Hvert er hlutverk Sameinuðu þjóðanna? Birna Þórarinsdóttir, Stella Samúelsdóttir og Vala Karen Viðarsdóttir skrifa 22. desember 2023 07:30 Það hefur reynst flestum erfitt að horfa upp á hörmungarnar sem eiga sér stað fyrir botni Miðjarðarhafs. Mörg hafa upplifað réttmætt vonleysi, sorg og reiði - og stofnanir Sameinuðu þjóðanna hafa setið undir ámæli fyrir hægagang og valdleysi. Fólk hefur velt því upp hvort Sameinuðu þjóðirnar eigi yfir höfuð erindi við heiminn eins og hann er í dag. Það er því ekki úr vegi að spyrja hvert sé hið eiginlega hlutverk Sameinuðu þjóðanna?Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar árið 1945, skömmu eftir lok seinni heimsstyrjaldarinnar, í þeim tilgangi að stuðla að heimsfriði sem vettvangur samtals og samstarfs aðildarríkjanna. Fimmtíu ríki tóku þátt í að semja stofnsáttmála Sameinuðu þjóðanna, sem átti að tryggja að sambærilegar hörmungar myndu aldrei aftur eiga sér stað. Að einhverju leyti mætti líkja Sameinuðu þjóðunum við Alþingi okkar Íslendinga. Þarna koma saman 193 ríki með ólíka heimssýn og ólíkar áherslur, m.a. þegar kemur að loftslagsmálum og réttindum kvenna, barna og hinsegin fólks. Líkt og á Alþingi, er tekist á um ýmis mál, þau rædd og ólík sjónarmið fá að heyrast. Niðurstaða umræðunnar er yfirleitt einhvers konar millivegur. Þetta sáum við til dæmis á nýafstaðinni loftslagsráðstefnu COP28 þar sem mörg ríki hefðu viljað ganga lengra í loftslagsmálum og önnur mun skemur. Það er þetta jafnræði sem gerir Sameinuðu þjóðirnar að svo mikilvægum vettvangi í alþjóðamálum, á sama tíma og það getur torveldað allt starf þeirra. Aðalstofnanir Sþ eru fimm talsins: allsherjarþingið, öryggisráðið, efnahags- og félagsráðið, gæsluverndarráðið og alþjóðadómstóllinn í Haag. Aðeins ein þessara stofnana hefur ákvörðunarvald og það er öryggisráðið. Í öryggisráðinu hafa fimm aðildarríki neitunarvald og geta því stöðvað samstöðu meirihlutans. Undirstofnanir Sameinuðu þjóðanna eru nokkrar og sinna ólíkum málaflokkum. UNICEF, Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna, er ein slík stofnun og er leiðandi stofnun í réttinda- og mannúðarstarfi fyrir börn í heiminum. Önnur undirstofnun er UN Women, sem er eina stofnun Sameinuðu þjóðanna sem vinnur alfarið í þágu jafnréttis og að valdeflingu kvenna, stúlkna og hinsegin fólks. Hvar sem stofnanir Sameinuðu þjóðanna starfa, eru þær ávallt í umboði stjórnvalda þess ríkis. Flest verkefnanna eru rekin í efnaminni ríkjum heims. Í efnameiri ríkjum heims er ekki talin þörf á þróunar- og mannúðarverkefnum Sameinuðu þjóðanna, en þar eru oft reknar landsnefndir (líkt og landsnefndir UN Women á Íslandi og UNICEF á Íslandi) sem safna fjármagni fyrir starf stofnanna og veita fræðslu um mannréttindi, heimsmarkmiðin og starfsemi Sþ. Hvað gera Sameinuðu þjóðirnar þegar neyð skellur á? Þegar neyð skellur á bregðast ákveðnar stofnanir Sameinuðu þjóðanna við – líkt og Almannavarnir Íslands gera hér á landi. Þær veita skjól, mat, vatn og lyf. Viðbragðsstofnanir Sameinuðu þjóðanna eru nokkrar, UNICEF sér til að mynda um að tryggja neysluvatn og hreinlæti en UN Women, sem er ný stofnun í viðbragðsteymi Sþ, tryggir að allar aðrar stofnanir taki tillit til sértækra þarfa kvenna og stúlkna á tímum neyðar og hamfara og tryggi öryggi þeirra. En líkt og áður segir, starfa þær ávallt í umboði stjórnvalda þess ríkis sem óskar eftir og þiggur aðstoðina. Þetta á einnig við um aðrar alþjóðlegar hjálparstofnanir. Ekki er unnt að fara inn í ríki með verkefni eða neyðaraðstoð í óþökk stjórnvalda. Þá geta utanaðkomandi aðstæður hamlað starfi alþjóðlegra hjálparstofnana, t.d. ef deilur standa á milli ríkja og ekki reynist unnt að opna landamæri til að koma vistum til þurfandi einstaklinga. Undirstofnanir Sameinuðu þjóðanna geta ekki hlutast til um pólitísk deilumál aðildarríkja. Þær eru mannréttinda- og mannúðarstofnanir í þjónustuhlutverki við aðildarríkin og starfa í umboði þeirra í gegnum stjórnskipan Sþ. Völdin eru og hafa ávallt hvílt í höndum aðildarríkjanna og í núverandi fyrirkomulagi eru fimm aðildarríki valdameiri en öll hin. Það kann að vera auðvelt að beina reiði og vanmætti vegna alþjóðastjórnmála að stofnunum sem eru á vettvangi en þær geta einungis starfað og hjálpað upp að því marki sem aðildarríkin leyfa – og með því fjármagni sem berst. Þar getum við verið stolt því almenningur á Íslandi, þrátt fyrir að vera fámenn þjóð, er á heimsmælikvarða þegar kemur að stuðningi við verkefni UNICEF og UN Women, bæði í mannúðarverkefnum og langtíma þróunarverkefnum. Þannig leggjum við dýrmæt lóð á vogarskálar vonar og friðar. Birna Þórarinsdóttir, framkvæmdastýra Unicef á ÍslandiStella Samúelsdóttir, framkvæmdastýra UN Women á ÍslandiVala Karen Viðarsdóttir, framkvæmdastýra Félags Sameinuðu þjóðanna á Íslandi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birna Þórarinsdóttir Stella Samúelsdóttir Sameinuðu þjóðirnar Mest lesið Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Það hefur reynst flestum erfitt að horfa upp á hörmungarnar sem eiga sér stað fyrir botni Miðjarðarhafs. Mörg hafa upplifað réttmætt vonleysi, sorg og reiði - og stofnanir Sameinuðu þjóðanna hafa setið undir ámæli fyrir hægagang og valdleysi. Fólk hefur velt því upp hvort Sameinuðu þjóðirnar eigi yfir höfuð erindi við heiminn eins og hann er í dag. Það er því ekki úr vegi að spyrja hvert sé hið eiginlega hlutverk Sameinuðu þjóðanna?Sameinuðu þjóðirnar voru stofnaðar árið 1945, skömmu eftir lok seinni heimsstyrjaldarinnar, í þeim tilgangi að stuðla að heimsfriði sem vettvangur samtals og samstarfs aðildarríkjanna. Fimmtíu ríki tóku þátt í að semja stofnsáttmála Sameinuðu þjóðanna, sem átti að tryggja að sambærilegar hörmungar myndu aldrei aftur eiga sér stað. Að einhverju leyti mætti líkja Sameinuðu þjóðunum við Alþingi okkar Íslendinga. Þarna koma saman 193 ríki með ólíka heimssýn og ólíkar áherslur, m.a. þegar kemur að loftslagsmálum og réttindum kvenna, barna og hinsegin fólks. Líkt og á Alþingi, er tekist á um ýmis mál, þau rædd og ólík sjónarmið fá að heyrast. Niðurstaða umræðunnar er yfirleitt einhvers konar millivegur. Þetta sáum við til dæmis á nýafstaðinni loftslagsráðstefnu COP28 þar sem mörg ríki hefðu viljað ganga lengra í loftslagsmálum og önnur mun skemur. Það er þetta jafnræði sem gerir Sameinuðu þjóðirnar að svo mikilvægum vettvangi í alþjóðamálum, á sama tíma og það getur torveldað allt starf þeirra. Aðalstofnanir Sþ eru fimm talsins: allsherjarþingið, öryggisráðið, efnahags- og félagsráðið, gæsluverndarráðið og alþjóðadómstóllinn í Haag. Aðeins ein þessara stofnana hefur ákvörðunarvald og það er öryggisráðið. Í öryggisráðinu hafa fimm aðildarríki neitunarvald og geta því stöðvað samstöðu meirihlutans. Undirstofnanir Sameinuðu þjóðanna eru nokkrar og sinna ólíkum málaflokkum. UNICEF, Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna, er ein slík stofnun og er leiðandi stofnun í réttinda- og mannúðarstarfi fyrir börn í heiminum. Önnur undirstofnun er UN Women, sem er eina stofnun Sameinuðu þjóðanna sem vinnur alfarið í þágu jafnréttis og að valdeflingu kvenna, stúlkna og hinsegin fólks. Hvar sem stofnanir Sameinuðu þjóðanna starfa, eru þær ávallt í umboði stjórnvalda þess ríkis. Flest verkefnanna eru rekin í efnaminni ríkjum heims. Í efnameiri ríkjum heims er ekki talin þörf á þróunar- og mannúðarverkefnum Sameinuðu þjóðanna, en þar eru oft reknar landsnefndir (líkt og landsnefndir UN Women á Íslandi og UNICEF á Íslandi) sem safna fjármagni fyrir starf stofnanna og veita fræðslu um mannréttindi, heimsmarkmiðin og starfsemi Sþ. Hvað gera Sameinuðu þjóðirnar þegar neyð skellur á? Þegar neyð skellur á bregðast ákveðnar stofnanir Sameinuðu þjóðanna við – líkt og Almannavarnir Íslands gera hér á landi. Þær veita skjól, mat, vatn og lyf. Viðbragðsstofnanir Sameinuðu þjóðanna eru nokkrar, UNICEF sér til að mynda um að tryggja neysluvatn og hreinlæti en UN Women, sem er ný stofnun í viðbragðsteymi Sþ, tryggir að allar aðrar stofnanir taki tillit til sértækra þarfa kvenna og stúlkna á tímum neyðar og hamfara og tryggi öryggi þeirra. En líkt og áður segir, starfa þær ávallt í umboði stjórnvalda þess ríkis sem óskar eftir og þiggur aðstoðina. Þetta á einnig við um aðrar alþjóðlegar hjálparstofnanir. Ekki er unnt að fara inn í ríki með verkefni eða neyðaraðstoð í óþökk stjórnvalda. Þá geta utanaðkomandi aðstæður hamlað starfi alþjóðlegra hjálparstofnana, t.d. ef deilur standa á milli ríkja og ekki reynist unnt að opna landamæri til að koma vistum til þurfandi einstaklinga. Undirstofnanir Sameinuðu þjóðanna geta ekki hlutast til um pólitísk deilumál aðildarríkja. Þær eru mannréttinda- og mannúðarstofnanir í þjónustuhlutverki við aðildarríkin og starfa í umboði þeirra í gegnum stjórnskipan Sþ. Völdin eru og hafa ávallt hvílt í höndum aðildarríkjanna og í núverandi fyrirkomulagi eru fimm aðildarríki valdameiri en öll hin. Það kann að vera auðvelt að beina reiði og vanmætti vegna alþjóðastjórnmála að stofnunum sem eru á vettvangi en þær geta einungis starfað og hjálpað upp að því marki sem aðildarríkin leyfa – og með því fjármagni sem berst. Þar getum við verið stolt því almenningur á Íslandi, þrátt fyrir að vera fámenn þjóð, er á heimsmælikvarða þegar kemur að stuðningi við verkefni UNICEF og UN Women, bæði í mannúðarverkefnum og langtíma þróunarverkefnum. Þannig leggjum við dýrmæt lóð á vogarskálar vonar og friðar. Birna Þórarinsdóttir, framkvæmdastýra Unicef á ÍslandiStella Samúelsdóttir, framkvæmdastýra UN Women á ÍslandiVala Karen Viðarsdóttir, framkvæmdastýra Félags Sameinuðu þjóðanna á Íslandi
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun