Einfalda þarf regluverk um vindorku Einar Mathiesen skrifar 6. október 2021 10:01 Vindmyllur hafa heldur betur „sótt í sig veðrið“ undanfarin ár og misseri. Tæknin er þó síður en svo ný af nálinni, en vindmyllur hafa malað korn, hamrað járn og veitt vatni á akra í yfir 2.000 ár. Eftir tímabil jarðefnaeldsneytis frá iðnbyltingu hefur vindorkan undanfarin ár orðið raunhæfur kostur í orkubúskap heimsins, þar sem eftirspurn eftir endurnýjanlegum orkugjöfum hefur stóraukist á heimsvísu. Tækniframfarir hafa gert þennan kost fýsilegan og ýmsir þættir hafa gert hann ódýrari og hagkvæmari en áður var. Vindorka á drjúgan þátt í þeim orkuskiptum sem nú eiga sér stað í heiminum. Kjöraðstæður á Íslandi Hér á Íslandi eru betri aðstæður til reksturs vindmylla en víðast hvar annars staðar í veröldinni. Hér telst logn til tíðinda og þar að auki er raforkukerfið þannig uppbyggt, að vindorka upp að ákveðnu marki hentar sérlega vel sem nýr orkugjafi. Eins og við vitum er vatnsaflið ráðandi í kerfinu, enda er þar um stöðugan og fyrirsjáanlegan aflgjafa að ræða. Svo skemmtilega vill til að þegar rennsli í miðlunarlón er hvað minnst, yfir vetrartímann, er nýtni vindmylla á Íslandi mest. Þetta sýnir reynsla okkar af rannsóknarvindmyllum á Hafinu við Búrfell undanfarin ár. Því má svo bæta við að meðalnýtni myllanna okkar er 42%, borið saman við 25% að meðaltali á Bretlandi og meginlandi Evrópu á landi. Vissulega hefur vindorka sína galla. Hún er hverful, því stundum koma annars langþráðir logndagar. Þó er hún sem fyrr segir mun áreiðanlegri hér á landi en víðast hvar erlendis. Þá hafa vindmyllur ótvíræð sjónræn umhverfisáhrif, auk hljóðmengunar í næsta nágrenni. Varanleg umhverfisáhrif eru þó mjög lítil, þar sem vindmylla sem tekin er niður skilur nánast ekkert eftir sig. Engin vindlundur starfræktur Í íslenska raforkukerfinu er ekki starfræktur neinn vindlundur. Í skýrslu verkefnisstjórnar fjórða áfanga rammaáætlunar, sem lögð var fram í apríl, voru þrír vindorkukostir settir í nýtingarflokk og tveir í biðflokk, af 34 sem sendir voru inn. Tveimur af þessum þremur kostum hefur verið hafnað hjá hlutaðeigandi sveitastjórnum síðan þá. Landsvirkjun bindur miklar vonir við að vindorka verði þriðja stoðin í raforkukerfi fyrirtækisins, með vatnsafli og jarðvarma. Við erum að þróa tvo vindorkukosti: Blöndulund og endurhannaðan Búrfellslund. Mikil vinna hefur verið lögð í að lágmarka neikvæð umhverfisáhrif þessara hagkvæmu kosta, sem yrðu ákjósanleg viðbót við raforkukerfið og myndu styrkja það til muna. Við þurfum að láta verkin tala þegar kemur að orkuskiptum. Til þess að ná markmiðum stjórnvalda um orkuskipti í vegasamgöngum fyrir árið 2030, samkvæmt Parísarsamningnum, þarf að ráðast í 300 MW orkuöflun, samkvæmt greiningu Samorku. Fjárfesta þarf fyrir um 15 milljarða króna árlega þangað til, í flutnings- og dreifikerfi. Á móti kemur 20-30 milljarða árlegur gjaldeyrissparnaður vegna minni eldsneytiskaupa. Samkvæmt Parísarsamningnum þurfa tveir af hverjum þremur bílum á götunni að vera orðnir rafbílar fyrir árið 2030, en áætla má að heimilin spari um 400.000 krónur árlega með því að skipta yfir í rafbíl og sleppa eldsneytiskaupum. Ef markið er sett hærra og stefnt að fullum orkuskiptum í fólksbílaflotanum á sama tímabili mun þurfa 600 MW af orku til viðbótar við núverandi kerfi. Ef við ætlum svo að ná algjörum orkuskiptum og skipta alfarið út jarðefnaeldsneyti fyrir innlenda hreina orkugjafa í bílum, skipum og flugvélum innanlands, þyrfti um 1.200 MW til viðbótar við orkuvinnsluna eins og hún er í dag. Óvissa um leyfisveitingaferli Það segir sig sjálft, að þessum árangri náum við ekki við það laga- og regluverk sem nú er í gildi. Tryggja þarf að leyfisveitingaferli gangi fyrir sig með eðlilegum hætti, ekki þeim hætti sem tíðkast hefur undanfarin ár. Óhætt er að segja að rammaáætlunarferlið hafi beðið skipsbrot á síðustu árum. Verkefnastjórn hóf vinnu við þriðja áfanga í mars 2013, fyrir rúmum átta árum, og skilaði niðurstöðu rúmum þremur árum síðar. Tillagan var aldrei afgreidd á Alþingi. Ekki heldur tillaga verkefnisstjórnar fyrir fjórða áfanga, sem kom út núna í lok mars, eftir þriggja ára vinnu. Þá hefur skýrsla þverpólitískrar nefndar á vegum umhverfis- og auðlindaráðherra um stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu valdið mikilli óvissu um uppbyggingu og þróun orkukosta á Íslandi. Áform um stofnun hálendisþjóðgarðs munu hafa mikil áhrif á frekari möguleika til frekari nýtingar vatnsafls, jarðvarma og vindorku. Einnig má nefna að umhverfis- og auðlindaráðherra fól Skipulagsstofnun árið 2018 að hefja vinnu við breytingar á landsskipulagsstefnu fyrir árin 2015-2026, en þær breytingar voru settar fram í þingsályktunartillögu í vor sem gekk síðan til umhverfis- og samgöngunefndar. Þar er gert ráð fyrir að skipulagsyfirvöld framfylgi stefnu um loftslag, landslag og lýðheilsu í skipulagsáætlunum. Þetta mun hafa áhrif á áætlanir á borð við byggðaáætlun, kerfisáætlun, rammaáætlun og samgönguáætlun, svo dæmi séu tekin. Rammaáætlun er ekki hentug fyrir vindorku Í vor var lagt fram frumvarp til laga um breytingu á lögum um verndar- og orkunýtingaráætlun, um málsmeðferð virkjunarkosta í vindorku. Samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir því að málsmeðferð vindorku sé áfram innan rammaáætlunar, en með breyttu fyrirkomulagi. Landsvirkjun hvetur hinsvegar eindregið til þess að tekin verði af öll tvímæli um að uppbygging og nýting vindorku falli ekki undir lög um verndar- og orkunýtingaráætlun og að við ákvörðun um val á staðsetningum verði ákvarðanavald í höndum sveitarfélaga í samræmi við skipulagslög. Lög um náttúruvernd henti vel til að gefa skýrar leiðbeiningar um hvaða svæði henti ekki til uppbygginga vindorkuvera út frá náttúruverndarsjónarmiðum sem og önnur löggjöf sem tryggja á sértæka vernd svæða út frá m.a. minjavernd og vatnsvernd. Almenn stefnumörkun stjórnvalda um málaflokkinn á síðan vel heima í landsskipulagsstefnu eins og framan greinir. Brýnt er að draga úr þeirri óvissu sem ríkir um leyfisveitingaferli vindorku, ef mögulegt á að vera að mæta aukinni raforkuþörf með þessum hagkvæma virkjunarkosti. Þrátt fyrir góðan ásetning stjórnvalda er ferli rammaáætlunar ekki hentugt til afgreiðslu á vindorkukostum. Ljóst er að fyrrnefnt frumvarp til breytinga á lögum um málsmeðferð vindorku er ekki til þess fallið að einfalda regluverkið. Mikilvægt er að setja fram nýja og einfalda nálgun á málsmeðferðina, þannig að leyfisveitingaferlið taki ekki lengri tíma en tólf mánuði. Höfundur er framkvæmdastjóri Vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landsvirkjun Orkumál Stjórnsýsla Vindorka Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Sjá meira
Vindmyllur hafa heldur betur „sótt í sig veðrið“ undanfarin ár og misseri. Tæknin er þó síður en svo ný af nálinni, en vindmyllur hafa malað korn, hamrað járn og veitt vatni á akra í yfir 2.000 ár. Eftir tímabil jarðefnaeldsneytis frá iðnbyltingu hefur vindorkan undanfarin ár orðið raunhæfur kostur í orkubúskap heimsins, þar sem eftirspurn eftir endurnýjanlegum orkugjöfum hefur stóraukist á heimsvísu. Tækniframfarir hafa gert þennan kost fýsilegan og ýmsir þættir hafa gert hann ódýrari og hagkvæmari en áður var. Vindorka á drjúgan þátt í þeim orkuskiptum sem nú eiga sér stað í heiminum. Kjöraðstæður á Íslandi Hér á Íslandi eru betri aðstæður til reksturs vindmylla en víðast hvar annars staðar í veröldinni. Hér telst logn til tíðinda og þar að auki er raforkukerfið þannig uppbyggt, að vindorka upp að ákveðnu marki hentar sérlega vel sem nýr orkugjafi. Eins og við vitum er vatnsaflið ráðandi í kerfinu, enda er þar um stöðugan og fyrirsjáanlegan aflgjafa að ræða. Svo skemmtilega vill til að þegar rennsli í miðlunarlón er hvað minnst, yfir vetrartímann, er nýtni vindmylla á Íslandi mest. Þetta sýnir reynsla okkar af rannsóknarvindmyllum á Hafinu við Búrfell undanfarin ár. Því má svo bæta við að meðalnýtni myllanna okkar er 42%, borið saman við 25% að meðaltali á Bretlandi og meginlandi Evrópu á landi. Vissulega hefur vindorka sína galla. Hún er hverful, því stundum koma annars langþráðir logndagar. Þó er hún sem fyrr segir mun áreiðanlegri hér á landi en víðast hvar erlendis. Þá hafa vindmyllur ótvíræð sjónræn umhverfisáhrif, auk hljóðmengunar í næsta nágrenni. Varanleg umhverfisáhrif eru þó mjög lítil, þar sem vindmylla sem tekin er niður skilur nánast ekkert eftir sig. Engin vindlundur starfræktur Í íslenska raforkukerfinu er ekki starfræktur neinn vindlundur. Í skýrslu verkefnisstjórnar fjórða áfanga rammaáætlunar, sem lögð var fram í apríl, voru þrír vindorkukostir settir í nýtingarflokk og tveir í biðflokk, af 34 sem sendir voru inn. Tveimur af þessum þremur kostum hefur verið hafnað hjá hlutaðeigandi sveitastjórnum síðan þá. Landsvirkjun bindur miklar vonir við að vindorka verði þriðja stoðin í raforkukerfi fyrirtækisins, með vatnsafli og jarðvarma. Við erum að þróa tvo vindorkukosti: Blöndulund og endurhannaðan Búrfellslund. Mikil vinna hefur verið lögð í að lágmarka neikvæð umhverfisáhrif þessara hagkvæmu kosta, sem yrðu ákjósanleg viðbót við raforkukerfið og myndu styrkja það til muna. Við þurfum að láta verkin tala þegar kemur að orkuskiptum. Til þess að ná markmiðum stjórnvalda um orkuskipti í vegasamgöngum fyrir árið 2030, samkvæmt Parísarsamningnum, þarf að ráðast í 300 MW orkuöflun, samkvæmt greiningu Samorku. Fjárfesta þarf fyrir um 15 milljarða króna árlega þangað til, í flutnings- og dreifikerfi. Á móti kemur 20-30 milljarða árlegur gjaldeyrissparnaður vegna minni eldsneytiskaupa. Samkvæmt Parísarsamningnum þurfa tveir af hverjum þremur bílum á götunni að vera orðnir rafbílar fyrir árið 2030, en áætla má að heimilin spari um 400.000 krónur árlega með því að skipta yfir í rafbíl og sleppa eldsneytiskaupum. Ef markið er sett hærra og stefnt að fullum orkuskiptum í fólksbílaflotanum á sama tímabili mun þurfa 600 MW af orku til viðbótar við núverandi kerfi. Ef við ætlum svo að ná algjörum orkuskiptum og skipta alfarið út jarðefnaeldsneyti fyrir innlenda hreina orkugjafa í bílum, skipum og flugvélum innanlands, þyrfti um 1.200 MW til viðbótar við orkuvinnsluna eins og hún er í dag. Óvissa um leyfisveitingaferli Það segir sig sjálft, að þessum árangri náum við ekki við það laga- og regluverk sem nú er í gildi. Tryggja þarf að leyfisveitingaferli gangi fyrir sig með eðlilegum hætti, ekki þeim hætti sem tíðkast hefur undanfarin ár. Óhætt er að segja að rammaáætlunarferlið hafi beðið skipsbrot á síðustu árum. Verkefnastjórn hóf vinnu við þriðja áfanga í mars 2013, fyrir rúmum átta árum, og skilaði niðurstöðu rúmum þremur árum síðar. Tillagan var aldrei afgreidd á Alþingi. Ekki heldur tillaga verkefnisstjórnar fyrir fjórða áfanga, sem kom út núna í lok mars, eftir þriggja ára vinnu. Þá hefur skýrsla þverpólitískrar nefndar á vegum umhverfis- og auðlindaráðherra um stofnun þjóðgarðs á miðhálendinu valdið mikilli óvissu um uppbyggingu og þróun orkukosta á Íslandi. Áform um stofnun hálendisþjóðgarðs munu hafa mikil áhrif á frekari möguleika til frekari nýtingar vatnsafls, jarðvarma og vindorku. Einnig má nefna að umhverfis- og auðlindaráðherra fól Skipulagsstofnun árið 2018 að hefja vinnu við breytingar á landsskipulagsstefnu fyrir árin 2015-2026, en þær breytingar voru settar fram í þingsályktunartillögu í vor sem gekk síðan til umhverfis- og samgöngunefndar. Þar er gert ráð fyrir að skipulagsyfirvöld framfylgi stefnu um loftslag, landslag og lýðheilsu í skipulagsáætlunum. Þetta mun hafa áhrif á áætlanir á borð við byggðaáætlun, kerfisáætlun, rammaáætlun og samgönguáætlun, svo dæmi séu tekin. Rammaáætlun er ekki hentug fyrir vindorku Í vor var lagt fram frumvarp til laga um breytingu á lögum um verndar- og orkunýtingaráætlun, um málsmeðferð virkjunarkosta í vindorku. Samkvæmt frumvarpinu er gert ráð fyrir því að málsmeðferð vindorku sé áfram innan rammaáætlunar, en með breyttu fyrirkomulagi. Landsvirkjun hvetur hinsvegar eindregið til þess að tekin verði af öll tvímæli um að uppbygging og nýting vindorku falli ekki undir lög um verndar- og orkunýtingaráætlun og að við ákvörðun um val á staðsetningum verði ákvarðanavald í höndum sveitarfélaga í samræmi við skipulagslög. Lög um náttúruvernd henti vel til að gefa skýrar leiðbeiningar um hvaða svæði henti ekki til uppbygginga vindorkuvera út frá náttúruverndarsjónarmiðum sem og önnur löggjöf sem tryggja á sértæka vernd svæða út frá m.a. minjavernd og vatnsvernd. Almenn stefnumörkun stjórnvalda um málaflokkinn á síðan vel heima í landsskipulagsstefnu eins og framan greinir. Brýnt er að draga úr þeirri óvissu sem ríkir um leyfisveitingaferli vindorku, ef mögulegt á að vera að mæta aukinni raforkuþörf með þessum hagkvæma virkjunarkosti. Þrátt fyrir góðan ásetning stjórnvalda er ferli rammaáætlunar ekki hentugt til afgreiðslu á vindorkukostum. Ljóst er að fyrrnefnt frumvarp til breytinga á lögum um málsmeðferð vindorku er ekki til þess fallið að einfalda regluverkið. Mikilvægt er að setja fram nýja og einfalda nálgun á málsmeðferðina, þannig að leyfisveitingaferlið taki ekki lengri tíma en tólf mánuði. Höfundur er framkvæmdastjóri Vinds og jarðvarma hjá Landsvirkjun.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun