Stjórnmálaflokkar og stefnur – Vöndum valið Guðjón Sigurbjartsson skrifar 24. október 2024 11:01 Við lifum á áhugaverðum tímum. Vandamálin eru mörg hér heima og erlendis,en tækifærin eru líka stórkostleg. Nú er boltinn að koma til okkar kjósenda, að velja stefnur og stjórnmálaflokka og mikilvægt að setja sig inn í málin. Efnahagsmálin eru þungamiðjan í flestu því sem til framfara horfir. Fréttir eru alla daga fluttar af fjárskorti í hina ýmsu málaflokka. Spurningin er hvernig best verður bætt úr til frambúðar og mikilvægt fyrir okkur kjósendur að spá í það og velja flokka sem ráða við verkefnið. Stóru viðfangsefni efnahagsmálanna Við erum fá í stóru afskekktu, köldu landi og teljumst „óhagkvæm eining“. Þó tekjur landsins, eða verg landsframleiðsla (VLF) á mann, séu góðar í alþjóðlegum samanburði og þó hlutfall tekna hins opinbera af VLF sé mjög hátt, þá nægja tekjur ríkis og sveitafélaga ekki til að standa vel undir þeirri þjónustu sem ætlast er til. Það vantar augljóslega nokkur hundruð milljarða króna árlega í opinbera sjóði ef vel á að vera til dæmis í samgöngur, heilbrigðismál, lífeyristryggingar og menntamál. Auk þessa er kostnaður við lífsframfæri fólks hér, það er við fæði, klæði, húsnæði, samgöngur og slíkt, sá hæsti í heimi. En reyndar er jöfnuður á Íslandi sá mesti samkvæmt Gini stuðli. Við lifum ekki á háum tekjum ef útgjöldin eru enn hærri. Hvað efnahagsmálin varðar þurfum við því bæði að stórauka VLF á mann og stórlækka kostnað við lífsnauðsynjar ef vel á að vera. Hvaða flokkar ætli séu líklegir til að bæta hér úr? Við þurfum að stórauka tekjur hins opinbera Árið 2023 var VLF um 4.321 ma.kr.Heildar útgjöld ríkissjóðs voru um 1.407 ma.kr. og sveitafélaga um 589 ma.kr.Samtals voru gjöld opinberra aðila um 1.931 ma.kr. sem gerir um 45% af VLF, með því mesta á heimsvísu. Margir telja að til að afla nægra tekna fyrir útgjöldum hins opinbera þurfi bara að hækka skatta á ríkt fólk og auðlindagjöld. Vissulega er hægt að ná í nokkra tugi milljarða með þeim hætti en samt ekki nánda nærri nóg til að gera það sem gera þarf nema þá til skamms tíma því verulega hærri skattar myndu leiða til samdráttar í VLF. Við getum hins vegar aukið ráðstöfunarfé ríkis og sveitarfélaga með því að auka VLF á mann verulega. Sem dæmi, ef VLF væri 30% hærri hækkuðu tekjur ríkissjóðs um 400 ma.kr. og sveitafélaga um 150 ma.kr., það er samtals um 550 ma.kr. árlega. Það færi langt með að duga til að bæta það sem á vantar. Tækifærin til að auka VLF eru víða. Hér eru nokkur dæmi: -Raforkan Orkugeirinn stendur undir um 1/3 af VLF. Leyfa þarf einkaaðilum að virkja vindinn á völdum af viknum stöðum á hálendinu. Næg eftirspurn er eftir helmingi meiri raforku en nú er tiltæk. Með því má bæta 1/3 við VLF og þannig færa opinberum sjóðum um 400 ma.kr. árlega. Einnig ætti að leyfa einkaaðilum að leggja raforkusæstreng til Evrópu til að bæta enn við VLF og jafna álagið. -Fiskiveiðar og lagareldi Sjávarútvegurinn stendur undir 20-30% af VLF. Framleiðsla hans mun ásamt lagareldi tvöfaldast á næstu áratugum sérstaklega ef við leyfum fiskeldi á vel völdum stöðum. Þetta mun færa hátt í það eins mikið og virkjun vindsins. -Nýsköpun Nýsköpun ýmis konar, hugbúnaðargerð, kvikmyndagerð og slíkt er að færa hundruð milljarða inn í hagkerfið og á mikið inni. Tækifærin eru óþjótandi með tilkomu alþjóðavæðingar, AI og þess háttar. Við þurfum að halda áfram að styðja vel við frumkvöðla því það kemur margfalt til baka. Fleiri tekjumöguleika mætti telja en góð framvinda bara í ofangreindu mun færa opinberum aðilum meira en 30% tekjuaukningu á ári með sjálfbærum hætti. Vissulega þarf líka að spara með því til dæmis að sameina sveitarfélög og stofnanir, taka á skatta undanskotum og aðhaldi í opinberum rekstri. Það eru því næg tækifæri fyrir fámenna Ísland til að efla getu opinberra aðila til að sinna sínu hlutverki vel með sjálfbærum hætti, án þess að hækka skatta. Stórlækkum kostnað fólks við lífsnauðsynjar Kostnaður fólks á Íslandi við lífsnauðsynjar er með því sem hæst gerist á heimsvísu. Um 10% okkar búa við fátækt þar á meðal eldri borgarar, einstæðir foreldrar, börn þeirra, þeir sem vinna láglaunastörf og atvinnulausir. Við getum auðveldlega bætt hér úr með því að lækka verulega kostnað við matvæli, húsnæði, vexti og fleira. -Lægra matarverð Ef við göngum í Evrópusambandið og tækjum upp Evru, myndi matvælaverð og lánsvextir stórlækka. Niðurfelling tollar af matvælum myndi lækka matarútgjöld á mann um nálægt 15.000kr., sem gerir 45.000 kr. á 3ja manna fjölskyldu á mánuði. Það má bæta bændum tekjutapið. -Lægri vextir Verðbólga myndi lækka. Erlendir bankar tækju að lána okkur og við fengjum langtímalán á lægri vöxtum en hér hafa verið. Þannig myndu raunvextir af dæmigerðu fasteignaláni, 50 m.kr. lækka um 2% eða um 100.000 kr. á mánuði. -Lægra húsnæðisverð Við getum falið lífeyrissjóðunum að koma lagi á húsnæðismarkaðinn með því að þeir láti byggja um 1/3 af árlegri íbúðaþörf eða um 1.500 íbúðir á ári, án tillits til þess hvernig árar. Með stöðugri mikilli framleiðslu lækkar kostnaðarverð íbúða um nálægt 15% og skortur myndi nánast hverfa og þar með verðhækkanir íbúða vegna skorts. Fleira mætti gera til að stórbæta hag neytenda og almennings. Það myndi muna verulega um ofangreint sérstaklega fyrir þau okkar sem eru efnaminni. Valið er okkar Þeir stjórnmálaflokkar sem leggja áherslu á að hækka skatta eru almennt sagðir til vinstri en þeir sem vilja stækka kökuna til hægri. Markmiðið er það sama, að auka velferðina, en leiðirnar mismunandi. Stefnan skiptir máli svo sem Evrópumál, umhverfismál, íhaldssemi/frjálslindi, þjóðernishyggja/alþjóðahyggja sem og skipulag og geta flokkanna til að koma stefnum í framkvæmd. Það skiptir máli að velja rétt í lok nóvember. Kynnum okkur vel flokkana og fólkið sem ber fram stefnu þeirra og vöndum valið. Höfundur er viðskiptafræðingur, f.v. fjármálastjóri Rafmagnsveitur Reykjavíkur o.fl. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson Skoðun Skoðun Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Sjá meira
Við lifum á áhugaverðum tímum. Vandamálin eru mörg hér heima og erlendis,en tækifærin eru líka stórkostleg. Nú er boltinn að koma til okkar kjósenda, að velja stefnur og stjórnmálaflokka og mikilvægt að setja sig inn í málin. Efnahagsmálin eru þungamiðjan í flestu því sem til framfara horfir. Fréttir eru alla daga fluttar af fjárskorti í hina ýmsu málaflokka. Spurningin er hvernig best verður bætt úr til frambúðar og mikilvægt fyrir okkur kjósendur að spá í það og velja flokka sem ráða við verkefnið. Stóru viðfangsefni efnahagsmálanna Við erum fá í stóru afskekktu, köldu landi og teljumst „óhagkvæm eining“. Þó tekjur landsins, eða verg landsframleiðsla (VLF) á mann, séu góðar í alþjóðlegum samanburði og þó hlutfall tekna hins opinbera af VLF sé mjög hátt, þá nægja tekjur ríkis og sveitafélaga ekki til að standa vel undir þeirri þjónustu sem ætlast er til. Það vantar augljóslega nokkur hundruð milljarða króna árlega í opinbera sjóði ef vel á að vera til dæmis í samgöngur, heilbrigðismál, lífeyristryggingar og menntamál. Auk þessa er kostnaður við lífsframfæri fólks hér, það er við fæði, klæði, húsnæði, samgöngur og slíkt, sá hæsti í heimi. En reyndar er jöfnuður á Íslandi sá mesti samkvæmt Gini stuðli. Við lifum ekki á háum tekjum ef útgjöldin eru enn hærri. Hvað efnahagsmálin varðar þurfum við því bæði að stórauka VLF á mann og stórlækka kostnað við lífsnauðsynjar ef vel á að vera. Hvaða flokkar ætli séu líklegir til að bæta hér úr? Við þurfum að stórauka tekjur hins opinbera Árið 2023 var VLF um 4.321 ma.kr.Heildar útgjöld ríkissjóðs voru um 1.407 ma.kr. og sveitafélaga um 589 ma.kr.Samtals voru gjöld opinberra aðila um 1.931 ma.kr. sem gerir um 45% af VLF, með því mesta á heimsvísu. Margir telja að til að afla nægra tekna fyrir útgjöldum hins opinbera þurfi bara að hækka skatta á ríkt fólk og auðlindagjöld. Vissulega er hægt að ná í nokkra tugi milljarða með þeim hætti en samt ekki nánda nærri nóg til að gera það sem gera þarf nema þá til skamms tíma því verulega hærri skattar myndu leiða til samdráttar í VLF. Við getum hins vegar aukið ráðstöfunarfé ríkis og sveitarfélaga með því að auka VLF á mann verulega. Sem dæmi, ef VLF væri 30% hærri hækkuðu tekjur ríkissjóðs um 400 ma.kr. og sveitafélaga um 150 ma.kr., það er samtals um 550 ma.kr. árlega. Það færi langt með að duga til að bæta það sem á vantar. Tækifærin til að auka VLF eru víða. Hér eru nokkur dæmi: -Raforkan Orkugeirinn stendur undir um 1/3 af VLF. Leyfa þarf einkaaðilum að virkja vindinn á völdum af viknum stöðum á hálendinu. Næg eftirspurn er eftir helmingi meiri raforku en nú er tiltæk. Með því má bæta 1/3 við VLF og þannig færa opinberum sjóðum um 400 ma.kr. árlega. Einnig ætti að leyfa einkaaðilum að leggja raforkusæstreng til Evrópu til að bæta enn við VLF og jafna álagið. -Fiskiveiðar og lagareldi Sjávarútvegurinn stendur undir 20-30% af VLF. Framleiðsla hans mun ásamt lagareldi tvöfaldast á næstu áratugum sérstaklega ef við leyfum fiskeldi á vel völdum stöðum. Þetta mun færa hátt í það eins mikið og virkjun vindsins. -Nýsköpun Nýsköpun ýmis konar, hugbúnaðargerð, kvikmyndagerð og slíkt er að færa hundruð milljarða inn í hagkerfið og á mikið inni. Tækifærin eru óþjótandi með tilkomu alþjóðavæðingar, AI og þess háttar. Við þurfum að halda áfram að styðja vel við frumkvöðla því það kemur margfalt til baka. Fleiri tekjumöguleika mætti telja en góð framvinda bara í ofangreindu mun færa opinberum aðilum meira en 30% tekjuaukningu á ári með sjálfbærum hætti. Vissulega þarf líka að spara með því til dæmis að sameina sveitarfélög og stofnanir, taka á skatta undanskotum og aðhaldi í opinberum rekstri. Það eru því næg tækifæri fyrir fámenna Ísland til að efla getu opinberra aðila til að sinna sínu hlutverki vel með sjálfbærum hætti, án þess að hækka skatta. Stórlækkum kostnað fólks við lífsnauðsynjar Kostnaður fólks á Íslandi við lífsnauðsynjar er með því sem hæst gerist á heimsvísu. Um 10% okkar búa við fátækt þar á meðal eldri borgarar, einstæðir foreldrar, börn þeirra, þeir sem vinna láglaunastörf og atvinnulausir. Við getum auðveldlega bætt hér úr með því að lækka verulega kostnað við matvæli, húsnæði, vexti og fleira. -Lægra matarverð Ef við göngum í Evrópusambandið og tækjum upp Evru, myndi matvælaverð og lánsvextir stórlækka. Niðurfelling tollar af matvælum myndi lækka matarútgjöld á mann um nálægt 15.000kr., sem gerir 45.000 kr. á 3ja manna fjölskyldu á mánuði. Það má bæta bændum tekjutapið. -Lægri vextir Verðbólga myndi lækka. Erlendir bankar tækju að lána okkur og við fengjum langtímalán á lægri vöxtum en hér hafa verið. Þannig myndu raunvextir af dæmigerðu fasteignaláni, 50 m.kr. lækka um 2% eða um 100.000 kr. á mánuði. -Lægra húsnæðisverð Við getum falið lífeyrissjóðunum að koma lagi á húsnæðismarkaðinn með því að þeir láti byggja um 1/3 af árlegri íbúðaþörf eða um 1.500 íbúðir á ári, án tillits til þess hvernig árar. Með stöðugri mikilli framleiðslu lækkar kostnaðarverð íbúða um nálægt 15% og skortur myndi nánast hverfa og þar með verðhækkanir íbúða vegna skorts. Fleira mætti gera til að stórbæta hag neytenda og almennings. Það myndi muna verulega um ofangreint sérstaklega fyrir þau okkar sem eru efnaminni. Valið er okkar Þeir stjórnmálaflokkar sem leggja áherslu á að hækka skatta eru almennt sagðir til vinstri en þeir sem vilja stækka kökuna til hægri. Markmiðið er það sama, að auka velferðina, en leiðirnar mismunandi. Stefnan skiptir máli svo sem Evrópumál, umhverfismál, íhaldssemi/frjálslindi, þjóðernishyggja/alþjóðahyggja sem og skipulag og geta flokkanna til að koma stefnum í framkvæmd. Það skiptir máli að velja rétt í lok nóvember. Kynnum okkur vel flokkana og fólkið sem ber fram stefnu þeirra og vöndum valið. Höfundur er viðskiptafræðingur, f.v. fjármálastjóri Rafmagnsveitur Reykjavíkur o.fl.
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Skoðun Heilsufarsmat á vinnustöðum: Góð fjárfesting í heilbrigði og vellíðan starfsfólks Gígja Valgerður Harðardóttir skrifar
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei Skoðun
Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun