Vatn rennur ekki upp í móti Sigmar Guðmundsson skrifar 9. október 2024 07:32 Það er skiljanlegt að fólk sé reitt, og jafnvel brjálað, yfir vaxtahækkun bankanna á verðtryggðu lánunum á dögunum. Þetta er enn eitt vaxtahöggið fyrir fjölskyldurnar. Kjaftshögg sem kostar fólk tugi þúsunda á mánuði. Fólki finnst ranglátt að á sama tíma og það flýr svimandi háar afborganir óverðtryggðra lána sé því strax refsað með græðgishækkun bankanna á verðtryggðu lánunum. Það er einfaldlega hvergi skjól að fá. Þetta er eins og að flýja óveður inn í hús og þar mæta þér bara pústrar, hnefahögg og almenn leiðindi frá húsráðendum. Þetta er frekar súrt og ósanngjarnt. Við eigum þetta auðvitað ekkert skilið. Valkostir íslensku millistéttarinnar eru að vera með húsnæðislán sem hækkar um milljónir á ári þrátt fyrir reglulegar afborganir, eða að vera með lán þar sem afborganir hækka um tvö til þrjú hundruð þúsund á mánuði. Hengingaról hávaxtanna herðist að hálsi okkar og það eina sem við getum gert er að velja á milli þess hvort liturinn á ólinni er blár eða rauður. Allra náðarsamlegast. Langsótt útópía Einu lánamöguleikar okkar þegar kemur að húsnæði eru í raun afarkostir á fráleitum kjörum. Í okkar stærstu og mestu fjárfestingu á lífsleiðinni. Auðvitað eigum við Íslendingar skilið vaxtakjör eins og bjóðast í nágrannalöndunum. Þar veit fólk þegar það skrifar undir lánasamninga hvernig greiðslur þróast út lánstímann. Með hóflegum vöxtum. Fyrir vaxtapínda Íslendinga hljómar þetta eins og einhver langsótt útópía. Nánast eins og skálduð ævintýraveröld með glimmeri. En nei, þetta er veruleiki og kjör sem í raun og veru bjóðast í öðrum löndum. Auðvitað er Ísland frábært land. Hér er næg atvinna, við erum vel menntuð þjóð og tækifærin mörg. Hér er gott að ala upp börn, friðsamt og gott að búa. En þegar kemur að vöxtum og verðbólgu erum við algerlega úti á þekju. Eftirbátar nágrannaþjóðanna því alltaf eru vextirnir og verðbólgan mun hærri hér. Krónan í öndunarvél En hvað veldur? Er það lögmál að hagkerfið okkar sveiflast ýktar og meira en í nágrannalöndunum? Undantekningarlaust með miklu hærri verðbólgu og vöxtum? Nei. Þetta hlutskipti hafa stjórnmálamenn og flokkar í gegnum tíðina valið fyrir okkur með því að ríghalda í íslenska krónu sem gjaldmiðil. Krónu sem haldið er stöðugri í öndunarvél sem knúin er áfram af rándýrum gjaldeyrisvaraforða. Krónu sem kostar samfélagið hundruð milljarða á ári. Að ekki sé talað um öll glötuðu tækifærin sem fjúka út um gluggann í formi svimandi hárra vaxtagreiðslna fyrirtækja og heimila sem nota auðvitað ekki sama aurinn til að fjárfesta í nýjum draumum og tækifærum. Krónu sem stærstu fyrirtæki landsins flýja og njóta skjóls af stöðugri mynt, á meðan starfsmenn þessara sömu fyrirtækja eru fastir í krónuhelsinu ásamt öðrum landsmönnum. Með verðbólgu, ofurvöxtum og verðbótum ofan á það. Fleiri afarkostir Því er stundum haldið fram að þetta sé í raun nauðsynleg hliðarverkun þess að búa í auðlindadrifnu og dýnamísku samfélagi. Viljið þið kannski atvinnuleysi frekar en vextina, er gjarnan spurt með þjósti. Enn og aftur afarkostir. Ofurvextir eða atvinnuleysi. En öfugt við dæmið hér að ofan um hengingaról mismunandi lánaforma, þá eru þessir afarkostir ekki raunverulegir. Þeir eru tilbúningur þeirra sem eru að verja slaka hagstjórn og ónýtan gjaldmiðil. Fyrir það fyrsta þá er íslenskur vinnumarkaður mjög kvikur í ljósi þess að hér vinna tugþúsundir útlendinga á hverjum tíma. Stór hluti þess vinnuafls kemur og fer í takti við atvinnustigið. Þess utan þá skiptir auðvitað höfuðmáli hvernig menn stýra skipinu. Agi í ríkisfjármálum er til að mynda nauðsynlegur ef við tökum upp evru. Ég er auðvitað hvorki Sjálfstæðismaður né Framsóknarmaður, en ég tel að slíkur agi sé eftirsóknarverður eiginleiki í hagkerfi. Kostur en ekki galli. En það kann að virka framandi fyrir þá sem vilja nota örmynt til að leiðrétta í sífellu eigin hagstjórnarmistök á kostnað almennings í landinu. Vatn rennur ekki upp í móti Að stilla atvinnuleysi upp sem afarkosti gegn séríslensku okurvöxtunum er sama þreytta og úrelta taktíkin og foreldrar notuðu á börn hér áður fyrr. Grýla gamla var brúkuð ef börnin voru ekki þæg. En sú tröllkerling er jafn raunveruleg og handfestan í röksemdinni um kosti krónuhagkerfisins. Allur gamli fjórflokkurinn boðar núna þá sýn að við eigum að vera föst áfram í krónunni í fyrirsjáanlegri framtíð. Meira að segja nýr formaður Samfylkingarinnar er slegin sömu blindu og allir formenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í gegnum tíðina. Öll trúa þau að í þeim búi einhver hagfræðilegur töframáttur sem geti galdrað fram stöðugt hagkerfi með íslensku krónunni sem gjaldmiðli. Þetta hefur engum tekist og tilraunin verður engu skárri þótt hún sé framkvæmd af jafnaðarmanni. Ekki einu sinni þeir geta látið vatn renna upp í móti. Við þurfum nýjan gjaldmiðil. Annars mun þetta ömurlega verðbólgu og hávaxtastig bara endurtaka sig að fáeinum árum liðnum. Sagan endurtekur sig ef við breytum engu. Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigmar Guðmundsson Viðreisn Íslenska krónan Alþingi Mest lesið Varalitur á skattagrísinum Helgi Brynjarsson Skoðun Við vitum alveg upphafið Guðný Níelsen Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 3/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson Skoðun Þegar líða fer að jólum Ísak Hilmarsson Skoðun Staðið með þjóðinni Hanna Katrín Friðriksson Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Hvað skiptir okkur mestu máli? Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Helför gyðinga gegn íbúum Palestínu Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Leiðréttingin leiðrétt Sigurgeir Brynjar Kristgeirsson skrifar Skoðun Hvað skiptir okkur mestu máli? Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægt skref til sáttar Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Staðið með þjóðinni Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Við vitum alveg upphafið Guðný Níelsen skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 3/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Varalitur á skattagrísinum Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Við eigum ekki efni á vonleysi né uppgjöf Magnús Magnússon skrifar Skoðun Hingað og ekki lengra Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli eitt: Tómlæti Íslendinga Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þegar líða fer að jólum Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Svansvottaðar íbúðir – fjárfesting í lífsgæðum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Hættulegt tal Sjálfstæðisflokksins og Viðskiptaráðs Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Þetta má ekki gerast aftur! - Álag á útsvar Sveinn Ægir Birgisson skrifar Skoðun Meistaragráða í lífsreynslu Elín Ebba Ásmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórnvöld, Óskar á heima hér! Þóra Andrésdóttir skrifar Skoðun Dvel þú í draumahöll Hugrún Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Níðingsverk Jón Daníelsson skrifar Skoðun Umhverfi, heilsa og skólamáltíðir Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Æji nei innflytjendur Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Stríðsglæpir sem munu ekki gleymast! Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Samstaða, kjarkur og þor Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Það er betra fyrir okkur öll að Háskóli Íslands efli fjarnám Darri Rafn Hólmarsson skrifar Skoðun Yfirfull fangelsi, brostið kerfi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Þegar rafmagn hættir að vera sjálfsagður hlutur Árni B. Möller skrifar Skoðun Það er flókið að eiga næstum 500 milljarða króna á Íslandi Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lýðræði og framtíð RÚV: Tími til breytinga? Erling Valur Ingason skrifar Skoðun 5.maí Alþjóðadagur ljósmæðra Unnur Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun Endurnýjun hugarfarsins Bjarni Karlsson skrifar Sjá meira
Það er skiljanlegt að fólk sé reitt, og jafnvel brjálað, yfir vaxtahækkun bankanna á verðtryggðu lánunum á dögunum. Þetta er enn eitt vaxtahöggið fyrir fjölskyldurnar. Kjaftshögg sem kostar fólk tugi þúsunda á mánuði. Fólki finnst ranglátt að á sama tíma og það flýr svimandi háar afborganir óverðtryggðra lána sé því strax refsað með græðgishækkun bankanna á verðtryggðu lánunum. Það er einfaldlega hvergi skjól að fá. Þetta er eins og að flýja óveður inn í hús og þar mæta þér bara pústrar, hnefahögg og almenn leiðindi frá húsráðendum. Þetta er frekar súrt og ósanngjarnt. Við eigum þetta auðvitað ekkert skilið. Valkostir íslensku millistéttarinnar eru að vera með húsnæðislán sem hækkar um milljónir á ári þrátt fyrir reglulegar afborganir, eða að vera með lán þar sem afborganir hækka um tvö til þrjú hundruð þúsund á mánuði. Hengingaról hávaxtanna herðist að hálsi okkar og það eina sem við getum gert er að velja á milli þess hvort liturinn á ólinni er blár eða rauður. Allra náðarsamlegast. Langsótt útópía Einu lánamöguleikar okkar þegar kemur að húsnæði eru í raun afarkostir á fráleitum kjörum. Í okkar stærstu og mestu fjárfestingu á lífsleiðinni. Auðvitað eigum við Íslendingar skilið vaxtakjör eins og bjóðast í nágrannalöndunum. Þar veit fólk þegar það skrifar undir lánasamninga hvernig greiðslur þróast út lánstímann. Með hóflegum vöxtum. Fyrir vaxtapínda Íslendinga hljómar þetta eins og einhver langsótt útópía. Nánast eins og skálduð ævintýraveröld með glimmeri. En nei, þetta er veruleiki og kjör sem í raun og veru bjóðast í öðrum löndum. Auðvitað er Ísland frábært land. Hér er næg atvinna, við erum vel menntuð þjóð og tækifærin mörg. Hér er gott að ala upp börn, friðsamt og gott að búa. En þegar kemur að vöxtum og verðbólgu erum við algerlega úti á þekju. Eftirbátar nágrannaþjóðanna því alltaf eru vextirnir og verðbólgan mun hærri hér. Krónan í öndunarvél En hvað veldur? Er það lögmál að hagkerfið okkar sveiflast ýktar og meira en í nágrannalöndunum? Undantekningarlaust með miklu hærri verðbólgu og vöxtum? Nei. Þetta hlutskipti hafa stjórnmálamenn og flokkar í gegnum tíðina valið fyrir okkur með því að ríghalda í íslenska krónu sem gjaldmiðil. Krónu sem haldið er stöðugri í öndunarvél sem knúin er áfram af rándýrum gjaldeyrisvaraforða. Krónu sem kostar samfélagið hundruð milljarða á ári. Að ekki sé talað um öll glötuðu tækifærin sem fjúka út um gluggann í formi svimandi hárra vaxtagreiðslna fyrirtækja og heimila sem nota auðvitað ekki sama aurinn til að fjárfesta í nýjum draumum og tækifærum. Krónu sem stærstu fyrirtæki landsins flýja og njóta skjóls af stöðugri mynt, á meðan starfsmenn þessara sömu fyrirtækja eru fastir í krónuhelsinu ásamt öðrum landsmönnum. Með verðbólgu, ofurvöxtum og verðbótum ofan á það. Fleiri afarkostir Því er stundum haldið fram að þetta sé í raun nauðsynleg hliðarverkun þess að búa í auðlindadrifnu og dýnamísku samfélagi. Viljið þið kannski atvinnuleysi frekar en vextina, er gjarnan spurt með þjósti. Enn og aftur afarkostir. Ofurvextir eða atvinnuleysi. En öfugt við dæmið hér að ofan um hengingaról mismunandi lánaforma, þá eru þessir afarkostir ekki raunverulegir. Þeir eru tilbúningur þeirra sem eru að verja slaka hagstjórn og ónýtan gjaldmiðil. Fyrir það fyrsta þá er íslenskur vinnumarkaður mjög kvikur í ljósi þess að hér vinna tugþúsundir útlendinga á hverjum tíma. Stór hluti þess vinnuafls kemur og fer í takti við atvinnustigið. Þess utan þá skiptir auðvitað höfuðmáli hvernig menn stýra skipinu. Agi í ríkisfjármálum er til að mynda nauðsynlegur ef við tökum upp evru. Ég er auðvitað hvorki Sjálfstæðismaður né Framsóknarmaður, en ég tel að slíkur agi sé eftirsóknarverður eiginleiki í hagkerfi. Kostur en ekki galli. En það kann að virka framandi fyrir þá sem vilja nota örmynt til að leiðrétta í sífellu eigin hagstjórnarmistök á kostnað almennings í landinu. Vatn rennur ekki upp í móti Að stilla atvinnuleysi upp sem afarkosti gegn séríslensku okurvöxtunum er sama þreytta og úrelta taktíkin og foreldrar notuðu á börn hér áður fyrr. Grýla gamla var brúkuð ef börnin voru ekki þæg. En sú tröllkerling er jafn raunveruleg og handfestan í röksemdinni um kosti krónuhagkerfisins. Allur gamli fjórflokkurinn boðar núna þá sýn að við eigum að vera föst áfram í krónunni í fyrirsjáanlegri framtíð. Meira að segja nýr formaður Samfylkingarinnar er slegin sömu blindu og allir formenn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks í gegnum tíðina. Öll trúa þau að í þeim búi einhver hagfræðilegur töframáttur sem geti galdrað fram stöðugt hagkerfi með íslensku krónunni sem gjaldmiðli. Þetta hefur engum tekist og tilraunin verður engu skárri þótt hún sé framkvæmd af jafnaðarmanni. Ekki einu sinni þeir geta látið vatn renna upp í móti. Við þurfum nýjan gjaldmiðil. Annars mun þetta ömurlega verðbólgu og hávaxtastig bara endurtaka sig að fáeinum árum liðnum. Sagan endurtekur sig ef við breytum engu. Höfundur er þingmaður Viðreisnar.