Þetta snýst um fólkið í framlínunni Steinunn Þórðardóttir skrifar 12. janúar 2022 13:01 Nú hefur neyðarstigi almannavarna verið lýst yfir í fjórða sinn í yfirstandandi faraldri vegna álags á heilbrigðiskerfið. Hluti röksemdafærslunnar er sá að ekki verði hlaupið að því að styrkja mönnun kerfisins utan frá vegna einangrunar landsins. Slíkt hefur verið gert í löndunum í kringum okkur auk þess að herinn hefur verið kallaður til aðstoðar í mörgum þeirra. Faraldurinn hefur staðið í hátt í tvö ár og það er að stærstum hluta sama fólkið sem stendur vaktina innan heilbrigðiskerfisins hérlendis, nú sem í upphafi. Þegar veiran var ný, eiginleikar hennar lítt þekktir og engin bólusetning eða sértæk meðferð í boði í baráttunni gegn henni stóð þetta fólk vaktina, þrátt fyrir óttann og óvissuna sem þá ríkti. Það mætti til vinnu þegar aðrir geirar samfélagsins lágu meira eða minna í dvala og hitti þar veiruna fyrir í návígi. Óttuðust að smitast sjálf og bera þessa óþekktu veiru til ástvina sinna. Á undanförnum mánuðum hefur það sjónarmið færst í aukana í samfélagsumræðunni að ekki sé sífellt hægt að skerða einstaklingsfrelsi fólks til að verja heilbrigðiskerfið. En hvað er heilbrigðiskerfið? Heilbrigðiskerfið er fyrst og fremst fólkið sem starfar innan þess. Læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk sem hefur af mikilli ósérhlífni og elju staðið vaktina í hátt í tvö ár. Fórnað frítíma með sínum nánustu, dregið sig í hlé umfram flesta aðra samfélagshópa til að draga úr líkum á að lenda í sóttkví/einangrun sem myndi koma illa niður á sjúklingum og samstarfsfólki, frestað páskarfríum, sumarfríum og jólafríum, hætt við utanlandsferðir til að geta verið stöðugt til staðar, virkjað stórfjölskylduna og vini til að sjá um börnin til að geta staðið vaktina þegar leikskólinn/frístundaheimilið er með skerta starfsemi, fært sig um set í vinnu til að létta undir þar sem þörfin er mest þrátt fyrir að það samrýmist ekki þeirra eigin starfsþróun, unnið í sóttkví, ítrekað lagt mikið á sig til að vinna upp halann af öðrum verkefnum sem situr eftir þegar hlé verður á milli bylgja faraldursins. Á sama tíma hefur þetta fólk búið við stöðuga óvissu og nú síðast þær hugmyndir að þurfa að halda áfram störfum þrátt fyrir að vera sjálft smitað af veirunni og eiga með réttu að vera í einangrun. Það er deginum ljósara að við sem samfélag verðum að standa vörð um þennan mannauð og gæta þess að hann kikni ekki áður en yfir lýkur með tilheyrandi óbætanlegum skaða fyrir heilbrigðisþjónustu landsins til frambúðar. Það verður ekki hlaupið að því að fylla í skörðin sem þá myndast. Eins og fram kom í upphafi þá erum við eyja í Atlantshafinu sem ekki getur auðveldlega sótt liðstyrk yfir landamærin. Þetta frábæra fólk okkar er það sem við verðum að stóla á og hlúa að. Nauðsynlegt er að bregðast við því mikla vinnuálagi sem nú þegar er til staðar og mun vaxa mikið á næstu vikum ef fram fer sem horfir. Koma þarf til móts við starfsfólkið sem stendur vaktina stöðugt, fyrir okkur öll, með öllum tiltækum ráðum. Dæmi um slíkt væru viðbótargreiðslur í eðlilegum takti við það mikla álag sem nú blasir við. Slíkar greiðslur myndu að vonum einnig vera hvatning fyrir heilbrigðismenntaða einstaklinga annars staðar að úr samfélaginu til að hlaupa undir bagga á meðan það versta gengur yfir og dreifa þar með álaginu. Dæmi eru um tímabundnar álagsgreiðslur til heilbrigðisstarfsfólks í faraldrinum, t.d. í Svíþjóð, þar sem framlínustarfsfólk gekkst undir að lengja vinnutíma sinn og flytjast milli starfstöðva eftir þörfum gegn hærri launagreiðslum á sama tíma. Hérlendis standa læknar Landspítalans í baráttu við vinnuveitanda sinn um að fá greiddar kjarasamningsbundnar 4 klukkustundir í yfirvinnu taki þeir að sér að manna vakt með minna en 24 klukkustunda fyrirvara (sbr. Kjarasamning Læknafélags Íslands og fjármála- og efnahagsráðherra, gr. 4.4.2.1). Þetta er staða sem kemur upp mjög reglulega í rekstri spítalans í yfirstandandi faraldri. Þessi afstaða til kjarasamningsbundinna réttinda er í engum takti við ástandið í samfélaginu þessa stundina. Eðlilegt er að eitthvað af þeim miklu fjármunum sem varið hefur verið í samfélagslegar aðgerðir vegna faraldursins renni til framlínustarfsfólks í heilbrigðiskerfinu, en ekki gert ráð fyrir að það sýni endalaus þolgæði án nokkurar raunverulegrar umbunar. Sá hlýhugur sem fólk og fyrirtæki í landinu hefur sýnt heibrigðisstarfsfólki í faraldrinum er ómetanlegur, en eðlilegt er að stjórnvöld láti þess einnig gæta í launaumslaginu hversu vel við metum framlag þessa hóps á þessum krefjandi tímum. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Landspítalinn Steinunn Þórðardóttir Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Nú hefur neyðarstigi almannavarna verið lýst yfir í fjórða sinn í yfirstandandi faraldri vegna álags á heilbrigðiskerfið. Hluti röksemdafærslunnar er sá að ekki verði hlaupið að því að styrkja mönnun kerfisins utan frá vegna einangrunar landsins. Slíkt hefur verið gert í löndunum í kringum okkur auk þess að herinn hefur verið kallaður til aðstoðar í mörgum þeirra. Faraldurinn hefur staðið í hátt í tvö ár og það er að stærstum hluta sama fólkið sem stendur vaktina innan heilbrigðiskerfisins hérlendis, nú sem í upphafi. Þegar veiran var ný, eiginleikar hennar lítt þekktir og engin bólusetning eða sértæk meðferð í boði í baráttunni gegn henni stóð þetta fólk vaktina, þrátt fyrir óttann og óvissuna sem þá ríkti. Það mætti til vinnu þegar aðrir geirar samfélagsins lágu meira eða minna í dvala og hitti þar veiruna fyrir í návígi. Óttuðust að smitast sjálf og bera þessa óþekktu veiru til ástvina sinna. Á undanförnum mánuðum hefur það sjónarmið færst í aukana í samfélagsumræðunni að ekki sé sífellt hægt að skerða einstaklingsfrelsi fólks til að verja heilbrigðiskerfið. En hvað er heilbrigðiskerfið? Heilbrigðiskerfið er fyrst og fremst fólkið sem starfar innan þess. Læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk sem hefur af mikilli ósérhlífni og elju staðið vaktina í hátt í tvö ár. Fórnað frítíma með sínum nánustu, dregið sig í hlé umfram flesta aðra samfélagshópa til að draga úr líkum á að lenda í sóttkví/einangrun sem myndi koma illa niður á sjúklingum og samstarfsfólki, frestað páskarfríum, sumarfríum og jólafríum, hætt við utanlandsferðir til að geta verið stöðugt til staðar, virkjað stórfjölskylduna og vini til að sjá um börnin til að geta staðið vaktina þegar leikskólinn/frístundaheimilið er með skerta starfsemi, fært sig um set í vinnu til að létta undir þar sem þörfin er mest þrátt fyrir að það samrýmist ekki þeirra eigin starfsþróun, unnið í sóttkví, ítrekað lagt mikið á sig til að vinna upp halann af öðrum verkefnum sem situr eftir þegar hlé verður á milli bylgja faraldursins. Á sama tíma hefur þetta fólk búið við stöðuga óvissu og nú síðast þær hugmyndir að þurfa að halda áfram störfum þrátt fyrir að vera sjálft smitað af veirunni og eiga með réttu að vera í einangrun. Það er deginum ljósara að við sem samfélag verðum að standa vörð um þennan mannauð og gæta þess að hann kikni ekki áður en yfir lýkur með tilheyrandi óbætanlegum skaða fyrir heilbrigðisþjónustu landsins til frambúðar. Það verður ekki hlaupið að því að fylla í skörðin sem þá myndast. Eins og fram kom í upphafi þá erum við eyja í Atlantshafinu sem ekki getur auðveldlega sótt liðstyrk yfir landamærin. Þetta frábæra fólk okkar er það sem við verðum að stóla á og hlúa að. Nauðsynlegt er að bregðast við því mikla vinnuálagi sem nú þegar er til staðar og mun vaxa mikið á næstu vikum ef fram fer sem horfir. Koma þarf til móts við starfsfólkið sem stendur vaktina stöðugt, fyrir okkur öll, með öllum tiltækum ráðum. Dæmi um slíkt væru viðbótargreiðslur í eðlilegum takti við það mikla álag sem nú blasir við. Slíkar greiðslur myndu að vonum einnig vera hvatning fyrir heilbrigðismenntaða einstaklinga annars staðar að úr samfélaginu til að hlaupa undir bagga á meðan það versta gengur yfir og dreifa þar með álaginu. Dæmi eru um tímabundnar álagsgreiðslur til heilbrigðisstarfsfólks í faraldrinum, t.d. í Svíþjóð, þar sem framlínustarfsfólk gekkst undir að lengja vinnutíma sinn og flytjast milli starfstöðva eftir þörfum gegn hærri launagreiðslum á sama tíma. Hérlendis standa læknar Landspítalans í baráttu við vinnuveitanda sinn um að fá greiddar kjarasamningsbundnar 4 klukkustundir í yfirvinnu taki þeir að sér að manna vakt með minna en 24 klukkustunda fyrirvara (sbr. Kjarasamning Læknafélags Íslands og fjármála- og efnahagsráðherra, gr. 4.4.2.1). Þetta er staða sem kemur upp mjög reglulega í rekstri spítalans í yfirstandandi faraldri. Þessi afstaða til kjarasamningsbundinna réttinda er í engum takti við ástandið í samfélaginu þessa stundina. Eðlilegt er að eitthvað af þeim miklu fjármunum sem varið hefur verið í samfélagslegar aðgerðir vegna faraldursins renni til framlínustarfsfólks í heilbrigðiskerfinu, en ekki gert ráð fyrir að það sýni endalaus þolgæði án nokkurar raunverulegrar umbunar. Sá hlýhugur sem fólk og fyrirtæki í landinu hefur sýnt heibrigðisstarfsfólki í faraldrinum er ómetanlegur, en eðlilegt er að stjórnvöld láti þess einnig gæta í launaumslaginu hversu vel við metum framlag þessa hóps á þessum krefjandi tímum. Höfundur er formaður Læknafélags Íslands.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar