Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar 13. nóvember 2024 09:45 Ég las áhrifamikinn pistil eftir ungan höfund á vef Vísis í vikunni þar sem höfundur lýsti yfir áhyggjum af því að stór hluti ungra drengja hér á landi gæti ekki lesið sér til gagns eða gamans. Þann sama dag sat ég ráðstefnu Rithöfundasambands Íslands um stöðu bókmennta í Eddu, húsi íslenskunnar, þar sem rætt var hvort nauðsyn væri á að setja íslensk bókalög. Drengurinn sem ritaði pistilinn „Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun“ heitir Fannar Logi Waldorff Sigurðsson og er aðeins sautján ára gamall. Hann er rúmlega ári eldri en yngri sonur minn, Guðmundur Galdur Egilson, sem komst listilega að orði í ritgerð sem hann skrifaði í íslenskuáfanga á sínu síðasta ári í gagnfræðaskóla. Í ritgerðinni skeggræddi Guðmundur Galdur einfalda en áhrifaríka aðferðafræði sem gæti hjálpað jafnöldrum hans að efla lesfimi og njóta yndislesturs betur og skrifaði meðal annars: „Besta leiðin til að byrja að lesa aftur, er að finna út hvað virkar best fyrir þig.” Lesfimi í hættu án aðgengis að samtímabókmenntum Í pistlinum lýsir Fannar Logi á áhrifaríkan hátt þeim áskorunum sem blasa við ungu kynslóðinni og snúa að skorti á aðgengi að lesþjálfun. Áhyggjum hans ber saman við orð yngri sonar míns, Guðmundar Galdurs, sem á heimleið okkar frá vel heppnuðum pólskum menningardögum á Listasafni Árnesinga í Hveragerði nú um helgina sagði mér að: „... krakkar á hans aldri yrðu að hafa meiri aðgang að áhugaverðum bókmenntum. Hvernig ættu börn og unglingar annars að efla les- og ritfimi?“ Guðmundur Galdur benti á í samtali okkar, líkt og Fannar Logi ritar um, að ungmenni þurfi aukið aðgengi að samtímabókmenntum sem höfða til þeirra. Annars geti slíkur skortur haft alvarleg áhrif á lesfimi þeirra og dregið úr getu þeirra til að þroska gagnrýna og skapandi hugsun. Skólabókasöfnin standa höllum fæti Orð þeirra Fannars Loga og Guðmundar Galdurs svifu mér fyrir hugskotum þegar ég hlustaði á Margréti Tryggvadóttur, formann Rithöfundasambands Íslands, ræða á ráðstefnunni Bókmenntir á berangri – þurfum við lög yfir bækurnar okkar? Þar greindi Margrét frá alvarlegum skorti á bókabúðum hérlendis og vakti einnig máls á fábreyttu úrvali nýútkominna barna- og unglingabókmennta á íslenskum skólabókasöfnum. Meðan á pallborðsumræðum ráðstefnunnar stóð, að lokinni framsögu mælenda, kom í ljós að sum skólabókasöfn hérlendis hafa einungis fjármagn til að kaupa þrjár nýjar bækur á ári. Margrét benti einnig á að bókaforði þeirra sömu skólabókasafna er að stórum hluta gamall og inniheldur ritsöfn sem komu á markað fyrir um tuttugu árum, löngu áður en núverandi nemendur fæddust. Með fullri virðingu fyrir útgáfulista fyrri ára þótti mér hryggilegt að heyra að skólabókasöfn búi við svo þröngan stakk að þau geti ekki fest kaup á nýútkomnum íslenskum bókum eftir frambærilega höfunda sem eiga fullt erindi við grunn- og menntaskólanemendur í dag. Íslensk tunga er lifandi eining í stöðugri þróun og því er mikilvægt að börn og unglingar hafi óskert aðgengi að bókmenntum með nútímalegu orðalagi. Úrelt orðalag í bókmenntum frá fyrri árum endurspeglar ekki málþróunina og slík skekkja getur dregið úr lesfærni og málskilningi ungs fólks. Hvernig eiga börn á skólaaldri að þroska lesfærni sína við slíkar aðstæður? Hlustum á framsæknar raddir unga fólksins Við, hinir almennu borgarar, þurfum að segja stóru orðin upphátt. Það er löngu tímabært að menningargeirinn, Alþingi Íslendinga og nýskapandi frumkvöðlar innan hug- og félagsvísinda taki stórstíg og nýskapandi framfaraskref á breiðum menningar- og samfélagslegum grunni með öflugar lausnir á sviði les- og ritfimi unga fólksins að leiðarljósi. Samhliða þurfum við að virkja og hlusta á raddir ungmenna í ákvarðanatöku um framsækna mótun íslenskrar bókmenntastefnu. Við þurfum einnig að stuðla að menningartengdri nýsköpun sem byggir á breiðvirkri félags- og hugvísindaörvun til að mæta ungu fólki á þeirra eigin forsendum og efla les- og ritfimi þeirra. Hættum að demba öllu á kennara Nýskapandi lausnir sem miða að aukinni les- og ritfimi ungu kynslóðarinnar eiga nefnilega ekki eingöngu að byggja á auknum kröfum til menntakerfisins. Við, sem samfélag, þurfum öll að tala oftar saman af festu og kærleika um vandann og beina sjónum okkar í auknum mæli að nýskapandi lausnum sem snúast um menningartengda samveru og samtölum í rauntíma – ekki síður en á stafrænum öldum nýjustu tækni og vísinda. Slíkar nýskapandi lausnir ættu einnig að tengja nám við raunverulegar aðstæður og efla mannleg tengsl, sérstaklega á strjálbýlum svæðum og í fámennum byggðarlögum. Ungt fólk hefur frá mörgu markverðu að segja, en raddir þeirra fá allt of sjaldan að heyrast. Af hverju? Þau hafa einfaldlega engan vettvang á sviði les- og ritfimi þar sem þau geta tjáð sig upphátt. Bókaklúbbar, ritsmiður og ljóðaupplestur Stóraukið framboð bókaklúbba, frjáls skráning í leshópa, gjaldfrítt aðgengi yngri kynslóða að ritsmiðjum og skapandi bókahátíðir fyrir unga fólkið þar sem íslenskumælandi ungmenni fá notið sín geta hæglega stuðlað að dýpri og áhrifameiri les- og ritfimi. Slíkar nýskapandi menningarlausnir gætu einnig létt verulega álagi af þreyttum kennurum og veitt nemendum ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og blómstra á eigin forsendum. Það er mat mitt að brýn þörf sé á auknum fjárstuðningi við íslensk skólabókasöfn. Ég er einnig á þeirri skoðun að efla þurfi stuðning við nýskapandi frumkvöðlastarf meðal nemenda í efri bekkjum grunnskóla og menntaskóla með menningartengdum nýsköpunarlausnum og fjölbreytilegri nálgun við meðför íslenskrar tungu. Gefum unga fólkinu orðið Reglulegir menningarviðburðir á borð við ritfimiþjálfun, ljóðaupplestur menntaskólanema, skoðanaskipti og lifandi fræðslu um höfundarrétt stuðla nefnilega ekki aðeins að aukinni les- og ritfimi heldur veitir einnig ungu fólki ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og koma sínum eigin hugmyndum á merkingarbært form. Í niðurlagi greinar sinnar bendir Fannar Logi réttilega á að nú þurfum við, sem þjóð, að koma einhverju í verk og fylgja eftir áður en verði of seint svo komandi kynslóðir þurfi ekki að gjalda fyrir mistök okkar samtíma, og koma mér þá orðin sem Guðmundur Galdur, yngri sonur minn, ritaði svo skemmtilega í síðasta bekk grunnskóla: „Settu þér raunhæf markmið. Þú þarft ekki að byrja á því að lesa 50 blaðsíður á dag. Ein eða tvær blaðsíður á dag eru góð byrjun og svo getur þú haldið áfram þaðan.“ Menningararfur morgundagsins hvílir í faðmi þingheims Hæstvirtur þingheimur, meðal verkefna á nýju þingi, að yfirstöðnum kosningum og myndun nýrrar ríkisstjórnar, hlýtur að vera umræða og vonandi þingfesting lagasetningar sem markar upphaf spánýrrar bókmenntastefnu íslensku þjóðarinnar. Það er von mín að Alþingi íslensku þjóðarinnar taki orð okkar almennra borgara til greina og hjálpi okkur að standa vörð um menningararf morgundagsins með því að tryggja ungu kynslóðinni aðgengi að frambærilegum bókmenntum á íslenskri tungu, svo efla megi les- og ritfimi allra þeirra barna sem einn dag erfa landið. Höfundur er bókelskur háskólanemi og tveggja barna móðir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mest lesið 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Skoðun Þegar orkuöflun er sett á ís - dæmið frá Suður-Afríku Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í Kópavogi í fyrsta sæti Halla Björg Evans skrifar Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson skrifar Sjá meira
Ég las áhrifamikinn pistil eftir ungan höfund á vef Vísis í vikunni þar sem höfundur lýsti yfir áhyggjum af því að stór hluti ungra drengja hér á landi gæti ekki lesið sér til gagns eða gamans. Þann sama dag sat ég ráðstefnu Rithöfundasambands Íslands um stöðu bókmennta í Eddu, húsi íslenskunnar, þar sem rætt var hvort nauðsyn væri á að setja íslensk bókalög. Drengurinn sem ritaði pistilinn „Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun“ heitir Fannar Logi Waldorff Sigurðsson og er aðeins sautján ára gamall. Hann er rúmlega ári eldri en yngri sonur minn, Guðmundur Galdur Egilson, sem komst listilega að orði í ritgerð sem hann skrifaði í íslenskuáfanga á sínu síðasta ári í gagnfræðaskóla. Í ritgerðinni skeggræddi Guðmundur Galdur einfalda en áhrifaríka aðferðafræði sem gæti hjálpað jafnöldrum hans að efla lesfimi og njóta yndislesturs betur og skrifaði meðal annars: „Besta leiðin til að byrja að lesa aftur, er að finna út hvað virkar best fyrir þig.” Lesfimi í hættu án aðgengis að samtímabókmenntum Í pistlinum lýsir Fannar Logi á áhrifaríkan hátt þeim áskorunum sem blasa við ungu kynslóðinni og snúa að skorti á aðgengi að lesþjálfun. Áhyggjum hans ber saman við orð yngri sonar míns, Guðmundar Galdurs, sem á heimleið okkar frá vel heppnuðum pólskum menningardögum á Listasafni Árnesinga í Hveragerði nú um helgina sagði mér að: „... krakkar á hans aldri yrðu að hafa meiri aðgang að áhugaverðum bókmenntum. Hvernig ættu börn og unglingar annars að efla les- og ritfimi?“ Guðmundur Galdur benti á í samtali okkar, líkt og Fannar Logi ritar um, að ungmenni þurfi aukið aðgengi að samtímabókmenntum sem höfða til þeirra. Annars geti slíkur skortur haft alvarleg áhrif á lesfimi þeirra og dregið úr getu þeirra til að þroska gagnrýna og skapandi hugsun. Skólabókasöfnin standa höllum fæti Orð þeirra Fannars Loga og Guðmundar Galdurs svifu mér fyrir hugskotum þegar ég hlustaði á Margréti Tryggvadóttur, formann Rithöfundasambands Íslands, ræða á ráðstefnunni Bókmenntir á berangri – þurfum við lög yfir bækurnar okkar? Þar greindi Margrét frá alvarlegum skorti á bókabúðum hérlendis og vakti einnig máls á fábreyttu úrvali nýútkominna barna- og unglingabókmennta á íslenskum skólabókasöfnum. Meðan á pallborðsumræðum ráðstefnunnar stóð, að lokinni framsögu mælenda, kom í ljós að sum skólabókasöfn hérlendis hafa einungis fjármagn til að kaupa þrjár nýjar bækur á ári. Margrét benti einnig á að bókaforði þeirra sömu skólabókasafna er að stórum hluta gamall og inniheldur ritsöfn sem komu á markað fyrir um tuttugu árum, löngu áður en núverandi nemendur fæddust. Með fullri virðingu fyrir útgáfulista fyrri ára þótti mér hryggilegt að heyra að skólabókasöfn búi við svo þröngan stakk að þau geti ekki fest kaup á nýútkomnum íslenskum bókum eftir frambærilega höfunda sem eiga fullt erindi við grunn- og menntaskólanemendur í dag. Íslensk tunga er lifandi eining í stöðugri þróun og því er mikilvægt að börn og unglingar hafi óskert aðgengi að bókmenntum með nútímalegu orðalagi. Úrelt orðalag í bókmenntum frá fyrri árum endurspeglar ekki málþróunina og slík skekkja getur dregið úr lesfærni og málskilningi ungs fólks. Hvernig eiga börn á skólaaldri að þroska lesfærni sína við slíkar aðstæður? Hlustum á framsæknar raddir unga fólksins Við, hinir almennu borgarar, þurfum að segja stóru orðin upphátt. Það er löngu tímabært að menningargeirinn, Alþingi Íslendinga og nýskapandi frumkvöðlar innan hug- og félagsvísinda taki stórstíg og nýskapandi framfaraskref á breiðum menningar- og samfélagslegum grunni með öflugar lausnir á sviði les- og ritfimi unga fólksins að leiðarljósi. Samhliða þurfum við að virkja og hlusta á raddir ungmenna í ákvarðanatöku um framsækna mótun íslenskrar bókmenntastefnu. Við þurfum einnig að stuðla að menningartengdri nýsköpun sem byggir á breiðvirkri félags- og hugvísindaörvun til að mæta ungu fólki á þeirra eigin forsendum og efla les- og ritfimi þeirra. Hættum að demba öllu á kennara Nýskapandi lausnir sem miða að aukinni les- og ritfimi ungu kynslóðarinnar eiga nefnilega ekki eingöngu að byggja á auknum kröfum til menntakerfisins. Við, sem samfélag, þurfum öll að tala oftar saman af festu og kærleika um vandann og beina sjónum okkar í auknum mæli að nýskapandi lausnum sem snúast um menningartengda samveru og samtölum í rauntíma – ekki síður en á stafrænum öldum nýjustu tækni og vísinda. Slíkar nýskapandi lausnir ættu einnig að tengja nám við raunverulegar aðstæður og efla mannleg tengsl, sérstaklega á strjálbýlum svæðum og í fámennum byggðarlögum. Ungt fólk hefur frá mörgu markverðu að segja, en raddir þeirra fá allt of sjaldan að heyrast. Af hverju? Þau hafa einfaldlega engan vettvang á sviði les- og ritfimi þar sem þau geta tjáð sig upphátt. Bókaklúbbar, ritsmiður og ljóðaupplestur Stóraukið framboð bókaklúbba, frjáls skráning í leshópa, gjaldfrítt aðgengi yngri kynslóða að ritsmiðjum og skapandi bókahátíðir fyrir unga fólkið þar sem íslenskumælandi ungmenni fá notið sín geta hæglega stuðlað að dýpri og áhrifameiri les- og ritfimi. Slíkar nýskapandi menningarlausnir gætu einnig létt verulega álagi af þreyttum kennurum og veitt nemendum ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og blómstra á eigin forsendum. Það er mat mitt að brýn þörf sé á auknum fjárstuðningi við íslensk skólabókasöfn. Ég er einnig á þeirri skoðun að efla þurfi stuðning við nýskapandi frumkvöðlastarf meðal nemenda í efri bekkjum grunnskóla og menntaskóla með menningartengdum nýsköpunarlausnum og fjölbreytilegri nálgun við meðför íslenskrar tungu. Gefum unga fólkinu orðið Reglulegir menningarviðburðir á borð við ritfimiþjálfun, ljóðaupplestur menntaskólanema, skoðanaskipti og lifandi fræðslu um höfundarrétt stuðla nefnilega ekki aðeins að aukinni les- og ritfimi heldur veitir einnig ungu fólki ómetanlegt tækifæri til að þroska gagnrýna hugsun og koma sínum eigin hugmyndum á merkingarbært form. Í niðurlagi greinar sinnar bendir Fannar Logi réttilega á að nú þurfum við, sem þjóð, að koma einhverju í verk og fylgja eftir áður en verði of seint svo komandi kynslóðir þurfi ekki að gjalda fyrir mistök okkar samtíma, og koma mér þá orðin sem Guðmundur Galdur, yngri sonur minn, ritaði svo skemmtilega í síðasta bekk grunnskóla: „Settu þér raunhæf markmið. Þú þarft ekki að byrja á því að lesa 50 blaðsíður á dag. Ein eða tvær blaðsíður á dag eru góð byrjun og svo getur þú haldið áfram þaðan.“ Menningararfur morgundagsins hvílir í faðmi þingheims Hæstvirtur þingheimur, meðal verkefna á nýju þingi, að yfirstöðnum kosningum og myndun nýrrar ríkisstjórnar, hlýtur að vera umræða og vonandi þingfesting lagasetningar sem markar upphaf spánýrrar bókmenntastefnu íslensku þjóðarinnar. Það er von mín að Alþingi íslensku þjóðarinnar taki orð okkar almennra borgara til greina og hjálpi okkur að standa vörð um menningararf morgundagsins með því að tryggja ungu kynslóðinni aðgengi að frambærilegum bókmenntum á íslenskri tungu, svo efla megi les- og ritfimi allra þeirra barna sem einn dag erfa landið. Höfundur er bókelskur háskólanemi og tveggja barna móðir.
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun