Transvæðingin og umræðan Eva Hauksdóttir skrifar 27. september 2023 11:01 Á sunnudaginn var kom ég fram í Sprengisandi á Bylgjunni ásamt Alexöndru Briem. Umræðuefnið var umdeilt kynfræðsluefni fyrir grunnskóla, auk þess sem komið var inn á samfélagsdeilur um hinseginfræðslu í skólum. Við Alexandra erum sammála um að samfélagsumræða um umdeild mál er oft ómálefnaleg og ekki endilega upplýsandi. Spurningu þáttarstjórnanda um það hvernig mætti bæta úr því, svaraði ég á þá leið að fjölmiðlar gætu t.d. haldið uppi umfjöllun sem væri byggð á sjálfstæðri rannsókn blaðamanna, fremur en þeirri kranablaðamennsku sem er svo áberandi á Íslandi. Viðbrögðin við þættinum stóðu ekki á sér. Ég var rétt komin heim á mánudag þegar Einar sagði mér að á Vísi væri því haldið fram að ég hefði farið með staðreyndavillu. Hvaða staðreyndavilla er það? spurði ég. Að öll Norðurlöndin nema Ísland hafi bannað hormónablokka í meðferð barna. Og hvernig er þetta þá, hversu miklum takmörkunum er verið að beita? Það kemur nú ekki almennilega fram, sagði Einar. Kranablaðamennskan Það kemur ekki almennilega fram, nei. Blaðamaðurinn sem sá frétt í þessu samtali okkar Alexöndru, hafði nefnilega ekki nægan áhuga á málinu til að kynna sér það, heldur skrúfaði hann frá krananum; Alexandra segir þetta, Eva segir hitt, verkefnastjóri hjá Samtökunum '78 segir lögmann fara rangt með staðreyndir. Það var ofmælt hjá mér að hin Norðurlöndin hafi „bannað“ hormónablokkameðferðir á börnum. Hið rétta er að Finnland, Svíþjóð, Noregur og Danmörk hafa horfið frá þeirri stefnu að bjóða upp á slíka meðferð fyrir börn með kynáttunarvanda. Enn er þó talið að í fáum undantekningartilvikum geti verið réttlætanlegt að stöðva kynþroska barna sem hafa frá unga aldri sýnt mjög greinileg merki um kynama. Ég biðst velvirðingar á því að hafa ekki tekið það fram. Það væri áhugavert fyrir almenning og til þess fallið að ná samfélagsumræðunni upp úr skotgröfunum, að fá vandaða umfjöllun um þessar meðferðir og ástæðurnar fyrir þessari stefnubreytingu hjá nágrannaríkjum okkar. Ekki umfjöllun sem byggist á því að þessi segi þetta og hinn segi hitt, heldur hlutlægri rannsókn. Það var einu sinni kallað blaðamennska. Ég er ekki blaðamaður og hef ekki tíma til þess að leggjast yfir rannsóknir og gera úttekt á þeim en ég get þó nefnt tvennt sem máli skiptir. Af hverju eru nágrannaríkin að hverfa frá inngripi í kynþroska barna? Ein ástæðan fyrir stefnubreytingu frændþjóða okkar í þessum efnum er sú að börnum og unglingum sem sækjast eftir meðferð til „kynstaðfestingar“ hefur fjölgað svo hratt og svo mikið að töluverðar líkur verður að telja á því að fjölgunin skýrist af öðrum þáttum en raunverulegum kynama. Önnur ástæða er sú að takmörkuð þekking liggur fyrir um langtíma afleiðingar þess að grípa inn í þroskaferli barna með lyfjameðferð og menn óttast að tjónið geti orðið meira en ávinningurinn. Mér skilst að hormónablokkar hafi einmitt verið notaðir í algerum undantekningartilvikum fram á 21 öldina. Með transvæðingu síðustu ára hefur þeim verið beitt af meiri léttúð þótt ávísanir hafi, blessunarlega, ekki verið í samræmi við eftirspurnina. Árið 2018 fengu 62 börn í Danmörk slíka meðferð og hafa aldrei verið fleiri. Þetta eru 65% þeirra 95 barna sem vildu fá hormónablokka það árið. Árið 2022 sóttust 352 börn í Danmörku eftir hormónablokkum en aðeins 22 þeirra, eða 6% þeirra sem báðu um meðferðina, fengu því framgengt. Það hefur greinilega verið farið með heldur meiri gát í þessum efnum árið 2022 en 2018. Maður hlýtur að velta því fyrir sér hversu mörg þeirra 62ja barna sem voru talin bær til þess að afsala sér eðlilegum kynþroska árið 2018 hafi beðið af því varanlegan skaða. Í fyrrnefndum Sprengisandsþætti talaði Alexandra Briem um að það væri mjög sjaldgæft að transfólk sæi eftir því að hafa farið í gegnum meðferð til staðfestingar á upplifun sinni. Ég er ekkert hissa á því að fólk sem var búið að reyna allt annað, fólk sem þurfti að berjast fyrir því með kjafti og klóm að fá að fara í aðgerðir, hafi ekki bakþanka. En það er ekki komin löng reynsla á notkun hormónablokka í meðferð á börnum sem taka fyrst upp á því 13 ára gömul að lýsa ósætti við líkamlegt kyn sitt, og það í kjölfar tískubylgju. Með gríðarlegri fjölgun þeirra sem undirgangast einhverskonar meðferð til að breyta kyni sínu er nánast öruggt að þeim fjölgar einnig sem taka svo afdrifaríka ákvörðun án nægilegrar ígrundunar. Við vitum ekkert um það í dag, hvort þeir krakkar sem hafa undirgengist transmeðferð á síðustu árum verða jafn ánægðir með árangurinn og eldri kynslóðir transfólks. Umræðan og ásakanir um transhatur Auk þess sem fjölmiðlar mættu fara að huga að upplýsingarhlutverki sínu, fremur en smellvænleika fyrirsagna, myndi það bæta umræðuna um transvæðingu skólakerfisins verulega ef fólk gæti leyft sér að láta í ljós skoðanir án þess að þurfa að bera af sér ásakanir um hatur og illvilja í garð minnihlutahópa og þurfa jafnvel að reikna með slaufun fyrir vikið. Ég er ekki að biðja um rökræðu við þá sem gelta á transfólk eða hóta því ofbeldi. En það er ekki gagnlegt að afgreiða það sem hatursorðræðu þegar menn lýsa sig mótfallna afnámi kynjaskiptra rýma eða efast um þá hugmyndafræði sem Samtökin ´78 boða. Ekki nema markmiðið sé það að reka einhliða áróður. Það er ekki transhatur að ganga út frá því að barn með typpi sé strákur. Það er einfaldlega það sem öll samfélög veraldar hafa gert, frá því að sögur hófust. Það er heldur ekki transhatur eða sú hugmynd að transfólk „sé ekki til“ sem er að verki þegar foreldrar fallast ekki á að dóttir þeirra sé nú allt í einu sonur þeirra og lýsa andstöðu sinni við líkamleg inngrip, ekki frekar en það er kynþáttahatur að neita unglingum um að fá að nota ljósabekki. Það er ekki transfóbískur áróður þegar fólk sem vill snúa aftur eftir að hafa undirgengist transmeðferð segir frá reynslu sinni. Það er heldur ekki "áróður" sem birtist í viðtölum við sérfræðinga sem telja að farið hafi verið of geyst í það að samþykkja endurskilgreiningar barna á kyni sínu, heldur upplýst umræða. Staðreyndin er sú að bæði í Bandaríkjunum og Evrópu hafa barnageðlæknar og sálfræðingar, þ.á.m. sérfræðingar sem hafa unnið við greiningu og meðferð barna með kynáttunarvanda, lýst áhyggjum af því að börn séu nánast látin sjálfráð um greiningu sína og eigi of greiðan aðgang að meðferð sem veldur óafturkræfum skaða. Það er full ástæða til að skoða transvæðinguna í því ljósi og þar með talið orðræðuna sem verið er að innleiða í skólakerfið. Höfundur er lögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Eva Hauksdóttir Hinsegin Málefni trans fólks Kynlíf Skóla - og menntamál Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Þjóðin slæst við elda: Hvar er Alþingi? Baldur Borgþórsson Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Á sunnudaginn var kom ég fram í Sprengisandi á Bylgjunni ásamt Alexöndru Briem. Umræðuefnið var umdeilt kynfræðsluefni fyrir grunnskóla, auk þess sem komið var inn á samfélagsdeilur um hinseginfræðslu í skólum. Við Alexandra erum sammála um að samfélagsumræða um umdeild mál er oft ómálefnaleg og ekki endilega upplýsandi. Spurningu þáttarstjórnanda um það hvernig mætti bæta úr því, svaraði ég á þá leið að fjölmiðlar gætu t.d. haldið uppi umfjöllun sem væri byggð á sjálfstæðri rannsókn blaðamanna, fremur en þeirri kranablaðamennsku sem er svo áberandi á Íslandi. Viðbrögðin við þættinum stóðu ekki á sér. Ég var rétt komin heim á mánudag þegar Einar sagði mér að á Vísi væri því haldið fram að ég hefði farið með staðreyndavillu. Hvaða staðreyndavilla er það? spurði ég. Að öll Norðurlöndin nema Ísland hafi bannað hormónablokka í meðferð barna. Og hvernig er þetta þá, hversu miklum takmörkunum er verið að beita? Það kemur nú ekki almennilega fram, sagði Einar. Kranablaðamennskan Það kemur ekki almennilega fram, nei. Blaðamaðurinn sem sá frétt í þessu samtali okkar Alexöndru, hafði nefnilega ekki nægan áhuga á málinu til að kynna sér það, heldur skrúfaði hann frá krananum; Alexandra segir þetta, Eva segir hitt, verkefnastjóri hjá Samtökunum '78 segir lögmann fara rangt með staðreyndir. Það var ofmælt hjá mér að hin Norðurlöndin hafi „bannað“ hormónablokkameðferðir á börnum. Hið rétta er að Finnland, Svíþjóð, Noregur og Danmörk hafa horfið frá þeirri stefnu að bjóða upp á slíka meðferð fyrir börn með kynáttunarvanda. Enn er þó talið að í fáum undantekningartilvikum geti verið réttlætanlegt að stöðva kynþroska barna sem hafa frá unga aldri sýnt mjög greinileg merki um kynama. Ég biðst velvirðingar á því að hafa ekki tekið það fram. Það væri áhugavert fyrir almenning og til þess fallið að ná samfélagsumræðunni upp úr skotgröfunum, að fá vandaða umfjöllun um þessar meðferðir og ástæðurnar fyrir þessari stefnubreytingu hjá nágrannaríkjum okkar. Ekki umfjöllun sem byggist á því að þessi segi þetta og hinn segi hitt, heldur hlutlægri rannsókn. Það var einu sinni kallað blaðamennska. Ég er ekki blaðamaður og hef ekki tíma til þess að leggjast yfir rannsóknir og gera úttekt á þeim en ég get þó nefnt tvennt sem máli skiptir. Af hverju eru nágrannaríkin að hverfa frá inngripi í kynþroska barna? Ein ástæðan fyrir stefnubreytingu frændþjóða okkar í þessum efnum er sú að börnum og unglingum sem sækjast eftir meðferð til „kynstaðfestingar“ hefur fjölgað svo hratt og svo mikið að töluverðar líkur verður að telja á því að fjölgunin skýrist af öðrum þáttum en raunverulegum kynama. Önnur ástæða er sú að takmörkuð þekking liggur fyrir um langtíma afleiðingar þess að grípa inn í þroskaferli barna með lyfjameðferð og menn óttast að tjónið geti orðið meira en ávinningurinn. Mér skilst að hormónablokkar hafi einmitt verið notaðir í algerum undantekningartilvikum fram á 21 öldina. Með transvæðingu síðustu ára hefur þeim verið beitt af meiri léttúð þótt ávísanir hafi, blessunarlega, ekki verið í samræmi við eftirspurnina. Árið 2018 fengu 62 börn í Danmörk slíka meðferð og hafa aldrei verið fleiri. Þetta eru 65% þeirra 95 barna sem vildu fá hormónablokka það árið. Árið 2022 sóttust 352 börn í Danmörku eftir hormónablokkum en aðeins 22 þeirra, eða 6% þeirra sem báðu um meðferðina, fengu því framgengt. Það hefur greinilega verið farið með heldur meiri gát í þessum efnum árið 2022 en 2018. Maður hlýtur að velta því fyrir sér hversu mörg þeirra 62ja barna sem voru talin bær til þess að afsala sér eðlilegum kynþroska árið 2018 hafi beðið af því varanlegan skaða. Í fyrrnefndum Sprengisandsþætti talaði Alexandra Briem um að það væri mjög sjaldgæft að transfólk sæi eftir því að hafa farið í gegnum meðferð til staðfestingar á upplifun sinni. Ég er ekkert hissa á því að fólk sem var búið að reyna allt annað, fólk sem þurfti að berjast fyrir því með kjafti og klóm að fá að fara í aðgerðir, hafi ekki bakþanka. En það er ekki komin löng reynsla á notkun hormónablokka í meðferð á börnum sem taka fyrst upp á því 13 ára gömul að lýsa ósætti við líkamlegt kyn sitt, og það í kjölfar tískubylgju. Með gríðarlegri fjölgun þeirra sem undirgangast einhverskonar meðferð til að breyta kyni sínu er nánast öruggt að þeim fjölgar einnig sem taka svo afdrifaríka ákvörðun án nægilegrar ígrundunar. Við vitum ekkert um það í dag, hvort þeir krakkar sem hafa undirgengist transmeðferð á síðustu árum verða jafn ánægðir með árangurinn og eldri kynslóðir transfólks. Umræðan og ásakanir um transhatur Auk þess sem fjölmiðlar mættu fara að huga að upplýsingarhlutverki sínu, fremur en smellvænleika fyrirsagna, myndi það bæta umræðuna um transvæðingu skólakerfisins verulega ef fólk gæti leyft sér að láta í ljós skoðanir án þess að þurfa að bera af sér ásakanir um hatur og illvilja í garð minnihlutahópa og þurfa jafnvel að reikna með slaufun fyrir vikið. Ég er ekki að biðja um rökræðu við þá sem gelta á transfólk eða hóta því ofbeldi. En það er ekki gagnlegt að afgreiða það sem hatursorðræðu þegar menn lýsa sig mótfallna afnámi kynjaskiptra rýma eða efast um þá hugmyndafræði sem Samtökin ´78 boða. Ekki nema markmiðið sé það að reka einhliða áróður. Það er ekki transhatur að ganga út frá því að barn með typpi sé strákur. Það er einfaldlega það sem öll samfélög veraldar hafa gert, frá því að sögur hófust. Það er heldur ekki transhatur eða sú hugmynd að transfólk „sé ekki til“ sem er að verki þegar foreldrar fallast ekki á að dóttir þeirra sé nú allt í einu sonur þeirra og lýsa andstöðu sinni við líkamleg inngrip, ekki frekar en það er kynþáttahatur að neita unglingum um að fá að nota ljósabekki. Það er ekki transfóbískur áróður þegar fólk sem vill snúa aftur eftir að hafa undirgengist transmeðferð segir frá reynslu sinni. Það er heldur ekki "áróður" sem birtist í viðtölum við sérfræðinga sem telja að farið hafi verið of geyst í það að samþykkja endurskilgreiningar barna á kyni sínu, heldur upplýst umræða. Staðreyndin er sú að bæði í Bandaríkjunum og Evrópu hafa barnageðlæknar og sálfræðingar, þ.á.m. sérfræðingar sem hafa unnið við greiningu og meðferð barna með kynáttunarvanda, lýst áhyggjum af því að börn séu nánast látin sjálfráð um greiningu sína og eigi of greiðan aðgang að meðferð sem veldur óafturkræfum skaða. Það er full ástæða til að skoða transvæðinguna í því ljósi og þar með talið orðræðuna sem verið er að innleiða í skólakerfið. Höfundur er lögmaður.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar