Hnignun menntakerfisins og rétturinn til að fullnýta hæfileika sína Svana Helen Björnsdóttir skrifar 30. ágúst 2024 09:00 Það er ekki nýtt að við fáum upplýsingar um lélegan árangur íslenskra nemenda í PISA-könnunum og árangurinn versnar. Viðkvæðið hefur verið að PISA mæli ekki ýmsa þætti sem máli skipta í námi og sé því ekki fyllilega marktæk mæling. Því sé lélegur árangur íslenskra nemenda í raun ekki áhyggjuefni. Þetta er að mínu mati ábyrgðarlaus afstaða. Samræmdum prófum hefur verið hætt og margir telja að slík próf þjóni ekki tilgangi og séu aðeins til óþæginda fyrir nemendur og jafnvel fyrir skólastarfið í heild. Rök sumra er að slík próf skapi kvíða og óþarfa álag. Þá er heimanám víða illa séð þar sem foreldrar vilja fremur verja frítíma sínum í annað en að styðja við heimanám barna sinna. Sums staðar hefur það þótt kostur að skólar geri alls enga kröfu um heimanám og allt nám nemenda fari fram á skólatíma. Þetta er gerviumhyggja. Hætt er við að foreldrar fái litlar eða engar upplýsingar um námsefnið og þau sem vilja vinna að heimanámi með börnum sínum fái lítil eða engin gögn eða upplýsingar til þess. Meðalmennska og agaleysi Segja má að meðalmennskan hafi ráðið för við breytingar á menntakerfi landsins síðustu áratugi. Sífellt er miðað við lægsta samnefnara. Áður fyrr var nemendum skipt í bekki eftir námsgetu, eins og víða er gert erlendis. Það er gert til hægðarauka bæði fyrir nemendur og kennara. Ég er ekki að mæla með þeirri aðferð en sú skrýtna menning hefur þróast hér á landi og víðar að kennarar lúti vilja nemenda, í stað þess að kennarinn ráði í kennslustofunni og hafi þar agavald. Nú er svo komið að grunn- og framhaldsskólakennarar eiga víða erfitt með að halda uppi aga við kennslu. Námsgeta og kennsluþörf er í mörgum bekkjum á svo breiðu bili að kennari ræður vart við það. Réttindi nemenda eru slík að þau toppa rétt kennara til að halda uppi aga í kennslustund og kenna námsefnið. Þá eru ótalin þau vandræði og erfiðleikar sem kennarar glíma við í bekkjum þar sem nemendur koma erlendis frá og tala takmarkaða íslensku. Kennslan fer jú fram á íslensku og kennsluefnið er íslenskt, nema í einstökum fögum í framhaldsskólunum. Þetta ræður grunnskólinn ekki við eins og staðan er í dag. Réttur þeirra sem vilja læra Þá er eðlilegt og reyndar nauðsynlegt að spyrja þeirrar erfiðu spurningar: Hvers eiga þeir nemendur að gjalda sem hafa metnað og langar að læra? Réttur þeirra nemenda sem hafa námsþorsta og metnað er fyrir borð borinn. Að mega takast á við krefjandi nám og jafnvel erfitt eflir þá sem geta og vilja læra. Við þekkjum það flest að við getum miklu meira en við höldum. Það á einnig við um nám og námshæfileika. Það eykur sjálfstraust og lífsánægju að gera vel og vaxa í krefjandi námi, af hvaða tagi sem er. Að nú ekki sé talað um mikilvægi þess að koma vel undirbúinn til áframhaldandi náms, hvort heldur hér á landi eða erlendis. Í bestu háskólum heims er enginn afsláttur gefinn af kunnáttu og námsgetu. Stytting framhaldsskólans var vanhugsuð Komið hefur í ljós að stytting framhaldsskólans var vanhugsuð ákvörðun sem valdið hefur verulegu tjóni. Nær hefði verið að skoða styttingu grunnskólans um eitt ár. Þá hefur sú stefna að fletja framhaldsskóla landsins út í sams konar menntastofnanir ekki verið til góðs. Það er mér áhyggjuefni hvernig markvisst hefur verið grafið undan Menntaskólanum í Reykjavík og öðrum menntaskólum þar sem í áraraðir hefur verið byggð upp menntamenning sem er hluti af menningarsögu landsins. Við þurfum vel menntað fólk á öllum sviðum til að uppfylla kröfur um velferð og heilbrigðisþjónustu, bætt lífskjör og sjálfbærni, trausta innviði, samkeppnishæfni og almenna velsæld fólks. Ekki síst er þörf á vel menntuðu fólki í verkfræði og tæknifræði. Djúp fagþekking, vandaður undirbúningur innviðaverkefna, fagleg verkefnastjórn og traust tækniþekking verða sífellt mikilvægari. Við þurfum hvata Íslenskt samfélag er á góðri leið með að uppræta og eyða þeim hvötum menntakerfisins sem nauðsynlegir eru til að einstaklingar geti og vilji leggja á sig krefjandi og erfitt nám, sem þó er svo nauðsynlegt bæði núna og í framtíðinni. Við þetta bætist að kjaraviðræður stórra hópa síðustu ára hefur gengið út á að eyða launamun þannig að nú er á Íslandi einn minnsti launamunur háskólamenntaðra og ófaglærðra í Evrópu. Þannig hefur sá hvati að fjárfesting í áralangri menntun skili sér til baka í launum síðar á ævinni farið hraðminnkandi. Þessa hvata þurfum við. Höfundur er formaður Verkfræðingafélags Íslands og stjórnarmaður í Hollvinafélagi Menntaskólans í Reykjavík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Framhaldsskólar Grunnskólar Svana Helen Björnsdóttir Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Það er ekki nýtt að við fáum upplýsingar um lélegan árangur íslenskra nemenda í PISA-könnunum og árangurinn versnar. Viðkvæðið hefur verið að PISA mæli ekki ýmsa þætti sem máli skipta í námi og sé því ekki fyllilega marktæk mæling. Því sé lélegur árangur íslenskra nemenda í raun ekki áhyggjuefni. Þetta er að mínu mati ábyrgðarlaus afstaða. Samræmdum prófum hefur verið hætt og margir telja að slík próf þjóni ekki tilgangi og séu aðeins til óþæginda fyrir nemendur og jafnvel fyrir skólastarfið í heild. Rök sumra er að slík próf skapi kvíða og óþarfa álag. Þá er heimanám víða illa séð þar sem foreldrar vilja fremur verja frítíma sínum í annað en að styðja við heimanám barna sinna. Sums staðar hefur það þótt kostur að skólar geri alls enga kröfu um heimanám og allt nám nemenda fari fram á skólatíma. Þetta er gerviumhyggja. Hætt er við að foreldrar fái litlar eða engar upplýsingar um námsefnið og þau sem vilja vinna að heimanámi með börnum sínum fái lítil eða engin gögn eða upplýsingar til þess. Meðalmennska og agaleysi Segja má að meðalmennskan hafi ráðið för við breytingar á menntakerfi landsins síðustu áratugi. Sífellt er miðað við lægsta samnefnara. Áður fyrr var nemendum skipt í bekki eftir námsgetu, eins og víða er gert erlendis. Það er gert til hægðarauka bæði fyrir nemendur og kennara. Ég er ekki að mæla með þeirri aðferð en sú skrýtna menning hefur þróast hér á landi og víðar að kennarar lúti vilja nemenda, í stað þess að kennarinn ráði í kennslustofunni og hafi þar agavald. Nú er svo komið að grunn- og framhaldsskólakennarar eiga víða erfitt með að halda uppi aga við kennslu. Námsgeta og kennsluþörf er í mörgum bekkjum á svo breiðu bili að kennari ræður vart við það. Réttindi nemenda eru slík að þau toppa rétt kennara til að halda uppi aga í kennslustund og kenna námsefnið. Þá eru ótalin þau vandræði og erfiðleikar sem kennarar glíma við í bekkjum þar sem nemendur koma erlendis frá og tala takmarkaða íslensku. Kennslan fer jú fram á íslensku og kennsluefnið er íslenskt, nema í einstökum fögum í framhaldsskólunum. Þetta ræður grunnskólinn ekki við eins og staðan er í dag. Réttur þeirra sem vilja læra Þá er eðlilegt og reyndar nauðsynlegt að spyrja þeirrar erfiðu spurningar: Hvers eiga þeir nemendur að gjalda sem hafa metnað og langar að læra? Réttur þeirra nemenda sem hafa námsþorsta og metnað er fyrir borð borinn. Að mega takast á við krefjandi nám og jafnvel erfitt eflir þá sem geta og vilja læra. Við þekkjum það flest að við getum miklu meira en við höldum. Það á einnig við um nám og námshæfileika. Það eykur sjálfstraust og lífsánægju að gera vel og vaxa í krefjandi námi, af hvaða tagi sem er. Að nú ekki sé talað um mikilvægi þess að koma vel undirbúinn til áframhaldandi náms, hvort heldur hér á landi eða erlendis. Í bestu háskólum heims er enginn afsláttur gefinn af kunnáttu og námsgetu. Stytting framhaldsskólans var vanhugsuð Komið hefur í ljós að stytting framhaldsskólans var vanhugsuð ákvörðun sem valdið hefur verulegu tjóni. Nær hefði verið að skoða styttingu grunnskólans um eitt ár. Þá hefur sú stefna að fletja framhaldsskóla landsins út í sams konar menntastofnanir ekki verið til góðs. Það er mér áhyggjuefni hvernig markvisst hefur verið grafið undan Menntaskólanum í Reykjavík og öðrum menntaskólum þar sem í áraraðir hefur verið byggð upp menntamenning sem er hluti af menningarsögu landsins. Við þurfum vel menntað fólk á öllum sviðum til að uppfylla kröfur um velferð og heilbrigðisþjónustu, bætt lífskjör og sjálfbærni, trausta innviði, samkeppnishæfni og almenna velsæld fólks. Ekki síst er þörf á vel menntuðu fólki í verkfræði og tæknifræði. Djúp fagþekking, vandaður undirbúningur innviðaverkefna, fagleg verkefnastjórn og traust tækniþekking verða sífellt mikilvægari. Við þurfum hvata Íslenskt samfélag er á góðri leið með að uppræta og eyða þeim hvötum menntakerfisins sem nauðsynlegir eru til að einstaklingar geti og vilji leggja á sig krefjandi og erfitt nám, sem þó er svo nauðsynlegt bæði núna og í framtíðinni. Við þetta bætist að kjaraviðræður stórra hópa síðustu ára hefur gengið út á að eyða launamun þannig að nú er á Íslandi einn minnsti launamunur háskólamenntaðra og ófaglærðra í Evrópu. Þannig hefur sá hvati að fjárfesting í áralangri menntun skili sér til baka í launum síðar á ævinni farið hraðminnkandi. Þessa hvata þurfum við. Höfundur er formaður Verkfræðingafélags Íslands og stjórnarmaður í Hollvinafélagi Menntaskólans í Reykjavík.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar