Framfærsla við veikindi – hindrunarhlaup TR? Már Egilsson skrifar 9. júní 2021 10:00 Síðastliðin ár hefur undirritaður starfað sem heimilislæknir í Svíþjóð og á Íslandi. Eitt af mínum verkefnum í starfi er að aðstoða einstaklinga sem veikjast og missa starfsþrek. Í mörgum tilfellum gengur þetta vel og einstaklingurinn jafnt sem meðferðaraðilar fara sáttir frá borði. Sumir ná starfsþrekinu aftur eftir meðferð eða endurhæfingu sem er alltaf ánægjulegt. Kerfislægar hindranir Því miður gerist það ósjaldan að veikir einstaklingar þurfa að glíma við kerfislægar hindranir þegar veikindi dragast á langinn og komið er inn á ákveðnar slóðir kerfisins. Þessar hindranir leggja þungar byrðar á einstaklinginn sem leitar sér hjálpar á erfiðum tímum en einnig geta slíkar óútskýrðar hindranir verið slítandi fyrir fagfólk sem kemur að málinu (sbr. moral injury). Þegar við sem störfum í þessu kerfi mætum hindrunum á leið okkar til að leysa vandamál skjólstæðinga okkar lítum við yfirleitt í eigin barm. Í því felst m.a. samráð við annað fagfólk. En þegar fagaðilar á ólíkum sviðum og skjólstæðingar okkar reka sig ítrekað á sömu hindrun, á sama stað, beinist grunurinn að því að hindrunin sé hugsanlega innbyggð í kerfið eða stofnunina sem leitað er til frekar en að stafi af vanmætti fagfólks. Slíkar hindranir virðast því miður algengar hjá grunnstoð almannatryggingakerfisins á Íslandi, Tryggingastofnun Ríkisins(TR). Eitt hlutverka TR er að greiða lífeyri til þeirra sem glíma við tímabundin eða varanleg veikindi. Þegar um er að ræða tímabundin veikindi, eru þetta alla jafna einstaklingar sem hafa klárað sinn veikindarétt, en hafa skert vinnuþrek og skortir framfærslu um tíma, og er þá sótt um endurhæfingarlífeyri. Þegar starfsorka er varanlega skert telst einstaklingurinn vera með varanlega örorku og getur þá orðið til þess að sótt er um örorkulífeyri. Til þess að fá lífeyri frá TR þarf þessi veiki eða fatlaði einstaklingur að leggja töluvert á sig við gagnasöfnun og miðlun upplýsinga, þarf að færa á marga hluti sönnur. Ferlið í grófum dráttum Einstaklingur sem sækir um endurhæfingarlífeyri þarf að senda inn umsókn en auk þess þarf hán að skila inn læknisvottorði, endurhæfingaráætlun og tekjuáætlun. Með þeirri umsókn þarf, eftir atvikum að fylgja t.d. staðfesting frá skólum, atvinnurekanda, stéttarfélagi, ríkisskattstjóra osfrv. Læknisvottorðið sem fylgir umsókninni er ítarleg skýrsla um heilsufar, niðurstöður rannsókna og skoðana og henni skal fylgja endurhæfingaráætlun sem er oft gerð með aðkomu annarra fagaðila sem koma að endurhæfingunni. Margir fara í endurhæfingu undir regnhlíf starfsendurhæfingarsjóðs VIRK, fyrir aðra er ekki þörf á slíkri aðkomu. Reglulega er umsækjandi eða fagaðilar beðnir um að kokka upp nýjar endurhæfingaráætlanir, óháð því hvort breytingar hafi orðið á áætluninni. Það gefur auga leið að endurhæfing tekur mislangan tíma eftir því hvert vandamálið er. Þegar liðnir eru 18 mánuðir og meðferðir hjá viðeigandi fagstéttum hafa farið fram, og vinnuprófanir gerðar ef ástand hefur leyft, er oft tímabært að endurhæfingaraðilar leggi á það mat hvort raunhæft sé að halda endurhæfingu áfram. Þá getur niðurstaðan verið sú að hún sé fullreynd - ef ekki er von um frekari bata. Er þá gerð ný umsókn til TR og einstaklingurinn sem glímir við langvinnan heilsubrest sem hamlar honum sækir um örorkulífeyri. Þurfa þar ýmis gögn og staðfestingar að fylgja með umsókninni t.a.m. tekjuáætlun, réttur í öðrum sjóðum, spurningalisti umsækjanda um færniskerðingu og síðast en ekki síst læknisvottorð og skýrsla úr endurhæfingunni. Endurhæfing fullreynd Eftir samtöl við kollega og ráðgjafa VIRK, hef ég komist að því að skjólstæðingar okkar fá ósjaldan höfnun á umsókn sinni, jafnvel þegar allir aðilar sem sinnt hafi viðkomandi í endurhæfingunni staðfesti réttmæti hennar, með ítarlegum rökstuðningi og ofangreindum skýrslum - endurhæfing sé fullreynd. Þessu fylgir að sjálfsögðu mikil vanlíðan fyrir þann langveika og/eða fatlaða einstakling sem leitar til okkar og á náðir almannatryggingakerfisins. Ofan á veikindi bætast þungar áhyggjur af fjárhag og framtíð, hvort takist að ná endum saman og framfleyta sér og fjölskyldu sinni og er ekki ofan á veikindin bætandi. Það sem meira er, TR hafnar umsóknum um örorkulífeyri með litlum sem engum rökstuðningi, öðrum en þeim að endurhæfing sé ekki talin fullreynd, þrátt fyrir að baki umsókninni liggi yfirgripsmiklar greinargerðir sem að ofan er rakið. Er til staðar vantraust? Undirritaður veltir hreinlega fyrir sér hvort matsaðilar TR sem hafna vel rökstuddum umsóknum, vantreysta eða draga í efa hæfi þeirra fagaðila sem halda utan um endurhæfingu? Eða draga þau í efa að forsendur séu til að meta hvort endurhæfing sé fullreynd? Hver veit, þegar enginn er rökstuðningurinn. Hægt er að kæra ákvarðanir TR til úrskurðarnefndar velferðarmála, innan tímamarka, en á meðan unnið er úr kærum er umsækjandi án framfærslu um ófyrirséða tíð. Í ljósi ofangreinds óska ég eftir því að félagsmálaráðuneyti: Geri kröfu til TR um að vandað sé til verka við rökstuðning þegar umsóknum um lífeyri er hafnað. Afrit af gögnum sem rökstyðja úrvinnsluna, verði ávallt send heilsugæslu viðkomandi. Kanni hvort vantraust sé til staðar hjá starfsfólki TR gagnvart þeim sem sinna endurhæfingu. Höfundur er heimilislæknir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Tryggingar Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Síðastliðin ár hefur undirritaður starfað sem heimilislæknir í Svíþjóð og á Íslandi. Eitt af mínum verkefnum í starfi er að aðstoða einstaklinga sem veikjast og missa starfsþrek. Í mörgum tilfellum gengur þetta vel og einstaklingurinn jafnt sem meðferðaraðilar fara sáttir frá borði. Sumir ná starfsþrekinu aftur eftir meðferð eða endurhæfingu sem er alltaf ánægjulegt. Kerfislægar hindranir Því miður gerist það ósjaldan að veikir einstaklingar þurfa að glíma við kerfislægar hindranir þegar veikindi dragast á langinn og komið er inn á ákveðnar slóðir kerfisins. Þessar hindranir leggja þungar byrðar á einstaklinginn sem leitar sér hjálpar á erfiðum tímum en einnig geta slíkar óútskýrðar hindranir verið slítandi fyrir fagfólk sem kemur að málinu (sbr. moral injury). Þegar við sem störfum í þessu kerfi mætum hindrunum á leið okkar til að leysa vandamál skjólstæðinga okkar lítum við yfirleitt í eigin barm. Í því felst m.a. samráð við annað fagfólk. En þegar fagaðilar á ólíkum sviðum og skjólstæðingar okkar reka sig ítrekað á sömu hindrun, á sama stað, beinist grunurinn að því að hindrunin sé hugsanlega innbyggð í kerfið eða stofnunina sem leitað er til frekar en að stafi af vanmætti fagfólks. Slíkar hindranir virðast því miður algengar hjá grunnstoð almannatryggingakerfisins á Íslandi, Tryggingastofnun Ríkisins(TR). Eitt hlutverka TR er að greiða lífeyri til þeirra sem glíma við tímabundin eða varanleg veikindi. Þegar um er að ræða tímabundin veikindi, eru þetta alla jafna einstaklingar sem hafa klárað sinn veikindarétt, en hafa skert vinnuþrek og skortir framfærslu um tíma, og er þá sótt um endurhæfingarlífeyri. Þegar starfsorka er varanlega skert telst einstaklingurinn vera með varanlega örorku og getur þá orðið til þess að sótt er um örorkulífeyri. Til þess að fá lífeyri frá TR þarf þessi veiki eða fatlaði einstaklingur að leggja töluvert á sig við gagnasöfnun og miðlun upplýsinga, þarf að færa á marga hluti sönnur. Ferlið í grófum dráttum Einstaklingur sem sækir um endurhæfingarlífeyri þarf að senda inn umsókn en auk þess þarf hán að skila inn læknisvottorði, endurhæfingaráætlun og tekjuáætlun. Með þeirri umsókn þarf, eftir atvikum að fylgja t.d. staðfesting frá skólum, atvinnurekanda, stéttarfélagi, ríkisskattstjóra osfrv. Læknisvottorðið sem fylgir umsókninni er ítarleg skýrsla um heilsufar, niðurstöður rannsókna og skoðana og henni skal fylgja endurhæfingaráætlun sem er oft gerð með aðkomu annarra fagaðila sem koma að endurhæfingunni. Margir fara í endurhæfingu undir regnhlíf starfsendurhæfingarsjóðs VIRK, fyrir aðra er ekki þörf á slíkri aðkomu. Reglulega er umsækjandi eða fagaðilar beðnir um að kokka upp nýjar endurhæfingaráætlanir, óháð því hvort breytingar hafi orðið á áætluninni. Það gefur auga leið að endurhæfing tekur mislangan tíma eftir því hvert vandamálið er. Þegar liðnir eru 18 mánuðir og meðferðir hjá viðeigandi fagstéttum hafa farið fram, og vinnuprófanir gerðar ef ástand hefur leyft, er oft tímabært að endurhæfingaraðilar leggi á það mat hvort raunhæft sé að halda endurhæfingu áfram. Þá getur niðurstaðan verið sú að hún sé fullreynd - ef ekki er von um frekari bata. Er þá gerð ný umsókn til TR og einstaklingurinn sem glímir við langvinnan heilsubrest sem hamlar honum sækir um örorkulífeyri. Þurfa þar ýmis gögn og staðfestingar að fylgja með umsókninni t.a.m. tekjuáætlun, réttur í öðrum sjóðum, spurningalisti umsækjanda um færniskerðingu og síðast en ekki síst læknisvottorð og skýrsla úr endurhæfingunni. Endurhæfing fullreynd Eftir samtöl við kollega og ráðgjafa VIRK, hef ég komist að því að skjólstæðingar okkar fá ósjaldan höfnun á umsókn sinni, jafnvel þegar allir aðilar sem sinnt hafi viðkomandi í endurhæfingunni staðfesti réttmæti hennar, með ítarlegum rökstuðningi og ofangreindum skýrslum - endurhæfing sé fullreynd. Þessu fylgir að sjálfsögðu mikil vanlíðan fyrir þann langveika og/eða fatlaða einstakling sem leitar til okkar og á náðir almannatryggingakerfisins. Ofan á veikindi bætast þungar áhyggjur af fjárhag og framtíð, hvort takist að ná endum saman og framfleyta sér og fjölskyldu sinni og er ekki ofan á veikindin bætandi. Það sem meira er, TR hafnar umsóknum um örorkulífeyri með litlum sem engum rökstuðningi, öðrum en þeim að endurhæfing sé ekki talin fullreynd, þrátt fyrir að baki umsókninni liggi yfirgripsmiklar greinargerðir sem að ofan er rakið. Er til staðar vantraust? Undirritaður veltir hreinlega fyrir sér hvort matsaðilar TR sem hafna vel rökstuddum umsóknum, vantreysta eða draga í efa hæfi þeirra fagaðila sem halda utan um endurhæfingu? Eða draga þau í efa að forsendur séu til að meta hvort endurhæfing sé fullreynd? Hver veit, þegar enginn er rökstuðningurinn. Hægt er að kæra ákvarðanir TR til úrskurðarnefndar velferðarmála, innan tímamarka, en á meðan unnið er úr kærum er umsækjandi án framfærslu um ófyrirséða tíð. Í ljósi ofangreinds óska ég eftir því að félagsmálaráðuneyti: Geri kröfu til TR um að vandað sé til verka við rökstuðning þegar umsóknum um lífeyri er hafnað. Afrit af gögnum sem rökstyðja úrvinnsluna, verði ávallt send heilsugæslu viðkomandi. Kanni hvort vantraust sé til staðar hjá starfsfólki TR gagnvart þeim sem sinna endurhæfingu. Höfundur er heimilislæknir.
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar
Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt Skoðun