WOW-skýrslan áfellisdómur yfir stjórnsýslunni Sunna Sæmundsdóttir skrifar 15. apríl 2021 13:33 Helga Vala Helgadóttir, þingmaður Samfylkingar segir skýrslu ríkisendurskoðunar um fall WOW air vera áfellisdóm yfir stjórnsýslunni. Bæði Samgöngustofu og stjórnvöldum. vísir Skýrsla ríkisendurskoðunar um fall WOW air er áfellisdómur yfir stjórnsýslunni að mati þingmanns Samfylkingarinnar. Samgöngustofa fær harða útreið og er sögð hafa starfað með viðskiptalega hagsmuni félagsins að leiðarljósi. Forsendur fjármálaáætlunar ríkisstjórnarinnar brustu þegar WOW air varð gjaldþrota í mars 2019. Ríflega sjö hundruð fyrrum starfsmenn félagsins höfðu sótt um atvinnuleysisbætur um viku eftir þrotið og ekki er ljóst hversu margir í afleiddum stöfum misstu vinnuna. Í nýrri skýrslu ríkisendurskoðunar um aðkomu Samgöngustofu og Isavia að falli félagsins er Samgöngustofa sögð hafa sýnt WOW air mikla biðlund þegar félagið glímdi við augljósa fjárhagserfiðleika og í sumum tilvikum starfað með viðskiptalega hagsmuni þess að leiðarljósi. Helga Vala Helgadóttir, þingmaður Samfylkingar, átti frumkvæði að því að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis óskaði eftir skýrsluni. „Þetta er mikill áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Það er að segja Samgöngustofu og stjórnvöldum fyrir að hafa ekki brugðist nógu hratt við. Samkvæmt lögum á auðvitað að skoða flugrekstrarleyfi þegar flugfélagið er komið í svona mikinn vanda eins og þarna var,“ segir Helga Vala. Um þetta er fjallað í skýrslunni. Að mati Ríkisendurskoðunar var ástæða fyrir Samgöngustofu að herða eftirlit með félaginu strax í maí 2018 þegar stofnunin fékk upplýsingar um erfiða stöðu þess og að félagið gæti ekki staðið undir rekstri vetrarins kæmi ekki til nýtt fjármagn. „Samgöngustofa þarf að bregðast við með fullnægjandi og skjótum hætti þegar upp koma vísbendingar um fjárhagserfiðleika flugrekanda. Tryggja þarf að þegar upp kemur grunur um að flugrekandi uppfylli ekki fjárhagsleg skilyrði sem gerð eru til rekstursins geri Samgöngustofa tafarlaust ítarlegt fjárhagsmat á félaginu og geri viðeigandi ráðstafanir þegar í stað í samræmi við niðurstöður matsins,“ segir í skýrslunni. Foto: Vilhelm Gunnarsson/Vilhelm Gunnarsson Í skýrslunni segir að Samgöngustofu beri skylda til þess að fella flugrekstrarleyfi tímabundið úr gildi, eða afturkalla það sé flugfélag ekki telið geta staðið við fjárhagslegar skuldbindingar sínar. Veita megi tímabundið leyfi á meðan fjárhagsleg endurskipulagsning fari fram. „Þetta er auðvitað til þess að tryggja almenning, tryggja farþega og ferðalanga sem þurfa að komast aftur heim til sín ef flugfélag eða ferðaskrifstofa verður gjaldþrota,“ segir Helga Vala. Daginn sem WOW air varð gjaldþrota, hinn 28. mars 2019, áttu um fjögur þúsund farþegar bókað flug með félaginu og viðbragðsáætlun stjórnvalda var virkjuð til þess að koma fólki á áfangastað. Hlýtur að fara í alvarlega skoðun Samgöngustofa ætlar ekki að tjá sig um efni skýrslunnar fyrr en hún telst orðið opinbert gagn sem verður að óbreyttu ekki fyrr en eftir að hún verður kynnt umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis. Helga Vala segir að skýrslan hljóti að fara til alvarlegrar skoðunar hjá samgöngu- og sveitarstjórarráðherra. „Þetta gerist auðvitað á hans vakt og það er skrýtið að ráðuneytið hafi verið að pikka í samgöngustofu og hafi erið að fylgjast með þessum fréttum sem bárust af vondum rekstraraðstæðum WOW um margra mánaða skeið án þess að bregðast við með fullnægjandi hætti.“ Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra.Vísir/Vilhelm Í skýrslunnni er vísað í ágreining milli samgöngu- og sveitarstjóranarráðuneytisins og Samgöngustofu og þess að stofnunin hafi veitt ráðuneytinu misvísandi upplýsingar um eftirlit. Þar segir að alvarlegt sé að uppi hafi verið ágreiningur milli samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytis og Samgöngustofu um hvernig bæri að haga eftirliti með svo þjóðhagslega mikilvægu fyrirtæki á viðsjárverðum tímum í rekstri þess. Þegar svo beri undir eigi ráðuneytið að veita undirstofnun sinni leiðbeiningar og fyrirmæli svo fljótt sem verða megi. Ekki ólögmæt ríkisaðstoð Isavia Í skýrslunni er einnig fjallað um aðkomu Isavia en í árslok 2017 fór að bera á auknum vanskilum Wow air Isavia. Skuldirnar uxu hratt þrátt fyrir einhverjar innborganir og námu ríflega tveimur milljörðum króna við gjaldþrot félagsins. Af fundargerðum og öðrum gögnum telur ríkisendurskoðun ljóst að stjórnendur Isavia hafi haldið stjórn félagsins vel upplýstri um vaxandi rekstrarvanda flugfélagsins. Stjórn Isavia hafi unnið út frá þeirri forsendu að fullnægjandi tryggingar væru fyrir skuldum flugfélagsins með kyrrsetningu loftfars á þess vegum. Ekki er talið að Isavia hafi veitt WOW air ólögmæta ríkisaðstoð samkvæmt skýrslunni. Að mati Ríkisendurskoðunar voru greiðslufrestir og lánakjör Wow air með þeim hætti að ekki var um óeðlilega ríkisaðstoð að ræða þar sem vextir voru miðaðir við markaðskjör. Horft er til þess að stjórn Isavia taldi fullnægjandi tryggingar fyrir umræddri skuld. Ekkert í lögum eða samþykktum félagsins hafi meinað því að semja við viðskiptamenn um niðurgreiðslu skulda. Hefði átt að vakta málið betur Að mati Ríkisendurskoðunar þykir ekki ástæða að gera athugasemdir við heimildir opinberra hlutafélaga til að veita slíka fyrirgreiðslu svo lengi sem hún er á viðskiptalegum grundvelli og fullvíst sé talið að hún teljist ekki til ólöglegrar ríkisaðstoðar. Helga Vala gerir þó athugasemdir við aðgerðaleysi stjórnvalda. „Fyrirtækinu var leyft að safna skuld upp á rúmlega tvo milljarða og þá veltir maður fyrir sér hvers vegna sá sem fer með eignarhaldið þar, sem er fjármálaráðherra, hafi ekki vaktað þetta betur. Að þessu væri ekki bara leyft að gerast af því þetta eru auðvitað bara okkar peningar sem fara í þetta, okkar skattgreiðenda,“ segir Helga Vala. Fyrir dómstólum hélt kyrrsetningarheimildin ekki og talið var að Isavia hafi ekki verið heimilt að kyrrsetja vélina vegna heildarskulda flugfélagsins. Kyrrsettu vélinni var flogið af landi í júlí 2019. Málaferli vegna þessa standa enn yfir. Samkvæmt skýrslunni telur Ríkisendurskoðun vafa leiki á um hversu víðtæk kyrrsetningarheimild loftferðarlaga er. „Á meðan óvissa ríkir um túlkun lagaákvæðisins er ljóst að rekstrarforsendur og umhverfi flugvallarrekanda og flugrekstraraðila munu einkennast af aukinni óvissu sem ætla má að hafi neikvæðar afleiðingar á viðskiptaumhverfi beggja aðila,“ segir í skýrslunni. WOW Air Alþingi Samgöngur Stjórnsýsla Mest lesið Bátar brenna í Bolungarvík Innlent Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Innlent Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Innlent Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Innlent „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Innlent Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Innlent Stal 73 rauðvínsflöskum og rúllaði burt á þríhjóli Erlent Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Innlent Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár Innlent Rok og rigning sama hvert er litið Veður Fleiri fréttir Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Tekist á um Evrópumálin Merkúr Máni sótti brons í Ólympíukeppninni í líffræði Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Áhugi ungra stráka á Druslugöngunni kom skemmtilega á óvart Mögulegir Evróputollar á íslenskar vörur, lundastofn í rénun og Druslugangan Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Segir eðlilegast að strandveiðiheimildir verði fyrir utan alla potta Sjá meira
Forsendur fjármálaáætlunar ríkisstjórnarinnar brustu þegar WOW air varð gjaldþrota í mars 2019. Ríflega sjö hundruð fyrrum starfsmenn félagsins höfðu sótt um atvinnuleysisbætur um viku eftir þrotið og ekki er ljóst hversu margir í afleiddum stöfum misstu vinnuna. Í nýrri skýrslu ríkisendurskoðunar um aðkomu Samgöngustofu og Isavia að falli félagsins er Samgöngustofa sögð hafa sýnt WOW air mikla biðlund þegar félagið glímdi við augljósa fjárhagserfiðleika og í sumum tilvikum starfað með viðskiptalega hagsmuni þess að leiðarljósi. Helga Vala Helgadóttir, þingmaður Samfylkingar, átti frumkvæði að því að umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis óskaði eftir skýrsluni. „Þetta er mikill áfellisdómur yfir stjórnsýslunni. Það er að segja Samgöngustofu og stjórnvöldum fyrir að hafa ekki brugðist nógu hratt við. Samkvæmt lögum á auðvitað að skoða flugrekstrarleyfi þegar flugfélagið er komið í svona mikinn vanda eins og þarna var,“ segir Helga Vala. Um þetta er fjallað í skýrslunni. Að mati Ríkisendurskoðunar var ástæða fyrir Samgöngustofu að herða eftirlit með félaginu strax í maí 2018 þegar stofnunin fékk upplýsingar um erfiða stöðu þess og að félagið gæti ekki staðið undir rekstri vetrarins kæmi ekki til nýtt fjármagn. „Samgöngustofa þarf að bregðast við með fullnægjandi og skjótum hætti þegar upp koma vísbendingar um fjárhagserfiðleika flugrekanda. Tryggja þarf að þegar upp kemur grunur um að flugrekandi uppfylli ekki fjárhagsleg skilyrði sem gerð eru til rekstursins geri Samgöngustofa tafarlaust ítarlegt fjárhagsmat á félaginu og geri viðeigandi ráðstafanir þegar í stað í samræmi við niðurstöður matsins,“ segir í skýrslunni. Foto: Vilhelm Gunnarsson/Vilhelm Gunnarsson Í skýrslunni segir að Samgöngustofu beri skylda til þess að fella flugrekstrarleyfi tímabundið úr gildi, eða afturkalla það sé flugfélag ekki telið geta staðið við fjárhagslegar skuldbindingar sínar. Veita megi tímabundið leyfi á meðan fjárhagsleg endurskipulagsning fari fram. „Þetta er auðvitað til þess að tryggja almenning, tryggja farþega og ferðalanga sem þurfa að komast aftur heim til sín ef flugfélag eða ferðaskrifstofa verður gjaldþrota,“ segir Helga Vala. Daginn sem WOW air varð gjaldþrota, hinn 28. mars 2019, áttu um fjögur þúsund farþegar bókað flug með félaginu og viðbragðsáætlun stjórnvalda var virkjuð til þess að koma fólki á áfangastað. Hlýtur að fara í alvarlega skoðun Samgöngustofa ætlar ekki að tjá sig um efni skýrslunnar fyrr en hún telst orðið opinbert gagn sem verður að óbreyttu ekki fyrr en eftir að hún verður kynnt umhverfis- og samgöngunefnd Alþingis. Helga Vala segir að skýrslan hljóti að fara til alvarlegrar skoðunar hjá samgöngu- og sveitarstjórarráðherra. „Þetta gerist auðvitað á hans vakt og það er skrýtið að ráðuneytið hafi verið að pikka í samgöngustofu og hafi erið að fylgjast með þessum fréttum sem bárust af vondum rekstraraðstæðum WOW um margra mánaða skeið án þess að bregðast við með fullnægjandi hætti.“ Sigurður Ingi Jóhannsson, samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra.Vísir/Vilhelm Í skýrslunnni er vísað í ágreining milli samgöngu- og sveitarstjóranarráðuneytisins og Samgöngustofu og þess að stofnunin hafi veitt ráðuneytinu misvísandi upplýsingar um eftirlit. Þar segir að alvarlegt sé að uppi hafi verið ágreiningur milli samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytis og Samgöngustofu um hvernig bæri að haga eftirliti með svo þjóðhagslega mikilvægu fyrirtæki á viðsjárverðum tímum í rekstri þess. Þegar svo beri undir eigi ráðuneytið að veita undirstofnun sinni leiðbeiningar og fyrirmæli svo fljótt sem verða megi. Ekki ólögmæt ríkisaðstoð Isavia Í skýrslunni er einnig fjallað um aðkomu Isavia en í árslok 2017 fór að bera á auknum vanskilum Wow air Isavia. Skuldirnar uxu hratt þrátt fyrir einhverjar innborganir og námu ríflega tveimur milljörðum króna við gjaldþrot félagsins. Af fundargerðum og öðrum gögnum telur ríkisendurskoðun ljóst að stjórnendur Isavia hafi haldið stjórn félagsins vel upplýstri um vaxandi rekstrarvanda flugfélagsins. Stjórn Isavia hafi unnið út frá þeirri forsendu að fullnægjandi tryggingar væru fyrir skuldum flugfélagsins með kyrrsetningu loftfars á þess vegum. Ekki er talið að Isavia hafi veitt WOW air ólögmæta ríkisaðstoð samkvæmt skýrslunni. Að mati Ríkisendurskoðunar voru greiðslufrestir og lánakjör Wow air með þeim hætti að ekki var um óeðlilega ríkisaðstoð að ræða þar sem vextir voru miðaðir við markaðskjör. Horft er til þess að stjórn Isavia taldi fullnægjandi tryggingar fyrir umræddri skuld. Ekkert í lögum eða samþykktum félagsins hafi meinað því að semja við viðskiptamenn um niðurgreiðslu skulda. Hefði átt að vakta málið betur Að mati Ríkisendurskoðunar þykir ekki ástæða að gera athugasemdir við heimildir opinberra hlutafélaga til að veita slíka fyrirgreiðslu svo lengi sem hún er á viðskiptalegum grundvelli og fullvíst sé talið að hún teljist ekki til ólöglegrar ríkisaðstoðar. Helga Vala gerir þó athugasemdir við aðgerðaleysi stjórnvalda. „Fyrirtækinu var leyft að safna skuld upp á rúmlega tvo milljarða og þá veltir maður fyrir sér hvers vegna sá sem fer með eignarhaldið þar, sem er fjármálaráðherra, hafi ekki vaktað þetta betur. Að þessu væri ekki bara leyft að gerast af því þetta eru auðvitað bara okkar peningar sem fara í þetta, okkar skattgreiðenda,“ segir Helga Vala. Fyrir dómstólum hélt kyrrsetningarheimildin ekki og talið var að Isavia hafi ekki verið heimilt að kyrrsetja vélina vegna heildarskulda flugfélagsins. Kyrrsettu vélinni var flogið af landi í júlí 2019. Málaferli vegna þessa standa enn yfir. Samkvæmt skýrslunni telur Ríkisendurskoðun vafa leiki á um hversu víðtæk kyrrsetningarheimild loftferðarlaga er. „Á meðan óvissa ríkir um túlkun lagaákvæðisins er ljóst að rekstrarforsendur og umhverfi flugvallarrekanda og flugrekstraraðila munu einkennast af aukinni óvissu sem ætla má að hafi neikvæðar afleiðingar á viðskiptaumhverfi beggja aðila,“ segir í skýrslunni.
WOW Air Alþingi Samgöngur Stjórnsýsla Mest lesið Bátar brenna í Bolungarvík Innlent Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Innlent Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Innlent Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Innlent „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Innlent Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Innlent Stal 73 rauðvínsflöskum og rúllaði burt á þríhjóli Erlent Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Innlent Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár Innlent Rok og rigning sama hvert er litið Veður Fleiri fréttir Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Tekist á um Evrópumálin Merkúr Máni sótti brons í Ólympíukeppninni í líffræði Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Áhugi ungra stráka á Druslugöngunni kom skemmtilega á óvart Mögulegir Evróputollar á íslenskar vörur, lundastofn í rénun og Druslugangan Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Segir eðlilegast að strandveiðiheimildir verði fyrir utan alla potta Sjá meira