16 ára aldurstakmark á samfélagsmiðlum Skúli Bragi Geirdal skrifar 15. nóvember 2024 06:45 Er ekki kominn tími til þess að við tökum umræðu um það fyrir alvöru á Íslandi að hækka aldurstakmarkið á samfélagsmiðlum? Hér er um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu barna og ungmenna beint og því nauðsynlegt að gefa þessu málefni rými í aðdraganda kosninga. Við sjáum í fréttum frá Ástralíu tillögur um að hækka takmarkið í 16 ára og í Noregi upp í 15 ára. Almennt er miðað við aldurstakmarkið 13 ára því persónuverndarlöggjöf bannar samfélagsmiðlafyrirtækjunum að safna gögnum um börn sem eru yngri en 13 ára. Það nægir fyrirtækjunum að merkja sína vöru með 13 ára stimplinum til þess að vernda sína hagsmuni. Vernd barna gegn skaðlegu efni, áreiti og áreitni er hér því miður ekki tekin með í reikninginn. Sjö aldursflokkar í bíómyndum og þáttum en aðeins einn á samfélagsmiðlum Aldursmerkingar eru víða og við þekkjum þær fyrir tíma samfélagsmiðla úr t.d. bíómyndum og þáttum. Aldursmatið á Íslandi byggir á hollenska kerfinu Kijkwijzer. Kerfið byggir á ýmsum rannsóknum og skiptist í sjö aldursflokka (leyfð öllum, 6 ára, 9 ára, 12 ára, 14 ára, 16 ára og 18 ára) og 6 efnisvísa sem eiga að hjálpa áhorfendum að taka ákvörðun um hvort horfa eigi á efni eða ekki. Á samfélagsmiðlum finnum við efni sem við myndum merkja með merkingum allt upp í 18 ára ef um bíómynd væri að ræða. Ofan á þetta aðgengi að skaðlegu efni bætist síðan við áreitnin og áreitið sem við sem notendur samfélagsmiðla þekkjum því miður svo vel. Missum tökin við 13 ára aldurinn Við höfum náð góðum árangri í vitundarvakningu og fræðslu til barna og foreldra um 13 ára aldurstakmarkið. Hlutfall barna 9-12 ára á TikTok og Snapchat hefur t.d. lækkað töluvert frá 2021. Foreldrar missa hins vegar tökin þegar 13 ára aldrinum hefur verið náð og upp úr því hækkar hlutfall barna á samfélagsmiðlum töluvert… Hlutfall barna á nokkrum af vinsælustu samfélagsmiðlunum á Íslandi (2023): TikTok - 36% meðal 9-12 ára - 83% 13-15 ára Snapchat - 42% meðal 9-12 ára - 90% 13-15 ára Instagram - 12% meðal 9-12 ára - 72% 13-15 ára Facebook - 9% meðal 9-12 ára - 48% 13-15 ára Discord - 13% meðal 9-12 ára - 29% 13-15 ára YouTube - 85% meðal 9-12 ára - 85% 13-15 ára Á samfélagsmiðlum getur 13 ára barn komist í snertingu við efni sem talið er geta haft skaðleg áhrif á einstaklinga allt upp í 18 ára. Þau þurfa ekki einu sinni að leita eftir því sjálf heldur getur ógagnsær algóritmi miðlanna leitt þau á slíka staði. Tengt efni: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum Snúum dæminu við! Í stað þess að láta fyrirtækin ákveða aldurstakmarkið út frá sínum hagsmunum skulum við hugsa aldurstakmarkið út frá hagsmunum okkar. Ég sat á ráðstefnu í síðasta mánuði og hlustaði þar á fulltrúa frá TikTok fara yfir í fögru erindi hversu vel þau væru að standa sig í að tryggja öryggi notenda. Það er hins vegar í engu samræmi við okkar upplifun og því fer hér ekki saman hljóð og mynd. Margar af aðgerðum TikTok voru í grunninn tilkomnar vegna regluverks eins og t.d. Evrópulöggjafar sem nefnist Digital Services Act (DSA) sem tekið hefur gildi í aðildarríkjum ESB, en við þurfum að innleiða hér sérstaklega sem EES ríki. Með öðrum orðum þá þurfti að innleiða lög til þess að fá samfélagsmiðlafyrirtæki á borð við TikTok til þess að taka til hjá sér og gera meira til þess að tryggja öryggi notenda. Valdeflum okkur sem notendur Hugsum okkur hvað myndi gerast ef við myndum fjarlæga öll börn yngri en 16 ára af samfélagsmiðlum? Munum að samfélagsmiðlarnir eru ekkert án okkar. Valdið þarf ekki alltaf að vera þeirra. Þeir myndu vafalaust svara því með því að gera allt í sínu valdi til þess að tryggja sína miðla þannig að þeir væru öruggur staður fyrir börn til þess að geta boðið þau aftur velkomin til baka. Lög og reglur geta verið nauðsynlegar til þess að þvinga fram breytingar. Tökum valdið í okkar hendur og metum efni samfélagsmiðla útfrá þroska barna. Þannig valdeflum við foreldra í að takast á við félagslegt netöryggi. Nokkur dæmi úr aldursmati í bíómyndum og þáttum: 12 ára hafa ekki sína eigin reynslu af áfengi, fíkniefni, mismunun eða kynlíf. Börn á þessum aldri eiga því erfitt með að leggja rétt mat á þessi viðfangsefni og það getur haft áhrif á hegðun. 14 ára hafa mikinn áhuga á hættulegri hegðun, sérstaklega ef jafnaldrar telja hana „eðlilega“ hegðun. 16 ára er það viðurkenning jafningja sú sem skiptir mestu máli. Hættuleg glæpsamleg hegðun virðist aðlaðandi og afleiðingarnar virðast minna alvarlegar. 18 ára er það helst efni sem inniheldur ógeðfellt ofbeldi og gróft klám sem talið er vera skaðlegt. Höfum skoðun og höfum áhrif! Gefum börnum frelsi til þess að upplifa lífið og tilveruna á eigin skinni í stað þess að láta efni samfélagsmiðla móta og segja okkur hvernig við eigum að vera. Algóritmi samfélagsmiðla stýrir hvaða efni við sjáum, sem síðan hefur áhrif á það hvernig okkur líður og hvaða skoðanir við myndum okkur. Hér er því um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu, lýðræði og þjóðaröryggi. Við þurfum ekki alltaf að samþykkja skilmála samfélagsmiðla þegjandi og hljóðalaust. Höfum skoðun og höfum áhrif! Höfundur er sérfræðingur í upplýsinga- og miðlalæsi og í 4. sæti á lista Framsóknar í Norðausturkjördæmi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skúli Bragi Geirdal Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Samfélagsmiðlar Framsóknarflokkurinn Börn og uppeldi Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun Skoðun Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Sjá meira
Er ekki kominn tími til þess að við tökum umræðu um það fyrir alvöru á Íslandi að hækka aldurstakmarkið á samfélagsmiðlum? Hér er um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu barna og ungmenna beint og því nauðsynlegt að gefa þessu málefni rými í aðdraganda kosninga. Við sjáum í fréttum frá Ástralíu tillögur um að hækka takmarkið í 16 ára og í Noregi upp í 15 ára. Almennt er miðað við aldurstakmarkið 13 ára því persónuverndarlöggjöf bannar samfélagsmiðlafyrirtækjunum að safna gögnum um börn sem eru yngri en 13 ára. Það nægir fyrirtækjunum að merkja sína vöru með 13 ára stimplinum til þess að vernda sína hagsmuni. Vernd barna gegn skaðlegu efni, áreiti og áreitni er hér því miður ekki tekin með í reikninginn. Sjö aldursflokkar í bíómyndum og þáttum en aðeins einn á samfélagsmiðlum Aldursmerkingar eru víða og við þekkjum þær fyrir tíma samfélagsmiðla úr t.d. bíómyndum og þáttum. Aldursmatið á Íslandi byggir á hollenska kerfinu Kijkwijzer. Kerfið byggir á ýmsum rannsóknum og skiptist í sjö aldursflokka (leyfð öllum, 6 ára, 9 ára, 12 ára, 14 ára, 16 ára og 18 ára) og 6 efnisvísa sem eiga að hjálpa áhorfendum að taka ákvörðun um hvort horfa eigi á efni eða ekki. Á samfélagsmiðlum finnum við efni sem við myndum merkja með merkingum allt upp í 18 ára ef um bíómynd væri að ræða. Ofan á þetta aðgengi að skaðlegu efni bætist síðan við áreitnin og áreitið sem við sem notendur samfélagsmiðla þekkjum því miður svo vel. Missum tökin við 13 ára aldurinn Við höfum náð góðum árangri í vitundarvakningu og fræðslu til barna og foreldra um 13 ára aldurstakmarkið. Hlutfall barna 9-12 ára á TikTok og Snapchat hefur t.d. lækkað töluvert frá 2021. Foreldrar missa hins vegar tökin þegar 13 ára aldrinum hefur verið náð og upp úr því hækkar hlutfall barna á samfélagsmiðlum töluvert… Hlutfall barna á nokkrum af vinsælustu samfélagsmiðlunum á Íslandi (2023): TikTok - 36% meðal 9-12 ára - 83% 13-15 ára Snapchat - 42% meðal 9-12 ára - 90% 13-15 ára Instagram - 12% meðal 9-12 ára - 72% 13-15 ára Facebook - 9% meðal 9-12 ára - 48% 13-15 ára Discord - 13% meðal 9-12 ára - 29% 13-15 ára YouTube - 85% meðal 9-12 ára - 85% 13-15 ára Á samfélagsmiðlum getur 13 ára barn komist í snertingu við efni sem talið er geta haft skaðleg áhrif á einstaklinga allt upp í 18 ára. Þau þurfa ekki einu sinni að leita eftir því sjálf heldur getur ógagnsær algóritmi miðlanna leitt þau á slíka staði. Tengt efni: Þrjár ástæður fyrir því að börn yngri en 13 ára ættu ekki að vera á samfélagsmiðlum Snúum dæminu við! Í stað þess að láta fyrirtækin ákveða aldurstakmarkið út frá sínum hagsmunum skulum við hugsa aldurstakmarkið út frá hagsmunum okkar. Ég sat á ráðstefnu í síðasta mánuði og hlustaði þar á fulltrúa frá TikTok fara yfir í fögru erindi hversu vel þau væru að standa sig í að tryggja öryggi notenda. Það er hins vegar í engu samræmi við okkar upplifun og því fer hér ekki saman hljóð og mynd. Margar af aðgerðum TikTok voru í grunninn tilkomnar vegna regluverks eins og t.d. Evrópulöggjafar sem nefnist Digital Services Act (DSA) sem tekið hefur gildi í aðildarríkjum ESB, en við þurfum að innleiða hér sérstaklega sem EES ríki. Með öðrum orðum þá þurfti að innleiða lög til þess að fá samfélagsmiðlafyrirtæki á borð við TikTok til þess að taka til hjá sér og gera meira til þess að tryggja öryggi notenda. Valdeflum okkur sem notendur Hugsum okkur hvað myndi gerast ef við myndum fjarlæga öll börn yngri en 16 ára af samfélagsmiðlum? Munum að samfélagsmiðlarnir eru ekkert án okkar. Valdið þarf ekki alltaf að vera þeirra. Þeir myndu vafalaust svara því með því að gera allt í sínu valdi til þess að tryggja sína miðla þannig að þeir væru öruggur staður fyrir börn til þess að geta boðið þau aftur velkomin til baka. Lög og reglur geta verið nauðsynlegar til þess að þvinga fram breytingar. Tökum valdið í okkar hendur og metum efni samfélagsmiðla útfrá þroska barna. Þannig valdeflum við foreldra í að takast á við félagslegt netöryggi. Nokkur dæmi úr aldursmati í bíómyndum og þáttum: 12 ára hafa ekki sína eigin reynslu af áfengi, fíkniefni, mismunun eða kynlíf. Börn á þessum aldri eiga því erfitt með að leggja rétt mat á þessi viðfangsefni og það getur haft áhrif á hegðun. 14 ára hafa mikinn áhuga á hættulegri hegðun, sérstaklega ef jafnaldrar telja hana „eðlilega“ hegðun. 16 ára er það viðurkenning jafningja sú sem skiptir mestu máli. Hættuleg glæpsamleg hegðun virðist aðlaðandi og afleiðingarnar virðast minna alvarlegar. 18 ára er það helst efni sem inniheldur ógeðfellt ofbeldi og gróft klám sem talið er vera skaðlegt. Höfum skoðun og höfum áhrif! Gefum börnum frelsi til þess að upplifa lífið og tilveruna á eigin skinni í stað þess að láta efni samfélagsmiðla móta og segja okkur hvernig við eigum að vera. Algóritmi samfélagsmiðla stýrir hvaða efni við sjáum, sem síðan hefur áhrif á það hvernig okkur líður og hvaða skoðanir við myndum okkur. Hér er því um að ræða málefni sem snertir lýðheilsu, lýðræði og þjóðaröryggi. Við þurfum ekki alltaf að samþykkja skilmála samfélagsmiðla þegjandi og hljóðalaust. Höfum skoðun og höfum áhrif! Höfundur er sérfræðingur í upplýsinga- og miðlalæsi og í 4. sæti á lista Framsóknar í Norðausturkjördæmi.
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir Skoðun
Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson Skoðun