Besta jólagjöfin Tinna Tómasdóttir og Lovísa Jóhannsdóttir skrifa 8. desember 2023 13:31 Nú á dögum okkar hraða samfélags og komandi jóla er gott að huga að því hvað skiptir í raun máli. Börnin okkar vaxa úr grasi og þroskast hratt og þar á meðal málþroskinn. Hlutverk okkar foreldra er að ýta undir málþroska barnanna okkar með því að vera dugleg að tala við börnin og setja orð á allt sem við gerum. Börn læra ekki orð af sjálfu sér, við þurfum að kenna þeim þau. Þegar börn svo hafa lært orðin er það okkar hlutverk að víkka þann orðaforða og dýpka skilning á mismunandi orðum. Flest börn hafa löngun til að tjá sig, vilja samveru með foreldrum/forráðamönnum og una við bóklestur. Því er mikilvægt að skapa þessi tækifæri. Barn þarf að hafa tækifæri til að tjá sig og fá hvatningu svo það finni að það er þess virði að tjá sig og á það sé hlustað. Nýtum umhverfið í að auka málþroska barnanna, í búðinni, í bílnum, heima, í göngutúrnum, í sundi, á ferðalagi og hvar sem við erum stödd. Almenn málörvun barna fer nefnilega ekki einungis fram í leikskólanum, skólanum eða skipulögðum málörvunarstundum. Málörvun á sér stað alls staðar! Mikilvægt er að flétta þessa málörvun inn í daglegt amstur og þá er gott að hafa eftirfarandi ráð í huga: Tölum (og tölum og tölum ..... ) við barnið – málörvun á sér stað alls staðar og öflug málörvun er alltaf af hinu góða. Verum dugleg að spjalla við barnið í öllu sem við gerum, hvort sem það er í leik eða daglegum athöfnum. Rannsóknir hafa sýnt að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík þau samskipti eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Munum samt að gefa barninu svigrúm til að meðtaka það sem við erum að segja og gefum því tækifæri til að tjá sig. Notum sömu orð í mismunandi samhengi – til að víkka orðaforða barna er mikilvægt að bæta við það sem þau segja t.d. Barnið segir „hundur“ – að bæta við og segja „já þarna er hundur, hann er stór og hann hleypur hratt“. Ef barnið segir „ég er svöng/svangur/svangt“ að segja „já ég er líka alveg glorhungruð/glorhungraður/glorhungrað eða sársvöng/sársvangur/sárvangt“. Með því að nota orð í mismunandi samhengi erum við að auðga orðaforða barnsins og það lærir að orð geta haft mismunandi merkingu. Nefnum athafnir og gefum fyrirmæli – setjum orð á allt sem við gerum bæði innan heimilis og utan þess, t.d. „Nú ætla ég að elda matinn, þá þarf ég að nota pönnu, steikarspaða, olíu og hakk – viltu rétt mér hakkið sem er inni í ísskáp í mið hillunni við hliðina á mjólkinni”. “Nú ætla ég að taka úr þvottavélinni, sjáðu, þá þarf ég að nota þvottabalann, finna þvottaklemmur og herðatré og hengja upp – viltu rétta mér hvíta balann sem er bak við hurðina”. “Nú erum við að fara í sund, þá þurfum við að fara inn um stóru hurðina og setja skóna okkar í hilluna, síðan þurfum við að fara inn í klefa og fara í sturtu og klæða okkur í sundfötin“ osfrv. Með því að setja orð á allt sem við gerum og leggja inn einföld fyrirmæli fyrir barnið þá erum við að tengja orð við athafnir og barnið nær enn frekar að tileinka sér þau orð sem við erum að leggja inn, það lærir að hlusta betur og vinna betur úr þeim upplýsingum sem við erum að gefa þeim. Stundum er talað um að foreldrar/forráðamenn eigi að vera nokkurs konar íþróttafréttamenn – þ.e. að lýsa öllu sem foreldri/forráðamaður gerir, öllu sem gerist í kringum barnið og öllu sem fyrir augun ber. Sniðugt er að vera með „Orð dagsins“ en þá eru orð skrifuð á blað, þeim safnað í krukku og á hverjum degi er dreginn miði t.d. við kvöldmatarborðið og jafnvel hengt á ísskápinn. Þá er orðið rætt, t.d. Handklæði – hvað er handklæði, hvernig lítur handklæði út, hvað notum við handklæði í, hvar finnum við handklæði. Hægt er að fallbeygja, finna eintölu/fleirtölu, bæta við greini, finna kyn orðsins ofl. þegar börnin eru orðin eldri. Einnig er hægt að búa til setningu sem inniheldur orðið. Oft geta skapast miklar og skemmtilegar umræður um eitt einfalt orð og um leið skapar það samveru og tækifæri til að tjá sig. Fyrir yngri börn er einnig hægt að vera með myndir og draga mynd – t.d. úr einföldum Lotto spilum eða Alias. Hér er hægt að aðlaga Orð dagsins að aldri barna á heimilinu og vera með flóknari orð eða orðasambönd þegar börnin eru orðin eldri. Í aðdraganda jóla er oft mikið um að vera og að mörgu að huga. Reynum samt að skapa stundir þar sem fjölskyldan gerir eitthvað saman og kostar ekki mikið, t.d. Eigum kvöldstund þar sem borðspil eru spiluð. Horfum á jólamynd og ræðum söguþráðinn - hvað gerðist í myndinni, af hverju gerðist það og hvað hefði gerst ef… Hlustum á jólalög og ræðum orð sem eru erfið eða öðruvísi í textanum, pælum í orðunum. Lesum bók við kertaljós eða með heitt kakó - skoðum myndirnar saman, ræðum orð sem eru erfið, rifjum upp hvað við lásum síðast og drögum ályktanir út frá myndum eða heitum á kafla bókarinnar. Bökum saman eða eldum matinn saman - það er heilmikil málörvun í að lesa uppskriftir og skipta með sér verkum. Þetta eru meðal annars einfaldar leiðir til að eiga samverustundir. En hver svona stund er svo dýrmæt og getur haft mikil áhrif á málþroska barna, þ.m.t. orðaforða, skilning og tjáningu. Einnig styrkir það tengsl því öll börn hafa þörf fyrir tengingu sem er stór partur af þroska þeirra. Munið að þið foreldrar/forráðamenn eruð besta fyrirmynd barnsins þegar kemur að málþroska og þið gegnið veigamestu hlutverki í lífi barnsins ykkar. Þið gegnið lykilhlutverki þegar kemur að örvun málþroskans. Börn auka orðaforða sinn, tjáningu og skilning í gegnum samskipti við aðra og því er mjög mikilvægt að þau fái mörg tækifæri til þess með samskiptum við foreldra/forráðamenn sína og fjölskyldu. Gefum börnunum okkar bestu jólagjöf sem við getum gefið þeim – gefum þeim tíma okkar og nærveru. Nýtum jólafríið og þær stundir sem við eigum í fríinu til að tala saman, syngja saman, spila saman, leika saman, lesa saman og umfram allt bara vera saman. Hér fyrir neðan er hugmynd að jólabingó sem skemmtilegt er að nota í jólafríinu og skapa um leið skemmtilegar stundir og dýrmætar minningar. Gleðileg jól og njótið samverunnar Höfundar eru talmeinafræðingar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jól Börn og uppeldi Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Sjá meira
Nú á dögum okkar hraða samfélags og komandi jóla er gott að huga að því hvað skiptir í raun máli. Börnin okkar vaxa úr grasi og þroskast hratt og þar á meðal málþroskinn. Hlutverk okkar foreldra er að ýta undir málþroska barnanna okkar með því að vera dugleg að tala við börnin og setja orð á allt sem við gerum. Börn læra ekki orð af sjálfu sér, við þurfum að kenna þeim þau. Þegar börn svo hafa lært orðin er það okkar hlutverk að víkka þann orðaforða og dýpka skilning á mismunandi orðum. Flest börn hafa löngun til að tjá sig, vilja samveru með foreldrum/forráðamönnum og una við bóklestur. Því er mikilvægt að skapa þessi tækifæri. Barn þarf að hafa tækifæri til að tjá sig og fá hvatningu svo það finni að það er þess virði að tjá sig og á það sé hlustað. Nýtum umhverfið í að auka málþroska barnanna, í búðinni, í bílnum, heima, í göngutúrnum, í sundi, á ferðalagi og hvar sem við erum stödd. Almenn málörvun barna fer nefnilega ekki einungis fram í leikskólanum, skólanum eða skipulögðum málörvunarstundum. Málörvun á sér stað alls staðar! Mikilvægt er að flétta þessa málörvun inn í daglegt amstur og þá er gott að hafa eftirfarandi ráð í huga: Tölum (og tölum og tölum ..... ) við barnið – málörvun á sér stað alls staðar og öflug málörvun er alltaf af hinu góða. Verum dugleg að spjalla við barnið í öllu sem við gerum, hvort sem það er í leik eða daglegum athöfnum. Rannsóknir hafa sýnt að það skiptir mjög miklu máli hversu mikið við tölum við börnin okkar og hversu innihaldsrík þau samskipti eru svo stöðugt bætist í orðaforða og hugtakaskilning þeirra. Munum samt að gefa barninu svigrúm til að meðtaka það sem við erum að segja og gefum því tækifæri til að tjá sig. Notum sömu orð í mismunandi samhengi – til að víkka orðaforða barna er mikilvægt að bæta við það sem þau segja t.d. Barnið segir „hundur“ – að bæta við og segja „já þarna er hundur, hann er stór og hann hleypur hratt“. Ef barnið segir „ég er svöng/svangur/svangt“ að segja „já ég er líka alveg glorhungruð/glorhungraður/glorhungrað eða sársvöng/sársvangur/sárvangt“. Með því að nota orð í mismunandi samhengi erum við að auðga orðaforða barnsins og það lærir að orð geta haft mismunandi merkingu. Nefnum athafnir og gefum fyrirmæli – setjum orð á allt sem við gerum bæði innan heimilis og utan þess, t.d. „Nú ætla ég að elda matinn, þá þarf ég að nota pönnu, steikarspaða, olíu og hakk – viltu rétt mér hakkið sem er inni í ísskáp í mið hillunni við hliðina á mjólkinni”. “Nú ætla ég að taka úr þvottavélinni, sjáðu, þá þarf ég að nota þvottabalann, finna þvottaklemmur og herðatré og hengja upp – viltu rétta mér hvíta balann sem er bak við hurðina”. “Nú erum við að fara í sund, þá þurfum við að fara inn um stóru hurðina og setja skóna okkar í hilluna, síðan þurfum við að fara inn í klefa og fara í sturtu og klæða okkur í sundfötin“ osfrv. Með því að setja orð á allt sem við gerum og leggja inn einföld fyrirmæli fyrir barnið þá erum við að tengja orð við athafnir og barnið nær enn frekar að tileinka sér þau orð sem við erum að leggja inn, það lærir að hlusta betur og vinna betur úr þeim upplýsingum sem við erum að gefa þeim. Stundum er talað um að foreldrar/forráðamenn eigi að vera nokkurs konar íþróttafréttamenn – þ.e. að lýsa öllu sem foreldri/forráðamaður gerir, öllu sem gerist í kringum barnið og öllu sem fyrir augun ber. Sniðugt er að vera með „Orð dagsins“ en þá eru orð skrifuð á blað, þeim safnað í krukku og á hverjum degi er dreginn miði t.d. við kvöldmatarborðið og jafnvel hengt á ísskápinn. Þá er orðið rætt, t.d. Handklæði – hvað er handklæði, hvernig lítur handklæði út, hvað notum við handklæði í, hvar finnum við handklæði. Hægt er að fallbeygja, finna eintölu/fleirtölu, bæta við greini, finna kyn orðsins ofl. þegar börnin eru orðin eldri. Einnig er hægt að búa til setningu sem inniheldur orðið. Oft geta skapast miklar og skemmtilegar umræður um eitt einfalt orð og um leið skapar það samveru og tækifæri til að tjá sig. Fyrir yngri börn er einnig hægt að vera með myndir og draga mynd – t.d. úr einföldum Lotto spilum eða Alias. Hér er hægt að aðlaga Orð dagsins að aldri barna á heimilinu og vera með flóknari orð eða orðasambönd þegar börnin eru orðin eldri. Í aðdraganda jóla er oft mikið um að vera og að mörgu að huga. Reynum samt að skapa stundir þar sem fjölskyldan gerir eitthvað saman og kostar ekki mikið, t.d. Eigum kvöldstund þar sem borðspil eru spiluð. Horfum á jólamynd og ræðum söguþráðinn - hvað gerðist í myndinni, af hverju gerðist það og hvað hefði gerst ef… Hlustum á jólalög og ræðum orð sem eru erfið eða öðruvísi í textanum, pælum í orðunum. Lesum bók við kertaljós eða með heitt kakó - skoðum myndirnar saman, ræðum orð sem eru erfið, rifjum upp hvað við lásum síðast og drögum ályktanir út frá myndum eða heitum á kafla bókarinnar. Bökum saman eða eldum matinn saman - það er heilmikil málörvun í að lesa uppskriftir og skipta með sér verkum. Þetta eru meðal annars einfaldar leiðir til að eiga samverustundir. En hver svona stund er svo dýrmæt og getur haft mikil áhrif á málþroska barna, þ.m.t. orðaforða, skilning og tjáningu. Einnig styrkir það tengsl því öll börn hafa þörf fyrir tengingu sem er stór partur af þroska þeirra. Munið að þið foreldrar/forráðamenn eruð besta fyrirmynd barnsins þegar kemur að málþroska og þið gegnið veigamestu hlutverki í lífi barnsins ykkar. Þið gegnið lykilhlutverki þegar kemur að örvun málþroskans. Börn auka orðaforða sinn, tjáningu og skilning í gegnum samskipti við aðra og því er mjög mikilvægt að þau fái mörg tækifæri til þess með samskiptum við foreldra/forráðamenn sína og fjölskyldu. Gefum börnunum okkar bestu jólagjöf sem við getum gefið þeim – gefum þeim tíma okkar og nærveru. Nýtum jólafríið og þær stundir sem við eigum í fríinu til að tala saman, syngja saman, spila saman, leika saman, lesa saman og umfram allt bara vera saman. Hér fyrir neðan er hugmynd að jólabingó sem skemmtilegt er að nota í jólafríinu og skapa um leið skemmtilegar stundir og dýrmætar minningar. Gleðileg jól og njótið samverunnar Höfundar eru talmeinafræðingar.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun