrir verulegum samdrætti. Afbókanir á hópferðum eru orðnar tíðar eða að hópar minnka. Samdráttur hjá hvalaskoðunarfyrirtækjum nemur tugum prósenta. Svo nefnd lausatraffík ferðamanna er þegar orðin mun minni en verið hefur og það hefur fljótvirk áhrif á fyrirtæki um allt land. Hópferðafyrirtæki, ferðaskrifstofur og fleiri glíma við erlenda aðila sem undirbjóða markaðinn í krafti félagslegra undirboða og skattasniðgöngu og launahækkanir munu hækka kostnað og auka rekstrarvandann. Ljóst er að samanlagt mun þetta leiða til uppsagna í greininni og jafnvel alvarlegri afleiðinga. Ef þessi þróun heldur áfram munu fyrirtæki leitast við að færa starfsemi frá Íslandi og til annarra landa, þó óljúft sé, þar sem rekstrarumhverfið er hagstæðara, og klippa út íslenska milliliði. Það myndi hafa í för með sér að virðisaukinn – verðmætasköpunin – færist þá til annarra landa en Íslands. Þetta er myndin af stöðunni eins og hún birtist fyrirtækjum í ferðaþjónustu í dag og inn í næstu mánuði. Forsvarsmenn fyrirtækja í ferðaþjónustu hafa því miklar áhyggjur af komandi mánuðum, ekki síst næsta hausti og vetri. Útlitið á landsbyggðinni er ekki síst slæmt, sérstaklega utan hringvegarins.Meiri endurfjárfesting ríkisins í ferðaþjónustu skilar betri niðurstöðu fyrir alla Allt sýnir þetta hvað gögn og greiningar á ferðaþjónustunni sem atvinnugrein, uppbyggingu hennar og áhrifum er ábótavant. Greiningaraðilar sitja því miður uppi með að þurfa að veifa votum fingri upp í vindinn til að giska á hvaðan hann blæs þegar kemur að því að greina stöðu greinarinnar, líklega þróun og afleiðingar fyrir þjóðarbúið. Enn og aftur verður þörfin á framlögum til stoðkerfis greinarinnar æpandi, svo að hægt verði að taka stefnumarkandi ákvarðanir á grundvelli áreiðanlegra gagna, greininga og rannsókna. Í fyrirtækjarekstri þykir það góð þumalputtaregla að þegar eftirspurn minnkar sé orku og fjármagni forgangsraðað í nýsköpun, vöruþróun og markaðssetningu. Það sama á vel við þegar ferðamannalandið Ísland glímir við niðursveiflu af ýmsum samverkandi ástæðum. Ferðaþjónusta er þjóðhagslega orðin ein mikilvægasta atvinnugreinin og stjórnvöld verða því að sýna viðbrögð í samræmi við það. Auknir fjármunir og skýr viðbrögð við stöðunni eru fjárfesting sem mun skila sér í minni öldudal og hraðari uppsveiflu til baka. Og enginn getur efast um að það muni koma öllu samfélaginu til góða.Bjarnheiður Hallsdóttir, formaður Samtaka ferðaþjónustunnarJóhannes Þór Skúlason, framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarnheiður Hallsdóttir Ferðamennska á Íslandi Jóhannes Þór Skúlason Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Sjá meira
Álit og spádómar um ferðaþjónustu í þjóðfélagsumræðunni litast nú af tveimur möntrum. Fyrri mantran lýtur að því að samdráttur í ferðaþjónustu verði skammvinnur og að viðsnúningur verði strax á næsta ári. Svo rammt kveður að þessu að greiningardeildir keppast nú við að setja þetta fram hver á fætur annarri. Fagfólk í ferðaþjónustu, sem þekkir markaðinn og gangverk atvinnugreinarinnar, á mjög bágt með að skilja þessa framsetningu. Frá þeirra sjónarhóli og reynslu er ekkert sem bendir til þess að slíkur viðsnúningur verði til af sjálfu sér. Þvert á móti virðast allar breytur í jöfnunni benda til þess að niðursveiflan verði lengri en spáð er. Vert er að spyrja þá sem telja að viðsnúningurinn komi af sjálfur sér á næsta ári hvaða breytingar séu i farvatninu sem muni örva atvinnugreinina?Margir mínusar verða ekki plús Það er ekki fyrirsjáanlegt að flugframboð aukist, þvert á móti eru flugfélög nú fremur að draga úr vegna minni eftirspurnar og tæknivandamála. Isavia hefur ekki uppfært farþegaspá sína þrátt fyrir að mikil þörf sé á – því er ekki við neitt marktækt að miða í þeim efnum eins og staðan er í dag. Miklar líkur eru á að verð á flugsætum til Íslands hækki ofan í þá staðreynd að Ísland er orðinn dýrasti áfangastaður Evrópu og líklega einn af þremur dýrustu áfangastöðum heims. Þrátt fyrir augljósa þörf hafa stjórnvöld ekki boðað neinar aðgerðir, hvorki markaðsaðgerðir né aðrar, til að bregðast við breyttu ástandi í greininni. Í stað þess að leggja aukna áherslu á stoðkerfi atvinnugreinarinnar hefur ríkisstjórnin boðað rúmlega 500 milljóna lækkun á framlögum til málefnasviðs ferðaþjónustu í fjármálaáætlun. Vonandi verður sú skyssa leiðrétt við afgreiðslu áætlunarinnar á næstu dögum – það er lágmarksviðbragð við þeirri stöðu sem upp er komin í atvinnugreininni og efnahagslífinu í heild. Ekkert bendir til þess að gengi krónunnar eigi eftir að veikjast sem gæti vegið á móti erfiðu starfsumhverfi útflutningsfyrirtækja. Síðari mantran er að vöxtur undanfarinna ára hafi ekki verið sjálfbær og það sé í raun gott að nú gefist andrými til að skipuleggja, hagræða, byggja upp innviði og þjappa saman í greininni. Þetta var að hluta til rétt á meðan aðeins var um að ræða minni vöxt, eða lítils háttar fækkun – þ.e. breytingu úr örum vexti í eðlilegan. Samanlögð áhrif falls WOW air, gengisáhrifa, aukins kostnaðar, vandamála tengdum MAX flugvélum Boeing, hækkun flugfargjalda, verðlagsáhrifa og almennt minnkandi eftirspurnar á lykilmörkuðum hafa hins vegar gjörbreytt myndinni. Þessi samanlögðu áhrif munu hafa miklu meiri áhrif á ferðaþjónustuna og þjóðarbúið í heild sinni en greiningaraðilar og stjórnvöld virðast gera sér grein fyrir. Augljóst er að niðursveiflan er miklu skarpari en talið var fyrstu mánuði ársins. Sameiningar og stórfelldar hagræðingaraðgerðir í rekstri eru ekki valkostur hjá stórum hluta ferðaþjónustufyrirtækja, sem eru flest lítil og í besta falli meðalstór – rekin af einyrkjum og fjölskyldum. Það verða ekki yfirtökur eða sameiningar á litlum gistiheimilum á landsbyggðinni ef illa gengur. Þau leggja einfaldlega upp laupana.Hvað er raunverulega að gerast? Í dag bendir flest til að a.m.k. 14% fækkun ferðamanna til Íslands verði staðreynd. Það þýðir um 100 milljarða króna tapaðar gjaldeyristekjur fyrir samfélagið – um fimmfaldur loðnubrestur. Ef horft er til afkomu er aprílmánuður versti ferðaþjónustumánuður frá því fyrir gosið í Eyjafjallajökli árið 2010. Staðan í ferðaþjónustunni er gjörbreytt frá því fyrir 6 mánuðum síðan. Upplýsingar SAF frá fyrirtækjum í ferðaþjónustu sýna að samdráttur er fyrirsjáanlegur hjá öllum tegundum ferðaþjónustufyrirtækja, misjafn eftir greinum og landfræðilegri legu, en allt upp í 40-50% miðað við síðasta ár. Mikill samdráttur er í bókunum inn í sumarið hjá hótelum í Reykjavík, um 12-40% miðað við árið í fyrra. Svipaða sögu er að segja af svæðum utan höfuðborgarsvæðisins og það er skýrt hættumerki að jafnvel fyrirtæki á suðausturlandi í nálægð við eina helstu náttúruperlu og ferðamannasegul landsins finna nú fyrir verulegum samdrætti. Afbókanir á hópferðum eru orðnar tíðar eða að hópar minnka. Samdráttur hjá hvalaskoðunarfyrirtækjum nemur tugum prósenta. Svo nefnd lausatraffík ferðamanna er þegar orðin mun minni en verið hefur og það hefur fljótvirk áhrif á fyrirtæki um allt land. Hópferðafyrirtæki, ferðaskrifstofur og fleiri glíma við erlenda aðila sem undirbjóða markaðinn í krafti félagslegra undirboða og skattasniðgöngu og launahækkanir munu hækka kostnað og auka rekstrarvandann. Ljóst er að samanlagt mun þetta leiða til uppsagna í greininni og jafnvel alvarlegri afleiðinga. Ef þessi þróun heldur áfram munu fyrirtæki leitast við að færa starfsemi frá Íslandi og til annarra landa, þó óljúft sé, þar sem rekstrarumhverfið er hagstæðara, og klippa út íslenska milliliði. Það myndi hafa í för með sér að virðisaukinn – verðmætasköpunin – færist þá til annarra landa en Íslands. Þetta er myndin af stöðunni eins og hún birtist fyrirtækjum í ferðaþjónustu í dag og inn í næstu mánuði. Forsvarsmenn fyrirtækja í ferðaþjónustu hafa því miklar áhyggjur af komandi mánuðum, ekki síst næsta hausti og vetri. Útlitið á landsbyggðinni er ekki síst slæmt, sérstaklega utan hringvegarins.Meiri endurfjárfesting ríkisins í ferðaþjónustu skilar betri niðurstöðu fyrir alla Allt sýnir þetta hvað gögn og greiningar á ferðaþjónustunni sem atvinnugrein, uppbyggingu hennar og áhrifum er ábótavant. Greiningaraðilar sitja því miður uppi með að þurfa að veifa votum fingri upp í vindinn til að giska á hvaðan hann blæs þegar kemur að því að greina stöðu greinarinnar, líklega þróun og afleiðingar fyrir þjóðarbúið. Enn og aftur verður þörfin á framlögum til stoðkerfis greinarinnar æpandi, svo að hægt verði að taka stefnumarkandi ákvarðanir á grundvelli áreiðanlegra gagna, greininga og rannsókna. Í fyrirtækjarekstri þykir það góð þumalputtaregla að þegar eftirspurn minnkar sé orku og fjármagni forgangsraðað í nýsköpun, vöruþróun og markaðssetningu. Það sama á vel við þegar ferðamannalandið Ísland glímir við niðursveiflu af ýmsum samverkandi ástæðum. Ferðaþjónusta er þjóðhagslega orðin ein mikilvægasta atvinnugreinin og stjórnvöld verða því að sýna viðbrögð í samræmi við það. Auknir fjármunir og skýr viðbrögð við stöðunni eru fjárfesting sem mun skila sér í minni öldudal og hraðari uppsveiflu til baka. Og enginn getur efast um að það muni koma öllu samfélaginu til góða.Bjarnheiður Hallsdóttir, formaður Samtaka ferðaþjónustunnarJóhannes Þór Skúlason, framkvæmdastjóri Samtaka ferðaþjónustunnar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun