Þegar ráðherra á sér draum Simon Cramer Larsen skrifar 13. september 2023 13:30 Undanfarin misseri hafa málefni framhaldsskólastigsins mjög verið í brennidepli. Í þeim efnum hefur að vanda gamalkunnug kanína verið dregin upp úr hatti ráðuneytis menntamála: Að til standi að sameina framhaldsskóla til hagsbóta fyrir nemendur þegar umræðan hverfist í reynd um fátt annað en sparnað. Hið þjóðþekkta skáld Káinn orti: Ég sá og þekkti systur tvær,/ en Synd og Glötun hétu þær. Þetta vísukorn kom ósjálfrátt upp í hugann þegar ég hugleiddi orðræðu ráðuneytis menntamála í málefnum framhaldsskólans. Líkt og Káinn sá ég fyrir mér „systur tvær“ nema hvað nú hét sú fyrri Stytting, en hún var fyrst kynnt til leiks árið 1994 og boðaði þá töfralausn að stytta skyldi framhaldsskólann. Sú seinni var kynnt til sögunnar nú, nærri 30 árum síðar, og Skerðing skal hún heita. Yngri systirin vill ekki láta sitt eftir liggja og tungulipur er hún, ekki síður en sú eldri sem boðaði forðum að styttingin myndi skila nemendum fyrr út á vinnumarkaðinn, lofaði bættum námsárangri og hét auknu fjármagni inn í framhaldsskólakerfið. Draumur fyrrverandi ráðherra menntamála, var þar dýru verði keyptur. Þátttaka nemenda í félagslífi skólanna minnkaði vegna þess að allt í einu varð framhaldsskólinn einu ári styttri. Líðan nemenda breyttist jafnframt og enn fremur hefur heyrst að nemendur, sem ekki ná að ljúka námi á framhaldsskólastigi á tilsettum tíma innan þriggja ára, upplifi vanlíðan, séu haldnir kvíða eða finnist þeir stundum sem hornreka hjábörn. Nú skal aftur blásið til sóknar í menntamálum og yngri systirin, Skerðing, kölluð til leiks. Hún er trú orðræðu eldri systur sinnar. Nú skal sparað og því skal skerða, fækka skólum og búa til risasíló þar sem leiðarstefið er að nýta sem best húsnæði. Í skýrslu stýrihópsum eflingu framhaldsskóla má sjá margvísleg fögur fyrirheit varðandi sameiningu Menntaskólans á Akureyri og Verkmenntaskólans á Akureyri. Samt virðist margnefnd yngri systirin hafa náð að lauma þar til bærum völdum setningum inn í skjalið. Meðal annars stendur í minnisblaði frá PwC í skýrslu stýrihópsins að: „... gera má ráð fyrir að starfsmönnum sem varða tæknimál megi fækka með tíð og tíma ef af sameiningu verður og námsráðgjöfum verði hægt að fækka úr sex stöðugildum niður í tvö eða þrjú.“ Það sama hlýtur því að gilda um starfandi sálfræðinga við skólana, sem og aðra stoðþjónustu. Hvernig ýtir slíkt undir farsæld barna? Benda má á að skýrsla og tillögur stýrihóps mennta- og barnamálaráðuneytisins um eflingu framhaldsskólans hafa verið gagnrýndar af skólasamfélaginu, jafnt nemendum og kennurum, sem og af stjórnmálamönnum. „Eflum“ framhaldsskólann Ef litið er til Bandaríkjanna sýna rannsóknir þaðan að nemendur í risaskólum missa af því að verða hluti af lærdómssamfélaginu; að aðstoðin sem stundum er þörf á fáist sjaldan; og að tengslamyndun nemendanna gangi erfiðlega. Er þetta sá raunveruleiki sem ráðherra mennta- og barnamála vill bjóða eyfirskum ungmennum og nærsveitungum þeirra upp á árið 2023? Er þetta sá raunveruleiki sem við munum svo sjá víðar á landinu? Ég spyr mig að því hvernig það gagnist nemendum að brjóta upp tvo skóla og búa til einn risaskóla þar sem persónuleg þjónusta við nemendur er fjær þeim? Sú mikla og góða nánd sem hefur einkennt skólasamfélagið fyrir norðan mun sennilegast hverfa smám saman. Dapurleg þróun blasir við okkur. Í raun afturför sem reynt er að pakka fallega inn í loforð um farsæld barna, bætta skólaþjónustu og fögur fyrirheit um að síðar bíði betri tíð með blóm í haga. Verum minnug þess að hið sama var líka gert í aðdraganda styttingar framhaldsskólans. Raunin varð önnur: Fyrst kom Stytting, síðan Skerðing. Í þessu skerðingarferli vakna ýmsar spurningar, eins og til dæmis: Hversu gegnsætt er ferlið? Hvar er samráðið við nemendur, kennara og náms- og starfsráðgjafa? Og hver er í raun hinn endanlegi tilgangur? Spurningin er hvers vegna ráðherra skipar svo einsleitan hóp fólks til setu í áðurnefndum stýrihópi um eflingu framhaldsskólans? Hóp sem greinilega er uppteknari af fermetratölu húsnæðis framhaldsskólans fremur en orðræðu skólaþróunar. Ég hefði t.a.m. kosið sjálfur að í hópnum væru náms- og starfsráðgjafar, kennarar, nemendur og aðilar með annað móðurmál en íslensku. Draumur ráðherra Hugboðið segir mér samt að draumur ráðherra um farsæld barna og skólaþjónustu sé sannur og frábær – það er varla spurning. Menntakerfið á Íslandi á að vera í stakk búið til að veita börnum og ungmennum þá þjónustu sem þörf er á hverju sinni og á sama tíma veita framúrskarandi og samkeppnishæfa menntun. Framhaldsskólinn á að vera eftirsóttur vinnustaður, sem og menntastofnun þar sem kennurum, nemendum og öðru starfsfólki líður vel. Spurning er hins vegar hvernig því markmiði verði náð? Er rétta leiðin að framhaldsskólinn sé í gíslingu stjórnmálamanna og enginn veit hvað framtíðin ber í skauti sér? Að mínu mati er sú hraðferð, sem við erum á núna, ekki leiðin að „framhaldsskóla draumanna“. Spurningar mínar til embættismanna eru því þessar: Hvers vegna á framhaldsskólinn enn og aftur að fjármagna draum ráðherra í ljósi hagræðingar og á þessum methraða? Framtíð okkar sem þjóðar er í höndum ungmenna okkar. Mér er því spurn hvers vegna hæstvirtur fjármálaráðherra hafi ekki meiri áhuga á að fjárfesta í menntun ungmenna okkar? Hvers vegna eru kennarar og nemendur sem starfa innan framhaldsskólakerfisins ekki hafðir með í ráðum þegar ráðist er í breytingar sem varða vinnustað þeirra? Með því að skipa fjölbreyttari stýrihópa um eflingu náms á framhaldsskólastigi fæst önnur sýn en þessar systur standa fyrir. Við skulum muna að tillögur, sem boða risastórar skólaeiningar, þjóna ekki þeim sem á einhvern hátt standa höllum fæti í skólakerfinu. Þess vegna er nauðsynlegt að staldra við, kalla fjölbreyttari hóp að borðinu og sýna þann pólitíska dug að sækja meira fjármagn til að láta drauma ráðherrans verða að veruleika. Að endingu vil ég árétta að ráðherra sem á sér draum þarf að búa yfir þeim pólitíska styrk að geta sótt fjármagn til að framkvæma drauma sína annað en með því að leita í smiðju þeirra systra, Skerðingar og Styttingar. Minna má á loforð um fjármögnun sem gefið var þegar farsældarlögin voru kynnt til leiks (sbr. Samþætting þjónustu). Höfum þetta í huga þegar við leggjum af stað í hagræðingarvegferð innan skólakerfisins – stöldrum aðeins við, tökum stöðuna og spyrjum okkur hvort að við séum að færast nær markmiðinu. Er það sem við gerum í dag í rauninni til bóta menntakerfinu á morgun? Skólamál eru okkar mál! Höfundur er framhaldsskólakennari og formaður Skólamálanefndar Félags framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Framhaldsskólar Mest lesið Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Tikkað í skipulagsboxin Samúel Torfi Pétursson skrifar Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjúklingur settur í fangaklefa Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Opið bréf til fjármálaráðherra, Daða Más Kristóferssonar Íris Róbertsdóttir skrifar Skoðun Ég kalla hann Isildur; mentorinn minn er gervigreind Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað er „furry“ annars? Jóhanna Jódís Antonsdóttir skrifar Skoðun Jafnaðarmennskan og verkalýðsbaráttan Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Hljóð og mynd íslenskra varna Arnór Sigurjónsson skrifar Skoðun Kveðjur úr Grafarvogi til þeirra sem kasta steinum úr glerhúsi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Leiðsöguhundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Fimmtíu ár frá lokum Víetnamstríðsins Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að undirbúa börnin okkar fyrir heim sem er að hverfa Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Bókin er minn óvinur, en mig langar samt í verknám! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ilmurinn af jarðolíu er svo lokkandi Sævar Helgi Lárusson skrifar Skoðun Hvað er að frétta af humrinum? Jónas Páll Jónasson skrifar Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Undanfarin misseri hafa málefni framhaldsskólastigsins mjög verið í brennidepli. Í þeim efnum hefur að vanda gamalkunnug kanína verið dregin upp úr hatti ráðuneytis menntamála: Að til standi að sameina framhaldsskóla til hagsbóta fyrir nemendur þegar umræðan hverfist í reynd um fátt annað en sparnað. Hið þjóðþekkta skáld Káinn orti: Ég sá og þekkti systur tvær,/ en Synd og Glötun hétu þær. Þetta vísukorn kom ósjálfrátt upp í hugann þegar ég hugleiddi orðræðu ráðuneytis menntamála í málefnum framhaldsskólans. Líkt og Káinn sá ég fyrir mér „systur tvær“ nema hvað nú hét sú fyrri Stytting, en hún var fyrst kynnt til leiks árið 1994 og boðaði þá töfralausn að stytta skyldi framhaldsskólann. Sú seinni var kynnt til sögunnar nú, nærri 30 árum síðar, og Skerðing skal hún heita. Yngri systirin vill ekki láta sitt eftir liggja og tungulipur er hún, ekki síður en sú eldri sem boðaði forðum að styttingin myndi skila nemendum fyrr út á vinnumarkaðinn, lofaði bættum námsárangri og hét auknu fjármagni inn í framhaldsskólakerfið. Draumur fyrrverandi ráðherra menntamála, var þar dýru verði keyptur. Þátttaka nemenda í félagslífi skólanna minnkaði vegna þess að allt í einu varð framhaldsskólinn einu ári styttri. Líðan nemenda breyttist jafnframt og enn fremur hefur heyrst að nemendur, sem ekki ná að ljúka námi á framhaldsskólastigi á tilsettum tíma innan þriggja ára, upplifi vanlíðan, séu haldnir kvíða eða finnist þeir stundum sem hornreka hjábörn. Nú skal aftur blásið til sóknar í menntamálum og yngri systirin, Skerðing, kölluð til leiks. Hún er trú orðræðu eldri systur sinnar. Nú skal sparað og því skal skerða, fækka skólum og búa til risasíló þar sem leiðarstefið er að nýta sem best húsnæði. Í skýrslu stýrihópsum eflingu framhaldsskóla má sjá margvísleg fögur fyrirheit varðandi sameiningu Menntaskólans á Akureyri og Verkmenntaskólans á Akureyri. Samt virðist margnefnd yngri systirin hafa náð að lauma þar til bærum völdum setningum inn í skjalið. Meðal annars stendur í minnisblaði frá PwC í skýrslu stýrihópsins að: „... gera má ráð fyrir að starfsmönnum sem varða tæknimál megi fækka með tíð og tíma ef af sameiningu verður og námsráðgjöfum verði hægt að fækka úr sex stöðugildum niður í tvö eða þrjú.“ Það sama hlýtur því að gilda um starfandi sálfræðinga við skólana, sem og aðra stoðþjónustu. Hvernig ýtir slíkt undir farsæld barna? Benda má á að skýrsla og tillögur stýrihóps mennta- og barnamálaráðuneytisins um eflingu framhaldsskólans hafa verið gagnrýndar af skólasamfélaginu, jafnt nemendum og kennurum, sem og af stjórnmálamönnum. „Eflum“ framhaldsskólann Ef litið er til Bandaríkjanna sýna rannsóknir þaðan að nemendur í risaskólum missa af því að verða hluti af lærdómssamfélaginu; að aðstoðin sem stundum er þörf á fáist sjaldan; og að tengslamyndun nemendanna gangi erfiðlega. Er þetta sá raunveruleiki sem ráðherra mennta- og barnamála vill bjóða eyfirskum ungmennum og nærsveitungum þeirra upp á árið 2023? Er þetta sá raunveruleiki sem við munum svo sjá víðar á landinu? Ég spyr mig að því hvernig það gagnist nemendum að brjóta upp tvo skóla og búa til einn risaskóla þar sem persónuleg þjónusta við nemendur er fjær þeim? Sú mikla og góða nánd sem hefur einkennt skólasamfélagið fyrir norðan mun sennilegast hverfa smám saman. Dapurleg þróun blasir við okkur. Í raun afturför sem reynt er að pakka fallega inn í loforð um farsæld barna, bætta skólaþjónustu og fögur fyrirheit um að síðar bíði betri tíð með blóm í haga. Verum minnug þess að hið sama var líka gert í aðdraganda styttingar framhaldsskólans. Raunin varð önnur: Fyrst kom Stytting, síðan Skerðing. Í þessu skerðingarferli vakna ýmsar spurningar, eins og til dæmis: Hversu gegnsætt er ferlið? Hvar er samráðið við nemendur, kennara og náms- og starfsráðgjafa? Og hver er í raun hinn endanlegi tilgangur? Spurningin er hvers vegna ráðherra skipar svo einsleitan hóp fólks til setu í áðurnefndum stýrihópi um eflingu framhaldsskólans? Hóp sem greinilega er uppteknari af fermetratölu húsnæðis framhaldsskólans fremur en orðræðu skólaþróunar. Ég hefði t.a.m. kosið sjálfur að í hópnum væru náms- og starfsráðgjafar, kennarar, nemendur og aðilar með annað móðurmál en íslensku. Draumur ráðherra Hugboðið segir mér samt að draumur ráðherra um farsæld barna og skólaþjónustu sé sannur og frábær – það er varla spurning. Menntakerfið á Íslandi á að vera í stakk búið til að veita börnum og ungmennum þá þjónustu sem þörf er á hverju sinni og á sama tíma veita framúrskarandi og samkeppnishæfa menntun. Framhaldsskólinn á að vera eftirsóttur vinnustaður, sem og menntastofnun þar sem kennurum, nemendum og öðru starfsfólki líður vel. Spurning er hins vegar hvernig því markmiði verði náð? Er rétta leiðin að framhaldsskólinn sé í gíslingu stjórnmálamanna og enginn veit hvað framtíðin ber í skauti sér? Að mínu mati er sú hraðferð, sem við erum á núna, ekki leiðin að „framhaldsskóla draumanna“. Spurningar mínar til embættismanna eru því þessar: Hvers vegna á framhaldsskólinn enn og aftur að fjármagna draum ráðherra í ljósi hagræðingar og á þessum methraða? Framtíð okkar sem þjóðar er í höndum ungmenna okkar. Mér er því spurn hvers vegna hæstvirtur fjármálaráðherra hafi ekki meiri áhuga á að fjárfesta í menntun ungmenna okkar? Hvers vegna eru kennarar og nemendur sem starfa innan framhaldsskólakerfisins ekki hafðir með í ráðum þegar ráðist er í breytingar sem varða vinnustað þeirra? Með því að skipa fjölbreyttari stýrihópa um eflingu náms á framhaldsskólastigi fæst önnur sýn en þessar systur standa fyrir. Við skulum muna að tillögur, sem boða risastórar skólaeiningar, þjóna ekki þeim sem á einhvern hátt standa höllum fæti í skólakerfinu. Þess vegna er nauðsynlegt að staldra við, kalla fjölbreyttari hóp að borðinu og sýna þann pólitíska dug að sækja meira fjármagn til að láta drauma ráðherrans verða að veruleika. Að endingu vil ég árétta að ráðherra sem á sér draum þarf að búa yfir þeim pólitíska styrk að geta sótt fjármagn til að framkvæma drauma sína annað en með því að leita í smiðju þeirra systra, Skerðingar og Styttingar. Minna má á loforð um fjármögnun sem gefið var þegar farsældarlögin voru kynnt til leiks (sbr. Samþætting þjónustu). Höfum þetta í huga þegar við leggjum af stað í hagræðingarvegferð innan skólakerfisins – stöldrum aðeins við, tökum stöðuna og spyrjum okkur hvort að við séum að færast nær markmiðinu. Er það sem við gerum í dag í rauninni til bóta menntakerfinu á morgun? Skólamál eru okkar mál! Höfundur er framhaldsskólakennari og formaður Skólamálanefndar Félags framhaldsskólakennara.
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun
Skoðun Það sem er ósagt varðandi vinnubrögð hjá Háskólanum á Akureyri Þóra Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Hollar skólamáltíðir fyrir loftslagið og líðan barna Laufey Steingrímsdóttir,Anna Sigríður Ólafsdóttir Skoðun