Fórnarkostnaður verðmætasköpunar Nanna Hermannsdóttir og Isabel Alejandra Diaz skrifa 8. nóvember 2021 09:30 Ákvörðun um að skrá sig í nám snýst að mörgu leyti um fórnarkostnað. Raunin er auðvitað ekki sú að þeir sem hyggja á nám setjist niður og setji upp excel-skjal með kostnaðar- og ábatagreiningu en mörg þurfa þó að taka afstöðu til þeirra áhrifa sem það hefur á fjárhaginn að fara í nám og fresta þar með þátttöku á vinnumarkaði. Ákvörðunin um að fara í nám snýst um að fresta því að vinna sér inn tekjur, stytta starfsævina og jafnvel að bera byrði námslána að námi loknu. Það er því eðlileg krafa að laun háskólamenntaðra endurspegli þennan fórnarkostnað en einnig þá þekkingu sem öðlast í námi. Sú þekking skilar sér til samfélagsins, eykur lífskjör, samkeppnishæfni og verðmætasköpun þjóðarinnar. Samkvæmt skýrslu kjaratölfræðinefndar hefur kaupmáttur háskólamenntaðra aukist minna en kaupmáttur annarra hópa frá 2019 en þessa þróun má rekja til markmiðs Lífskjarasamningsins um að hækka sérstaklega lægstu laun. Það er að sjálfsögðu mikilvægt og löngu tímabært skref í átt að jöfnuði að bæta kjör þeirra lægst launuðu. Að sama skapi kann framtíðarnámsfólk að staldra við og spyrja sig hver hvatinn sé til þess að sækja sér frekari menntun. Það er margt sem þarf að bæta ef auka á hvata til náms. Frá sjónarhóli stúdentahreyfingarinnar er ljóst að endurskoða þarf þau félagslegu kerfi sem eiga að styðja við stúdenta á meðan á námi stendur. Þar eru áherslur Stúdentaráðs Háskóla Íslands um fjárhagslegt öryggi lykilmál. Ber þar fyrst að nefna kröfuna um að stúdentum skuli tryggður réttur til atvinnuleysisbóta á ný eins og öðru vinnandi fólki. Það er jafnréttismál að stúdentar geti sótt sér þann rétt sem það ávinnur sér með þátttöku á vinnumarkað og greiðslu í atvinnuleysistryggingasjóð. Jafnframt þarf viðhorfsbreytingu stjórnenda Menntasjóðs námsmanna og stjórnvalda gagnvart stúdentum og bindur Stúdentaráð vonir við að næsta ríkissstjórn taki alvarlega þeirri endurskoðun á nýjum lánasjóðslögum sem boðuð eru í lögum fyrir lok haustþings 2023. Þessir þættir og fjöldi annarra valda því að stúdentar búa við fjárhagslegt óöryggi og eru aðstæður margra þannig að einn tannlæknatími getur sett fjárhaginn úr skorðum. Einnig er brýnt að stjórnvöld séu meðvituð um að þrátt fyrir að atvinnuástandið sé að batna er erfitt að segja til um hvernig ungt fólk mun fóta sig á vinnumarkaði. Fjöldi rannsókna hafa sýnt að það að hefja starfsævina í eða í kjölfar kreppu getur haft veruleg neikvæð áhrif til frambúðar þar sem fyrstu skrefin á vinnumarkaði hafa yfirleitt mikil áhrif um framtíðartækifæri og þar með ævitekjur fólks. Þá ber að hafa það að forgangsmáli að launamunur kynjanna sé tekinn föstum tökum. Áðurnefnd skýrsla Kjaratölfræðinefndar undirstrikar enn frekar að launamunur kynjanna sé enn viðvarandi vandamál. Þótt dregið hafi bæði úr leiðréttum og óleiðréttum launamun kynjanna mælist hann enn nokkur. Kynbundin skipting vinnumarkaðarins, þ.e. að konur og karlar séu í mismunandi störfum og atvinnugreinum, skýrir að miklu leyti þennan launamun. Sú skipting endurspeglast í þeirri skiptingu sem enn er að finna innan menntastofnana landsins. Undanfarin ár hafa konur verið í miklum meirihluta í háskólanámi og hefur hlutfall þeirra við Háskóla Íslands verið um 70%. Skiptingin eftir fræðasviðum og deildum er þar sterk vísbending um lárétta kynjaskiptingu vinnumarkaðar en konur eru mun fleiri í helstu heilbrigðisvísindum og menntavísindum en einnig félagsvísindum, á meðan leikurinn er jafnari í hugvísindum og karlar fleiri í verkfræði- og náttúruvísindum. Ennfremur er vert að vekja athygli á að hlutfall starfandi kvenna í námi hefur einnig mælst hærra en hlutfall starfandi karla. Frá aldamótum hefur hlutfall kvenna sem vinna samhliða námi aukist en á sama tíma hafa réttindi stúdenta á vinnumarkaði verið skert. Það er því eðlilegt að velta því upp hvort að afnám félagslegra réttinda á meðan á námi stendur bitni frekar á konum og hvort sú birtingarmynd kynjamisréttis skili sér út á vinnumarkaðinn. Það er því verulegt hagsmunamál fyrir stúdenta að ráðist verði í aðgerðir til þess draga úr launamuni kynjanna og hefur Stúdentaráð lýst yfir stuðningi sínum við tillögur starfshóps forsætisráðherra um endurmat á virði kvennastarfa. Það er tími til komin að samfélagið viðurkenni að sú þekking sem fæst með menntun sé til hagsbóta fyrir samfélagið allt en jafnframt að það að mennta sig feli í sér kostnað fyrir einstaklinginn. Stúdentaráð Háskóla Íslands skorar því á næstu ríkisstjórn að fjárfesta í ungu fólki og setja menntakerfið í forgang. Höfundar eru forseti og verkefnastjóri Stúdentaráðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hagsmunir stúdenta Skóla - og menntamál Háskólar Isabel Alejandra Díaz Nanna Hermannsdóttir Mest lesið Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Sjá meira
Ákvörðun um að skrá sig í nám snýst að mörgu leyti um fórnarkostnað. Raunin er auðvitað ekki sú að þeir sem hyggja á nám setjist niður og setji upp excel-skjal með kostnaðar- og ábatagreiningu en mörg þurfa þó að taka afstöðu til þeirra áhrifa sem það hefur á fjárhaginn að fara í nám og fresta þar með þátttöku á vinnumarkaði. Ákvörðunin um að fara í nám snýst um að fresta því að vinna sér inn tekjur, stytta starfsævina og jafnvel að bera byrði námslána að námi loknu. Það er því eðlileg krafa að laun háskólamenntaðra endurspegli þennan fórnarkostnað en einnig þá þekkingu sem öðlast í námi. Sú þekking skilar sér til samfélagsins, eykur lífskjör, samkeppnishæfni og verðmætasköpun þjóðarinnar. Samkvæmt skýrslu kjaratölfræðinefndar hefur kaupmáttur háskólamenntaðra aukist minna en kaupmáttur annarra hópa frá 2019 en þessa þróun má rekja til markmiðs Lífskjarasamningsins um að hækka sérstaklega lægstu laun. Það er að sjálfsögðu mikilvægt og löngu tímabært skref í átt að jöfnuði að bæta kjör þeirra lægst launuðu. Að sama skapi kann framtíðarnámsfólk að staldra við og spyrja sig hver hvatinn sé til þess að sækja sér frekari menntun. Það er margt sem þarf að bæta ef auka á hvata til náms. Frá sjónarhóli stúdentahreyfingarinnar er ljóst að endurskoða þarf þau félagslegu kerfi sem eiga að styðja við stúdenta á meðan á námi stendur. Þar eru áherslur Stúdentaráðs Háskóla Íslands um fjárhagslegt öryggi lykilmál. Ber þar fyrst að nefna kröfuna um að stúdentum skuli tryggður réttur til atvinnuleysisbóta á ný eins og öðru vinnandi fólki. Það er jafnréttismál að stúdentar geti sótt sér þann rétt sem það ávinnur sér með þátttöku á vinnumarkað og greiðslu í atvinnuleysistryggingasjóð. Jafnframt þarf viðhorfsbreytingu stjórnenda Menntasjóðs námsmanna og stjórnvalda gagnvart stúdentum og bindur Stúdentaráð vonir við að næsta ríkissstjórn taki alvarlega þeirri endurskoðun á nýjum lánasjóðslögum sem boðuð eru í lögum fyrir lok haustþings 2023. Þessir þættir og fjöldi annarra valda því að stúdentar búa við fjárhagslegt óöryggi og eru aðstæður margra þannig að einn tannlæknatími getur sett fjárhaginn úr skorðum. Einnig er brýnt að stjórnvöld séu meðvituð um að þrátt fyrir að atvinnuástandið sé að batna er erfitt að segja til um hvernig ungt fólk mun fóta sig á vinnumarkaði. Fjöldi rannsókna hafa sýnt að það að hefja starfsævina í eða í kjölfar kreppu getur haft veruleg neikvæð áhrif til frambúðar þar sem fyrstu skrefin á vinnumarkaði hafa yfirleitt mikil áhrif um framtíðartækifæri og þar með ævitekjur fólks. Þá ber að hafa það að forgangsmáli að launamunur kynjanna sé tekinn föstum tökum. Áðurnefnd skýrsla Kjaratölfræðinefndar undirstrikar enn frekar að launamunur kynjanna sé enn viðvarandi vandamál. Þótt dregið hafi bæði úr leiðréttum og óleiðréttum launamun kynjanna mælist hann enn nokkur. Kynbundin skipting vinnumarkaðarins, þ.e. að konur og karlar séu í mismunandi störfum og atvinnugreinum, skýrir að miklu leyti þennan launamun. Sú skipting endurspeglast í þeirri skiptingu sem enn er að finna innan menntastofnana landsins. Undanfarin ár hafa konur verið í miklum meirihluta í háskólanámi og hefur hlutfall þeirra við Háskóla Íslands verið um 70%. Skiptingin eftir fræðasviðum og deildum er þar sterk vísbending um lárétta kynjaskiptingu vinnumarkaðar en konur eru mun fleiri í helstu heilbrigðisvísindum og menntavísindum en einnig félagsvísindum, á meðan leikurinn er jafnari í hugvísindum og karlar fleiri í verkfræði- og náttúruvísindum. Ennfremur er vert að vekja athygli á að hlutfall starfandi kvenna í námi hefur einnig mælst hærra en hlutfall starfandi karla. Frá aldamótum hefur hlutfall kvenna sem vinna samhliða námi aukist en á sama tíma hafa réttindi stúdenta á vinnumarkaði verið skert. Það er því eðlilegt að velta því upp hvort að afnám félagslegra réttinda á meðan á námi stendur bitni frekar á konum og hvort sú birtingarmynd kynjamisréttis skili sér út á vinnumarkaðinn. Það er því verulegt hagsmunamál fyrir stúdenta að ráðist verði í aðgerðir til þess draga úr launamuni kynjanna og hefur Stúdentaráð lýst yfir stuðningi sínum við tillögur starfshóps forsætisráðherra um endurmat á virði kvennastarfa. Það er tími til komin að samfélagið viðurkenni að sú þekking sem fæst með menntun sé til hagsbóta fyrir samfélagið allt en jafnframt að það að mennta sig feli í sér kostnað fyrir einstaklinginn. Stúdentaráð Háskóla Íslands skorar því á næstu ríkisstjórn að fjárfesta í ungu fólki og setja menntakerfið í forgang. Höfundar eru forseti og verkefnastjóri Stúdentaráðs Háskóla Íslands.
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun