Skilur Guðlaugur Þór orkumál? Snæbjörn Guðmundsson skrifar 22. ágúst 2024 07:31 Í ræðustól á Alþingi í janúar síðastliðnum hélt Guðlaugur Þór Þórðarson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, því fram að þjóðin væri í vanda því við hefðum „ekki gert neitt í 15 ár þegar kemur að raforkunni“. Þetta hefur hann endurtekið ítrekað í fjölmiðlum og greinum og aðrir apað upp eftir honum. Að hægt sé að halda því fram að hér hafi ekkert gerst í raforkumálum síðustu 15 ár er óskiljanlegt. Árið 2007, eða fyrir rúmum 15 árum, var Kárahnjúkavirkjun gangsett með 690 MW í uppsettu afli. Hún er langstærsta virkjun landsins og framleiðir um fjórðung af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga. Frá gangsetningu Kárahnjúkavirkjunar hafa 36 nýjar virkjanir verið ræstar. Það er öll „stöðnunin“. Af þeim eru þrjár stórvirkjanir í eigu Landsvirkjunar; Búðarhálsvirkjun upp á 95 MW, Þeistareykjavirkjun upp á 90 MW og Búrfellsvirkjun 2 með 100 MW. Samtals eru þessar 36 virkjanir með afl upp á 330 MW og framleiddu árið 2023 um 2.500 GWst. Þær eru því á við hálfa Kárahnjúkavirkjun. Raunar hefur heildarraforkuframleiðsla á Íslandi aukist umfram það, eða um 3.300 GWst/ári á síðustu 15 árum – farið úr 16.900 GWst árið 2009 upp í 20.200 GWst árið 2023. Það er aukning upp á um 20%, og margfalt meira en hjá nánast öllum öðrum vestrænum ríkjum. Í hvað hefur þessi raforkuaukning síðustu 15 ára farið? Raforkunotkun heimilanna hefur aðeins aukist lítillega á þessum tíma svo ekki er skýringanna að leita í fjölgun íbúa. Almennur atvinnurekstur og þjónusta hafa fengið sitt, sem er eðlilegt og hið besta mál. Aðalorkusugurnar eru stórnotendur því hér hafa sprottið upp kísilver og gagnaver um leið og álver hafa aukið notkun sína. Stóriðja notaði um 13.000 GWst árið 2009 en notar nú um 16.000 GWst/ári (um 80% af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga). Hún hefur því tekið til sín 90% af aukningu síðustu 15 ára. Með öðrum orðum: Á Íslandi hefur stórvirkjana- og stóriðjustefnan lifað góðu lífi síðustu fimmtán árin, eins og hún gerði í fjörutíu ár á undan. Svo góðu lífi raunar að nú er komið að skuldadögum: Ef ekki á að halda áfram að saxa niður íslenska náttúru, klippa í sundur stórfljót, höggva skörð í hálendissvæði og óbyggðir, og fylla land og augu af vindmyllum þarf að snúa strax af braut stórvirkjana og stóriðju. Umræða síðustu missera af hálfu orkumálaráðherra og annarra hefur hins vegar snúist um það eitt að fá þjóðina til að trúa því að langmesta raforkuframleiðsluþjóð heims, miðað við höfðatölu, þurfi enn að tvöfalda framleiðsluna. Til að fá okkur til að trúa því er ítrekað logið að þjóðinni að hér skorti raforku. „Skorturinn“ sem stjórnvöld og orkufyrirtæki telja sig eiga við að stríða er þó augljóst sjálfskaparvíti. Í þeirra munni hefur alltaf skort orku. Við komumst aldrei á lygnan sjó. Ástæðan er sú að orkufyrirtækin hafa ekki aðeins selt jafnharðan alla viðbótarorku heldur sífellt lofað meiru! Eins og alþjóð veit er eftirspurn eftir ódýrri raforku ótæmandi og markaðurinn ómettanlegur. Því verður alltaf „orkuskortur“ þegar svona er haldið á spilum. Íslendingar þurfa alls ekki stóreflda raforkuframleiðslu heldur breytta og skynsamlegri nýtingu. Helst þurfum við þó umfram allt hæfari stjórnmálamenn og stjórnendur orkufyrirtækja sem skilja raunverulegt hlutverk sitt, sem er að passa upp á auðlindir, og hrauna ekki yfir náttúru, umhverfi og samfélög. Það hafa þeir ekki gert hingað til, heldur þvert á móti og virðist stefna í enn frekari ógöngur. Nú skal halda áfram að byggja upp orkufrekan iðnað og ekki aðeins með raforku frá opinberum orkufyrirtækjum heldur á að hleypa að erlendum vindorkufyrirtækjum sem kæra sig kollótt um afleiðingar áforma sinna. Við þurfum fólk við stjórnvölinn sem skilur gildi íslenskrar náttúru, og áttar sig á því að náttúruverðmæti eru ekki hrein eign fyrir núlifandi kynslóðir til að háma í sig, heldur eign barnanna okkar og óborinna kynslóða. Óspillt náttúra spilar lykilhlutverk í baráttunni við yfirvofandi loftslagsbreytingar. Svo furðulegt sem það er sýnir umhverfisráðherra stundum skilning á verðmætum víðernanna. Í nýlegu viðtali sagði hann að 98% ferðamanna komi hingað vegna ósnortinnar náttúru. „Það eru raunveruleg verðmæti, ekki bara tilfinningaleg fyrir okkur, heldur líka efnahagsleg verðmæti,“ sagði Guðlaugur Þór. „Við verðum alltaf að líta til þess. Þess vegna þurfum við að vanda okkur,“ en bætti svo strax við „en við verðum að framkvæma.“ Með öðrum orðum, náttúran og víðernin eru afskaplega verðmæt, en það á samt að fórna þeim í þágu stóriðjunnar. Það er engu líkara en Dr. Jekyll sé umhverfisráðherra en Mr. Hyde fari með stjórn orkumála á Íslandi. Virkjanakór stjórnmálamanna og orkufyrirtækja tönglast á að hér þurfi að virkja hratt og mikið vegna „orkuskorts“. Um leið reynir hann að hylja óslökkvandi orkuþorstann með því að klæðast búningi baráttunnar við loftslagsbreytingar. Það er augljóst yfirvarp því orkuna á alla að selja hæstbjóðanda; gagnaverum, iðjuverum, orkusóðum, hverjum sem er. Hinn meinti „orkuskortur“ er sjálfskaparvíti nátttrölla sem eru ófær um að takast á við áskoranir framtíðarinnar. Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Orkuskipti Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Snæbjörn Guðmundsson Mest lesið Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Vilja Ísland í sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Skipta ekki öll börn jafn miklu máli? Greiðslur Reykjavíkurborgar fyrir nám barna utan sveitarfélags Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Er sjálfbærni bara fyrir raungreinafólk? Saga Helgason skrifar Skoðun Börn í skjóli Kvennaathvarfsins Auður Magnúsdóttir skrifar Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nýr vettvangur samskipta? Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar Skoðun Vilja Ísland í sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Blikkandi viðvörunarljós Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir skrifar Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson skrifar Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson skrifar Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Sjá meira
Í ræðustól á Alþingi í janúar síðastliðnum hélt Guðlaugur Þór Þórðarson, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra, því fram að þjóðin væri í vanda því við hefðum „ekki gert neitt í 15 ár þegar kemur að raforkunni“. Þetta hefur hann endurtekið ítrekað í fjölmiðlum og greinum og aðrir apað upp eftir honum. Að hægt sé að halda því fram að hér hafi ekkert gerst í raforkumálum síðustu 15 ár er óskiljanlegt. Árið 2007, eða fyrir rúmum 15 árum, var Kárahnjúkavirkjun gangsett með 690 MW í uppsettu afli. Hún er langstærsta virkjun landsins og framleiðir um fjórðung af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga. Frá gangsetningu Kárahnjúkavirkjunar hafa 36 nýjar virkjanir verið ræstar. Það er öll „stöðnunin“. Af þeim eru þrjár stórvirkjanir í eigu Landsvirkjunar; Búðarhálsvirkjun upp á 95 MW, Þeistareykjavirkjun upp á 90 MW og Búrfellsvirkjun 2 með 100 MW. Samtals eru þessar 36 virkjanir með afl upp á 330 MW og framleiddu árið 2023 um 2.500 GWst. Þær eru því á við hálfa Kárahnjúkavirkjun. Raunar hefur heildarraforkuframleiðsla á Íslandi aukist umfram það, eða um 3.300 GWst/ári á síðustu 15 árum – farið úr 16.900 GWst árið 2009 upp í 20.200 GWst árið 2023. Það er aukning upp á um 20%, og margfalt meira en hjá nánast öllum öðrum vestrænum ríkjum. Í hvað hefur þessi raforkuaukning síðustu 15 ára farið? Raforkunotkun heimilanna hefur aðeins aukist lítillega á þessum tíma svo ekki er skýringanna að leita í fjölgun íbúa. Almennur atvinnurekstur og þjónusta hafa fengið sitt, sem er eðlilegt og hið besta mál. Aðalorkusugurnar eru stórnotendur því hér hafa sprottið upp kísilver og gagnaver um leið og álver hafa aukið notkun sína. Stóriðja notaði um 13.000 GWst árið 2009 en notar nú um 16.000 GWst/ári (um 80% af heildarraforkuframleiðslu Íslendinga). Hún hefur því tekið til sín 90% af aukningu síðustu 15 ára. Með öðrum orðum: Á Íslandi hefur stórvirkjana- og stóriðjustefnan lifað góðu lífi síðustu fimmtán árin, eins og hún gerði í fjörutíu ár á undan. Svo góðu lífi raunar að nú er komið að skuldadögum: Ef ekki á að halda áfram að saxa niður íslenska náttúru, klippa í sundur stórfljót, höggva skörð í hálendissvæði og óbyggðir, og fylla land og augu af vindmyllum þarf að snúa strax af braut stórvirkjana og stóriðju. Umræða síðustu missera af hálfu orkumálaráðherra og annarra hefur hins vegar snúist um það eitt að fá þjóðina til að trúa því að langmesta raforkuframleiðsluþjóð heims, miðað við höfðatölu, þurfi enn að tvöfalda framleiðsluna. Til að fá okkur til að trúa því er ítrekað logið að þjóðinni að hér skorti raforku. „Skorturinn“ sem stjórnvöld og orkufyrirtæki telja sig eiga við að stríða er þó augljóst sjálfskaparvíti. Í þeirra munni hefur alltaf skort orku. Við komumst aldrei á lygnan sjó. Ástæðan er sú að orkufyrirtækin hafa ekki aðeins selt jafnharðan alla viðbótarorku heldur sífellt lofað meiru! Eins og alþjóð veit er eftirspurn eftir ódýrri raforku ótæmandi og markaðurinn ómettanlegur. Því verður alltaf „orkuskortur“ þegar svona er haldið á spilum. Íslendingar þurfa alls ekki stóreflda raforkuframleiðslu heldur breytta og skynsamlegri nýtingu. Helst þurfum við þó umfram allt hæfari stjórnmálamenn og stjórnendur orkufyrirtækja sem skilja raunverulegt hlutverk sitt, sem er að passa upp á auðlindir, og hrauna ekki yfir náttúru, umhverfi og samfélög. Það hafa þeir ekki gert hingað til, heldur þvert á móti og virðist stefna í enn frekari ógöngur. Nú skal halda áfram að byggja upp orkufrekan iðnað og ekki aðeins með raforku frá opinberum orkufyrirtækjum heldur á að hleypa að erlendum vindorkufyrirtækjum sem kæra sig kollótt um afleiðingar áforma sinna. Við þurfum fólk við stjórnvölinn sem skilur gildi íslenskrar náttúru, og áttar sig á því að náttúruverðmæti eru ekki hrein eign fyrir núlifandi kynslóðir til að háma í sig, heldur eign barnanna okkar og óborinna kynslóða. Óspillt náttúra spilar lykilhlutverk í baráttunni við yfirvofandi loftslagsbreytingar. Svo furðulegt sem það er sýnir umhverfisráðherra stundum skilning á verðmætum víðernanna. Í nýlegu viðtali sagði hann að 98% ferðamanna komi hingað vegna ósnortinnar náttúru. „Það eru raunveruleg verðmæti, ekki bara tilfinningaleg fyrir okkur, heldur líka efnahagsleg verðmæti,“ sagði Guðlaugur Þór. „Við verðum alltaf að líta til þess. Þess vegna þurfum við að vanda okkur,“ en bætti svo strax við „en við verðum að framkvæma.“ Með öðrum orðum, náttúran og víðernin eru afskaplega verðmæt, en það á samt að fórna þeim í þágu stóriðjunnar. Það er engu líkara en Dr. Jekyll sé umhverfisráðherra en Mr. Hyde fari með stjórn orkumála á Íslandi. Virkjanakór stjórnmálamanna og orkufyrirtækja tönglast á að hér þurfi að virkja hratt og mikið vegna „orkuskorts“. Um leið reynir hann að hylja óslökkvandi orkuþorstann með því að klæðast búningi baráttunnar við loftslagsbreytingar. Það er augljóst yfirvarp því orkuna á alla að selja hæstbjóðanda; gagnaverum, iðjuverum, orkusóðum, hverjum sem er. Hinn meinti „orkuskortur“ er sjálfskaparvíti nátttrölla sem eru ófær um að takast á við áskoranir framtíðarinnar. Höfundur er jarðfræðingur og formaður náttúruverndarsamtakanna Náttúrugriða
Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun
Skoðun Skipta ekki öll börn jafn miklu máli? Greiðslur Reykjavíkurborgar fyrir nám barna utan sveitarfélags Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Börn, foreldrar og skólar í vanda: Hvernig eigum við að nálgast verkefnið? Margrét Sigmarsdóttir,Bergljót Gyða Guðmundsdóttir,Arndís Þorsteinsdóttir,Edda Vikar Guðmundsdóttir Skoðun
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson Skoðun