Blekkingar Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar 31. maí 2023 14:27 Þann 27. apríl síðastliðinn gáfu Evrópsk samtök útgefenda upprunaábyrgða (AIB) út yfirlýsingu um að sala íslenskra upprunavottorða grænnar raforku úr landi hefði verið bönnuð. Íslensk orkufyrirtæki hafa hagnast á því á síðustu árum að selja vottorð úr landi fyrir milljarða króna árlega. Með því að kaupa upprunavottorð af íslenskum raforkuframleiðendum hafa raforkunotendur erlendis fengið sérstakt leyfi til að staðhæfa að þeir noti „græna raforku“ jafnvel þótt raforka þeirra sé í raun alls ekki framleidd á Íslandi. Tilgangurinn er augljós: að stuðla að grænni orkuframleiðslu í Evrópu. Svo mikil stórgróðastarfsemi hefur þetta reynst íslenskum framleiðendum „grænnar raforku“ að vottorð fyrir nálega 90% allrar íslenskrar raforku hafa verið seld úr landi. Í samhengi hins alþjóðlega raforkubókhalds eru því aðeins 13% af þeirri raforku sem notuð er á Íslandi endurnýjanleg, eða „græn“. Hin 87% eru „seld“ úr landi í formi upprunavottorða og á móti er jafnmikið af „gráum“ upprunavottorðum „flutt inn“ til landsins sem skrást á pappírum sem raforka framleidd með kjarnorku og bruna jarðefnaeldsneytis (sjá síðu Orkustofnunar). Má í því sambandi benda á að stórnotendur nota um 80% af raforku á Íslandi og þar af álverin langstærstan hluta, um 64%. Landsvirkjun hefur neitað að láta af hendi upplýsingar um hverjir kaupa græn vottorð af þeim en af tölunum einum saman má ráða að íslenskir stórnotendur kaupa lítið sem ekkert af þeim. Tvítalið Í yfirlýsingu AIB kemur fram að ástæða útflutningsbannsins á „grænu vottorðunum“ sé sú að hér á landi sé vinnsla grænnar orku tvítalin. Orkufyrirtækin selja vottorðin úr landi en á sama tíma fullyrða stórnotendur raforku hérlendis að þeir noti græna orku í starfsemi sinni, án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem heimili þeim slíkt yfir höfuð. Á síðu Landsvirkjunar um upprunaábyrgðir raforku kemur skýrt fram að þetta er óleyfilegt: „[O]rkukaupendum [er] óheimilt að staðhæfa að þeir nýti græna orku, nema þeir geti framvísað upprunaábyrgð sem staðfestir endurnýjanlegan uppruna raforkunnar“ og „aðeins þau sem kaupa upprunaábyrgðir geta sagst kaupa endurnýjanlega orku.“ Þann 5. maí birti Landsvirkjun yfirlýsingu á síðu sinni um sölubann AIB. Þar stendur: „Landsvirkjun er eitt þeirra orkufyrirtækja á Íslandi sem selja upprunaábyrgðir. Orkufyrirtækin hafa engin úrræði til að koma í veg fyrir að viðskiptavinir lýsi því yfir að orkunotkun þeirra komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem er skilyrði fyrir slíkum yfirlýsingum. Í raun er um að ræða rangar og villandi upplýsingar í auglýsingum, eða öðru efni, sem er óheimilt samkvæmt lögum. Ekki hefur verið brugðist við þessari háttsemi af hálfu stjórnvalda.“ Með þessari yfirlýsingu fríar Landsvirkjun sig með öllu ábyrgð á því að viðskiptavinir hennar, íslenskir stórnotendur, nýti sér hreina ímynd Íslands til að segjast nota græna raforku þótt þeir kaupi ekki vottorð fyrir slíku. Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, sagði raunar í nýlegu viðtali að stórnotendur hafi „ekki haft áhuga á að kaupa þessa grænu eiginleika.“ Að eigin sögn getur Landsvirkjun ekki stjórnað markaðsefni og auglýsingum stórnotenda og hafi fyrirtækið því ekkert með fullyrðingar viðskiptavina sinna að gera. En er það virkilega svo? Blekkingin Við snögga leit á netinu koma upp fjölmörg dæmi sem benda í þveröfuga átt – í fréttum, aðsendum greinum og jafnvel á síðu Landsvirkjunar sjálfrar eru fullyrðingar frá fyrirtækinu um að íslensk álvinnsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi. Sem dæmi má benda á grein Tinnu Traustadóttur, framkvæmdastjóra sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun, og Péturs Blöndal hjá Samáli frá september 2021 þar sem segir: „Nægir að nefna að losun vegna áls sem framleitt er hér á landi með endurnýjanlegri orku losar tífalt minna en ál sem framleitt er með kolaorku í Kína.“ Í sama mánuði birtist önnur grein Tinnu Traustadóttur og Sólveigar Kr. Bergmann hjá Norðuráliþar sem segir: „Kolefnisfótspor íslenskrar álframleiðslu er það minnsta í heiminum, m.a. vegna þess að álið er framleitt með endurnýjanlegri raforku.“ Á opnum fundi Landsvirkjunar fyrir tveimur árum fullyrti Valur Ægisson, forstöðumaður viðskiptagreiningar og þróunar markaða hjá Landsvirkjun að „kolefnisspor íslenskra álvera [væri] með því lægsta sem gerist í heiminum.“ Sá sami sagði hins vegar í fréttum RÚV 6. maí síðastliðinn að Landsvirkjun hafi ekki eftirlitshlutverk með markaðssetningu og að óljóst sé hver beri ábyrgð á því tjóni sem íslensk orkufyrirtæki verða fyrir vegna sölubannsins. Augljóst er af þessu að fyrirtækið Landsvirkjun hefur sjálft á síðustu árum tekið fullan og meðvitaðan þátt í því að misnota kerfið í kringum upprunaábyrgðir hreinnar grænnar raforku með því að fullyrða í slagtogi við samtök álframleiðenda og aðra að hérlend álframleiðsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi en selja samtímis vottorðin eitthvert annað. Það er óheimilt og stjórnendum Landsvirkjunar er það fullkunnugt. Á því fjártjóni sem viðurlög við þessu kunna að valda Landsvirkjun bera stjórnendur Landsvirkjunar fulla og óskoraða ábyrgð. Þú getur ekki bæði selt kökuna úr landi og étið hana heima hjá þér. Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snæbjörn Guðmundsson Orkumál Landsvirkjun Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Skoðun Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Sjá meira
Þann 27. apríl síðastliðinn gáfu Evrópsk samtök útgefenda upprunaábyrgða (AIB) út yfirlýsingu um að sala íslenskra upprunavottorða grænnar raforku úr landi hefði verið bönnuð. Íslensk orkufyrirtæki hafa hagnast á því á síðustu árum að selja vottorð úr landi fyrir milljarða króna árlega. Með því að kaupa upprunavottorð af íslenskum raforkuframleiðendum hafa raforkunotendur erlendis fengið sérstakt leyfi til að staðhæfa að þeir noti „græna raforku“ jafnvel þótt raforka þeirra sé í raun alls ekki framleidd á Íslandi. Tilgangurinn er augljós: að stuðla að grænni orkuframleiðslu í Evrópu. Svo mikil stórgróðastarfsemi hefur þetta reynst íslenskum framleiðendum „grænnar raforku“ að vottorð fyrir nálega 90% allrar íslenskrar raforku hafa verið seld úr landi. Í samhengi hins alþjóðlega raforkubókhalds eru því aðeins 13% af þeirri raforku sem notuð er á Íslandi endurnýjanleg, eða „græn“. Hin 87% eru „seld“ úr landi í formi upprunavottorða og á móti er jafnmikið af „gráum“ upprunavottorðum „flutt inn“ til landsins sem skrást á pappírum sem raforka framleidd með kjarnorku og bruna jarðefnaeldsneytis (sjá síðu Orkustofnunar). Má í því sambandi benda á að stórnotendur nota um 80% af raforku á Íslandi og þar af álverin langstærstan hluta, um 64%. Landsvirkjun hefur neitað að láta af hendi upplýsingar um hverjir kaupa græn vottorð af þeim en af tölunum einum saman má ráða að íslenskir stórnotendur kaupa lítið sem ekkert af þeim. Tvítalið Í yfirlýsingu AIB kemur fram að ástæða útflutningsbannsins á „grænu vottorðunum“ sé sú að hér á landi sé vinnsla grænnar orku tvítalin. Orkufyrirtækin selja vottorðin úr landi en á sama tíma fullyrða stórnotendur raforku hérlendis að þeir noti græna orku í starfsemi sinni, án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem heimili þeim slíkt yfir höfuð. Á síðu Landsvirkjunar um upprunaábyrgðir raforku kemur skýrt fram að þetta er óleyfilegt: „[O]rkukaupendum [er] óheimilt að staðhæfa að þeir nýti græna orku, nema þeir geti framvísað upprunaábyrgð sem staðfestir endurnýjanlegan uppruna raforkunnar“ og „aðeins þau sem kaupa upprunaábyrgðir geta sagst kaupa endurnýjanlega orku.“ Þann 5. maí birti Landsvirkjun yfirlýsingu á síðu sinni um sölubann AIB. Þar stendur: „Landsvirkjun er eitt þeirra orkufyrirtækja á Íslandi sem selja upprunaábyrgðir. Orkufyrirtækin hafa engin úrræði til að koma í veg fyrir að viðskiptavinir lýsi því yfir að orkunotkun þeirra komi frá endurnýjanlegum orkugjöfum án þess að hafa keypt upprunaábyrgðir sem er skilyrði fyrir slíkum yfirlýsingum. Í raun er um að ræða rangar og villandi upplýsingar í auglýsingum, eða öðru efni, sem er óheimilt samkvæmt lögum. Ekki hefur verið brugðist við þessari háttsemi af hálfu stjórnvalda.“ Með þessari yfirlýsingu fríar Landsvirkjun sig með öllu ábyrgð á því að viðskiptavinir hennar, íslenskir stórnotendur, nýti sér hreina ímynd Íslands til að segjast nota græna raforku þótt þeir kaupi ekki vottorð fyrir slíku. Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar, sagði raunar í nýlegu viðtali að stórnotendur hafi „ekki haft áhuga á að kaupa þessa grænu eiginleika.“ Að eigin sögn getur Landsvirkjun ekki stjórnað markaðsefni og auglýsingum stórnotenda og hafi fyrirtækið því ekkert með fullyrðingar viðskiptavina sinna að gera. En er það virkilega svo? Blekkingin Við snögga leit á netinu koma upp fjölmörg dæmi sem benda í þveröfuga átt – í fréttum, aðsendum greinum og jafnvel á síðu Landsvirkjunar sjálfrar eru fullyrðingar frá fyrirtækinu um að íslensk álvinnsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi. Sem dæmi má benda á grein Tinnu Traustadóttur, framkvæmdastjóra sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun, og Péturs Blöndal hjá Samáli frá september 2021 þar sem segir: „Nægir að nefna að losun vegna áls sem framleitt er hér á landi með endurnýjanlegri orku losar tífalt minna en ál sem framleitt er með kolaorku í Kína.“ Í sama mánuði birtist önnur grein Tinnu Traustadóttur og Sólveigar Kr. Bergmann hjá Norðuráliþar sem segir: „Kolefnisfótspor íslenskrar álframleiðslu er það minnsta í heiminum, m.a. vegna þess að álið er framleitt með endurnýjanlegri raforku.“ Á opnum fundi Landsvirkjunar fyrir tveimur árum fullyrti Valur Ægisson, forstöðumaður viðskiptagreiningar og þróunar markaða hjá Landsvirkjun að „kolefnisspor íslenskra álvera [væri] með því lægsta sem gerist í heiminum.“ Sá sami sagði hins vegar í fréttum RÚV 6. maí síðastliðinn að Landsvirkjun hafi ekki eftirlitshlutverk með markaðssetningu og að óljóst sé hver beri ábyrgð á því tjóni sem íslensk orkufyrirtæki verða fyrir vegna sölubannsins. Augljóst er af þessu að fyrirtækið Landsvirkjun hefur sjálft á síðustu árum tekið fullan og meðvitaðan þátt í því að misnota kerfið í kringum upprunaábyrgðir hreinnar grænnar raforku með því að fullyrða í slagtogi við samtök álframleiðenda og aðra að hérlend álframleiðsla sé „græn“ og með eitt lægsta kolefnisspor í heimi en selja samtímis vottorðin eitthvert annað. Það er óheimilt og stjórnendum Landsvirkjunar er það fullkunnugt. Á því fjártjóni sem viðurlög við þessu kunna að valda Landsvirkjun bera stjórnendur Landsvirkjunar fulla og óskoraða ábyrgð. Þú getur ekki bæði selt kökuna úr landi og étið hana heima hjá þér. Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða.
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun