Þunn lína milli orsaka og afleiðinga Valerio Gargiulo skrifar 25. mars 2024 08:30 Í flóknu efni mannlegra samskipta birtist hugtakið orsök og afleiðing í mörgum myndum, sem oftar en ekki sleppur við tafarlausan skilning. Þessi flókna hreyfing er sérstaklega áberandi í sumum gangverkum lífs okkar. Lýsandi dæmi um þetta vandamál er að finna í hernaðariðnaðinum og mótmælahringnum t.d. gegn stríði. Þegar verksmiðjur framleiða sprengjur og vopn skapar það atburðarás sem getur að lokum leitt til eyðileggingar og dauða. Viðbrögð friðarsinna finnast þó oft aðeins þegar þessi vopn eru notuð á vígvellinum, þegar hrikaleg áhrif sprenginga og annarra vopna eru þegar óafturkræf. Sprengja sem hefur verið framleidd verður fyrr eða síðar sprengd á einhverjum tímapunkti. Þessi yfirlýsing vekur mikilvæga sýn á hringrás ofbeldis og brýn þörf á að taka á rótum átakanna. Framleiðsla vopna skapar óhjákvæmilegt skilyrði fyrir notkun þeirra og kyndir undir hringrás ofbeldis sem getur leitt til hrikalegra afleiðinga. Þetta viðhorf vekur upp grundvallarspurningar um mátt mótmæla og möguleika þeirra til að hafa áhrif á gang mála. Ef friðarsinnar gripu fyrr inn í og einbeittu sér að rótum átakanna frekar en hörmulegum afleiðingum þeirra, gætu þeir í raun skipt máli? Sem svar við þessari spurningu koma fram nokkur sjónarmið. Sumir halda því fram að barátta við rótarsökina, vopnaiðnaðinn, sé skilvirkari til að koma í veg fyrir átök í framtíðinni og stuðla að friðarmenningu. Aðrir telja hins vegar að mótmæli gegn augljósari og skjótari áhrifum stríðs, svo sem tap á saklausum mannslífum, sé öflugri skírskotun til sameiginlegrar samvisku og grundvallarmannlegra gilda. Í raun og veru er lausnin ekki endilega fólgin í einni töfra lausn heldur frekar blandað af ólíkum skoðunum þar sem lausnin hefur einhvern ávinning. Alhliða og áhrifamikil mótmæli ættu að íhuga bæði orsakir og afleiðingar átakanna og viðurkenna mikilvægi þess að taka á báðum þáttum til að stuðla að þýðingarmiklum breytingum. Upp í hugann kemur atriði úr ítölskri kvikmynd þar sem söguhetjan sagði um stríð: "Peningar skapa stríð, stríð gerir eftirstríðstímabilið, eftirstríðstímabilið skapar svarta markaðinn, svarti markaðurinn endurgerir peninga, peningar endurgerir stríð. Í stríð eru allir í hættu, nema þeir sem vildu stríð." Höfundur er skáld, rithöfundur og þýðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Valerio Gargiulo Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Að hengja prest fyrir biskup, að hengja manneskju fyrir stofnun Hödd Vilhjálmsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason Skoðun Skoðun Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Í flóknu efni mannlegra samskipta birtist hugtakið orsök og afleiðing í mörgum myndum, sem oftar en ekki sleppur við tafarlausan skilning. Þessi flókna hreyfing er sérstaklega áberandi í sumum gangverkum lífs okkar. Lýsandi dæmi um þetta vandamál er að finna í hernaðariðnaðinum og mótmælahringnum t.d. gegn stríði. Þegar verksmiðjur framleiða sprengjur og vopn skapar það atburðarás sem getur að lokum leitt til eyðileggingar og dauða. Viðbrögð friðarsinna finnast þó oft aðeins þegar þessi vopn eru notuð á vígvellinum, þegar hrikaleg áhrif sprenginga og annarra vopna eru þegar óafturkræf. Sprengja sem hefur verið framleidd verður fyrr eða síðar sprengd á einhverjum tímapunkti. Þessi yfirlýsing vekur mikilvæga sýn á hringrás ofbeldis og brýn þörf á að taka á rótum átakanna. Framleiðsla vopna skapar óhjákvæmilegt skilyrði fyrir notkun þeirra og kyndir undir hringrás ofbeldis sem getur leitt til hrikalegra afleiðinga. Þetta viðhorf vekur upp grundvallarspurningar um mátt mótmæla og möguleika þeirra til að hafa áhrif á gang mála. Ef friðarsinnar gripu fyrr inn í og einbeittu sér að rótum átakanna frekar en hörmulegum afleiðingum þeirra, gætu þeir í raun skipt máli? Sem svar við þessari spurningu koma fram nokkur sjónarmið. Sumir halda því fram að barátta við rótarsökina, vopnaiðnaðinn, sé skilvirkari til að koma í veg fyrir átök í framtíðinni og stuðla að friðarmenningu. Aðrir telja hins vegar að mótmæli gegn augljósari og skjótari áhrifum stríðs, svo sem tap á saklausum mannslífum, sé öflugri skírskotun til sameiginlegrar samvisku og grundvallarmannlegra gilda. Í raun og veru er lausnin ekki endilega fólgin í einni töfra lausn heldur frekar blandað af ólíkum skoðunum þar sem lausnin hefur einhvern ávinning. Alhliða og áhrifamikil mótmæli ættu að íhuga bæði orsakir og afleiðingar átakanna og viðurkenna mikilvægi þess að taka á báðum þáttum til að stuðla að þýðingarmiklum breytingum. Upp í hugann kemur atriði úr ítölskri kvikmynd þar sem söguhetjan sagði um stríð: "Peningar skapa stríð, stríð gerir eftirstríðstímabilið, eftirstríðstímabilið skapar svarta markaðinn, svarti markaðurinn endurgerir peninga, peningar endurgerir stríð. Í stríð eru allir í hættu, nema þeir sem vildu stríð." Höfundur er skáld, rithöfundur og þýðandi.
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar