Er ríkið að brjóta sín eigin lög á kostnað barna? Elvar Snær Kristjánsson skrifar 11. febrúar 2022 13:01 Samkvæmt Vísindavefnum var fyrsta eiginlega Internettengingin á Íslandi árið 1989. Sjö árum seinna, nánar tiltekið 4. mars 1996, gerðu ríki og sveitarfélög samkomulag sín á milli um að sveitarfélög tækju við rekstri á grunnskólum landsins. Í samkomulaginu voru gerðar ýmsar breytingar á tekjustofnun sveitarfélaganna s.s. hækkun hámarksútsvars til að koma til móts við aukin útgjöld. Ég ætla ekki að fara nánar út í þær útfærslur hér. Þá hélt ríkið öllum námsgagnahluta, þ.e.a.s. þróun, framleiðslu og dreifingu námsgagna, hjá sér og árið 2007 tóku gildi lög um námsgögn (nr. 71/2007). Í fyrstu grein þessara laga segir: „Markmið laga þessara er að tryggja framboð og fjölbreytileika námsgagna í samræmi við þarfir nemenda og skóla.“ Í lögunum er einnig kveðið á um hlutverk Námsgagnastofnunnar sem „er að leggja grunnskólum til námsgögn í samræmi við meginmarkmið náms og kennslu á grunnskólastigi samkvæmt grunnskólalögum og aðalnámskrá.“ Í þriðja kafla laganna er fjallað um hlutverk Námsgagnasjóðs en það er að „leggja grunnskólum til fé til námsgagnakaupa í því augnamiði að tryggja val þeirra um námsgögn.“ Ég tel ekki líklegt að marga hafi órað fyrir áhrifum komu Internetsins árið 1989 né sjö árum seinna þegar samkomulagið árið 1996 var gert. Í dag dylst hins vegar ekki nokkrum manni mikilvægi Internetsins, tölvu- og tækjabúnaðar, smáforrita og spjaldtölva sem nýtast til kennslu í grunnskólum landsins. Eðli málsins samkvæmt eru um nokkurn kostnað að ræða í kringum þessa þróun. Fyrst ber að nefna búnaðinn sjálfan, þ.e. tölvur, snjalltöflur (smartboard), spjaldtölvur, netinnviði í skólum o.fl. Þá þarf ýmis fjölbreytt forrit í búnaðinn og síðan en ekki síst þarf að fræða og þjálfa starfsfólk til að geta nýtt sér þann búnað og forrit sem í boði er. Þessi kostnaður er tiltölulega stöðugur þar sem sífellt þarf að endurnýja búnað, kaupa áskriftir af forritum, kaupa ný forrit auk þess sem fræðsla starfsfólks þarf að vera stöðug. Samkvæmt úthlutunarreglum Námsgagnasjóðs (nr. 899/2016) er skólum óheimilt að verja fjármunum úr sjóðnum til kaupa á búnaði eða tækjum og þar með þurfa þeir að nota sitt eigið rekstrafé frá sínu sveitarfélagi til þess. Námsgagnastofnun hefur í auknum mæli sett námsefni á vefinn nams.is og þar með færist framleiðslukostnaður að hluta yfir á skólana þar sem þeir þurfa annað hvort að kaupa búnað til að hafa aðgengi því námsefni og/eða prenta það út. Þegar sveitarfélög gera sínar fjárhagsáætlanir reyna þau að haga sinni áætlun með þeim hætti að skólar geti fylgt þessari þróun sem best eftir. Þar með fer hlutur sveitarfélaga í námsgagnakostnaði sífellt stækkandi. Það er því nokkuð augljóst að hægt og sígandi hefur námsgagnakostnaður færst í auknum mæli frá ríki yfir á sveitarfélög og velti ég fyrir mér hvort ríki sé að draga lappirnar er kemur að þróun námsgagna og sé ekki að framfylgja eigin lögum um námsgögn (nr. 71/2007). Af þessu leiðir að skólar eru að einhverju leyti sveltir til að sinna þeirri þróun sem er á námsgögnum þar sem sveitarfélög eru misvel í stakk búin til að standa undir þessum aukna kostnaði sem ríkinu ber samkvæmt lögum að sjá um. Slíkt fjársvelti bitnar á skólastjórum í eilífri baráttu sinni fyrir auknu fjármagni fyrir sinn skóla auk þess sem það bitnar á kennurum sem fá ekki alltaf réttu verkfærin til að sinna vinnu sinni á sem bestan máta en þegar að öllu er á botninn hvolft bitnar þetta auðvitað á endanum mest á börnunum okkar. Það bitnar á þeim í færri tækifærum og fjölbreytni til náms og þó að pirraður kennari að slást við að tengjast prentarum með gömlu úreltu tölvunni sinni getur verið kómískt er lítið gagn í honum þá stundina. Höfundur er formaður fjölskylduráðs Múlaþings. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2022 Múlaþing Skóla - og menntamál Réttindi barna Grunnskólar Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Samkvæmt Vísindavefnum var fyrsta eiginlega Internettengingin á Íslandi árið 1989. Sjö árum seinna, nánar tiltekið 4. mars 1996, gerðu ríki og sveitarfélög samkomulag sín á milli um að sveitarfélög tækju við rekstri á grunnskólum landsins. Í samkomulaginu voru gerðar ýmsar breytingar á tekjustofnun sveitarfélaganna s.s. hækkun hámarksútsvars til að koma til móts við aukin útgjöld. Ég ætla ekki að fara nánar út í þær útfærslur hér. Þá hélt ríkið öllum námsgagnahluta, þ.e.a.s. þróun, framleiðslu og dreifingu námsgagna, hjá sér og árið 2007 tóku gildi lög um námsgögn (nr. 71/2007). Í fyrstu grein þessara laga segir: „Markmið laga þessara er að tryggja framboð og fjölbreytileika námsgagna í samræmi við þarfir nemenda og skóla.“ Í lögunum er einnig kveðið á um hlutverk Námsgagnastofnunnar sem „er að leggja grunnskólum til námsgögn í samræmi við meginmarkmið náms og kennslu á grunnskólastigi samkvæmt grunnskólalögum og aðalnámskrá.“ Í þriðja kafla laganna er fjallað um hlutverk Námsgagnasjóðs en það er að „leggja grunnskólum til fé til námsgagnakaupa í því augnamiði að tryggja val þeirra um námsgögn.“ Ég tel ekki líklegt að marga hafi órað fyrir áhrifum komu Internetsins árið 1989 né sjö árum seinna þegar samkomulagið árið 1996 var gert. Í dag dylst hins vegar ekki nokkrum manni mikilvægi Internetsins, tölvu- og tækjabúnaðar, smáforrita og spjaldtölva sem nýtast til kennslu í grunnskólum landsins. Eðli málsins samkvæmt eru um nokkurn kostnað að ræða í kringum þessa þróun. Fyrst ber að nefna búnaðinn sjálfan, þ.e. tölvur, snjalltöflur (smartboard), spjaldtölvur, netinnviði í skólum o.fl. Þá þarf ýmis fjölbreytt forrit í búnaðinn og síðan en ekki síst þarf að fræða og þjálfa starfsfólk til að geta nýtt sér þann búnað og forrit sem í boði er. Þessi kostnaður er tiltölulega stöðugur þar sem sífellt þarf að endurnýja búnað, kaupa áskriftir af forritum, kaupa ný forrit auk þess sem fræðsla starfsfólks þarf að vera stöðug. Samkvæmt úthlutunarreglum Námsgagnasjóðs (nr. 899/2016) er skólum óheimilt að verja fjármunum úr sjóðnum til kaupa á búnaði eða tækjum og þar með þurfa þeir að nota sitt eigið rekstrafé frá sínu sveitarfélagi til þess. Námsgagnastofnun hefur í auknum mæli sett námsefni á vefinn nams.is og þar með færist framleiðslukostnaður að hluta yfir á skólana þar sem þeir þurfa annað hvort að kaupa búnað til að hafa aðgengi því námsefni og/eða prenta það út. Þegar sveitarfélög gera sínar fjárhagsáætlanir reyna þau að haga sinni áætlun með þeim hætti að skólar geti fylgt þessari þróun sem best eftir. Þar með fer hlutur sveitarfélaga í námsgagnakostnaði sífellt stækkandi. Það er því nokkuð augljóst að hægt og sígandi hefur námsgagnakostnaður færst í auknum mæli frá ríki yfir á sveitarfélög og velti ég fyrir mér hvort ríki sé að draga lappirnar er kemur að þróun námsgagna og sé ekki að framfylgja eigin lögum um námsgögn (nr. 71/2007). Af þessu leiðir að skólar eru að einhverju leyti sveltir til að sinna þeirri þróun sem er á námsgögnum þar sem sveitarfélög eru misvel í stakk búin til að standa undir þessum aukna kostnaði sem ríkinu ber samkvæmt lögum að sjá um. Slíkt fjársvelti bitnar á skólastjórum í eilífri baráttu sinni fyrir auknu fjármagni fyrir sinn skóla auk þess sem það bitnar á kennurum sem fá ekki alltaf réttu verkfærin til að sinna vinnu sinni á sem bestan máta en þegar að öllu er á botninn hvolft bitnar þetta auðvitað á endanum mest á börnunum okkar. Það bitnar á þeim í færri tækifærum og fjölbreytni til náms og þó að pirraður kennari að slást við að tengjast prentarum með gömlu úreltu tölvunni sinni getur verið kómískt er lítið gagn í honum þá stundina. Höfundur er formaður fjölskylduráðs Múlaþings.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson Skoðun
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson Skoðun