Lög um meðferð sakamála kveða á um að ekki megi halda manni í gæsluvarðhaldi lengur en í tólf vikur nema mál hafi verið höfðað gegn honum eða brýnir rannsóknarhagsmunir krefjist þess.
Lögreglustjórinn á Suðurnesjum hefur tvisvar fengið kröfu um framlengingu fram yfir tólf vikna frestinn á grundvelli brýnna rannsóknarhagsmuna samþykkta.
Það telur Vilhjálmur Hans Vilhjálmsson, verjandi mannsins, ekki standast skoðun. Lögin séu alveg skýr um meginregluna um tólf vikna hámark og dóstólum beri að dæma eftir lögum.
„Hvað undantekninguna varðar um brýna rannsóknarhagsmuni, að þá auðvitað verður að skýra þá undantekningu þröngt, enda er um að ræða meginreglu sem á sér stoð í stjórnarskrá og mannréttindasáttmála Evrópu. Þess vegna þurfa að liggja fyrir mjög veigamiklar ástæður til þess að það sé farið fram hjá þessari meginreglu. Og ég tel að þau skilyrði séu alls ekki til staðar í því máli sem hér er til úrlausnar. Það er meðal annars beðið eftir endanlegri krufningarskýrslu en það er morgunljóst að umbjóðandi minn getur engin áhrif haft á niðurstöðu þeirrar rannsóknar og þar af leiðandi eiga þessi rök um brýna rannsóknarhagsmuni bara alls ekki við.“
Engar upplýsingar um hvenær niðurstöðu má vænta
Í nýjasta úrskurði Héraðsdóms Suðurlands um framlengingu, sem hefur ekki enn verið birtur en Vísir hefur undir höndum að hluta, segir meðal annars að við meðferð fyrri krafna um framlengingu hafi verið gefin tímamörk varðandi rannsóknir á efnisinnihaldi rafrænna gagna og niðurstöðu krufningar. Þau hafi ekki staðist og ekkert lægi fyrir um hvenær niðurstaða væri að vænta.
Þá segir að þrátt fyrir að brýnir rannsóknarhagsmunir væru fyrir hendi bæri að túlka undantekningu frá tólf vikna hámarkinu þröngt. Þrátt fyrir það féllst dómurinn á tveggja vikna framlengingu sem Landsréttur lengdi svo um eina viku.
Lögregla og ákæruvald vilja rýmri frest
Fáheyrt er að dómstólar fallist á að mönnum sé haldið lengur en í tólf vikur í gæsluvarðhaldi án þess að mál sé höfðað gegn þeim. Það hefur raunar bara gerst í einu öðru máli frá því að undantekningarákvæðið kom inn í lög árið 2008.
Kolbrún Benediktsdóttir, varahéraðssaksóknari, segir í samtali við Vísi að lögregla og ákæruvald hafi lengi bent á að þessi frestur setji rannsóknum oft miklar skorður og því sé nauðsynlegt að endurskoða ákvæðið.
Með því sé þó ekki verið að óska eftir ótakmörkuðum tíma enda sé gæsluvarðhald mjög íþyngjandi en hins vegar sé rétt að dómstólar setji lögreglu og ákæruvaldi mörk og veiti aðhald.
Fresturinn lengdur án aðkomu Alþingis
Vilhjálmur segir að með kröfum Lögreglustjórans á Suðurlandi í málinu sé verið að klæða kröfu á grundvelli almannahagsmuna í búning kröfu á grundvelli rannsóknarhagsmuna. Með því að dómstólar fallist á það, eins og gert hefur verið tvisvar í málinu, sé verið að þynna út meginregluna um tólf vikna hámarkslengd gæsluvarðhalds.
„Það má í raun og veru segja að þarna séu lögregla og ákæruvald að fara bakdyraleiðina að því að ná sínu fram um lengingu þessa frests umfram tólf vikurnar, án þess að löggjafinn eigi aðkomu að þeirri ákvörðun og að lögum sé breytt. Það einfaldlega gengur ekki í réttarríki,“ segir Vilhjálmur.
