Úreltar og óréttmætar hvalveiðar Henry Alexander Henrysson skrifar 15. nóvember 2024 08:45 Fyrir nokkrum dögum birtu þrír einstaklingar grein hér á Vísi með fyrirsögninni „Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar“. Öll eiga höfundarnir það sameiginlegt að hafa verið mikið í fjölmiðlum á kjörtímabilinu að ræða hvalveiðar – oftast að eigin frumkvæði – en samt furða þau sig á hversu mikil umræðan er núna þegar stutt er eftir af kosningabaráttunni. Viðhorf þeirra í greininni er sérstakt því fá mál hafa verið eins áberandi undanfarin tvö ár. Eiga kosningar ekki einmitt að snúast um málin sem hafa einkennt stjórnmálin á tímabilinu? Greinarhöfundar segja að gagnrýnendur hvalveiða eigi að beina orðum sínum fyrst og fremst að löggjafanum en skilja ekki hvers vegna verið sé að ræða málið í aðdraganda þingkosninga! Helst hefði maður reyndar haldið að umræðan hefði kannski átt að deyja út í eitt skipti fyrir öll eftir eftirminnilegt atriði í áramótaskaupi síðasta árs. Maður á bágt með að trúa því að nokkur manneskja komi sér fyrir á bekk með hvalveiðisinnum eftir slíka útreið. Fyrir liggur að veiðar á langreyðum eru bæði úreltar og óréttmætar. Þær byggja á nítjándu aldar hugarfari um að villt spendýr geti verið auðlind og mögulegt sé að byggja upp iðnað við veiðar. Það geta þau ekki verið enda þjóðir heims uppteknar af því í samtímanum að tryggja líffræðilega fjölbreytni og að komandi kynslóðir geti upplifað sem heilbrigðust vistkerfi. Villt spendýr eru svo lífsbjörg en ekki auðlind fyrir örsmáan hluta mannkyns sem nýtir sér kjötið mest beint til manneldis og takmarkaðrar verslunar. Íslendingar eru ekki í þeim hópi. Aðrar afurðir villtra spendýra eru blessunarlega lítil verslunarvara og raunar langflestar stranglega bannaðar. Veiðar á stórhvelum hér við land eru best skilgreindar sem einhvers konar sportveiðar enda engin þörf á kjötinu. Sagan um mikilvægan útflutningsmarkað í Japan stenst enga skoðun. Fáar þjóðir láta ferskleika og gæði matvæla leika jafn stórt hlutverk í matarhefðum sínum og Japanir. Þjóð sem stærir sig meðal annars af besta nautakjöti í heimi hefur engan áhuga á að leggja sér til munns 60 ára kýr sem hafa safnað í sig mengandi efnum úr hafinu alla ævi. Langreyðar úr Norður Atlandshafi eru fullkomlega óþörf viðbót fyrir takmarkaða neyslu Japana til að minnast tímabils þegar hefðbundið ferskt kjöt var ekki á boðstólnum. Þeirra eigin veiðar á smærri hvölum eins og hrefnu duga fyrir innanlandsmarkað. Fjölmargt fólk telur reyndar að sportveiðar á villtum spendýrum séu siðferðilega réttlætanlegar. Dýrin geta einnig reynst einhvers konar tekjulind í þeim skilningi að þau kunna að vera atvinnuskapandi (til dæmis vegna leiðsagnar og annarrar ferðaþjónustu). En til þess að svo megi verða skal fylgja nákvæmum siðferðisviðmiðum sem ekki er hægt að uppfylla við veiðar á stórhvelum. Siðferðilega réttmætar sportveiðar byggja á því að grisja þurfi stofna (eða að um meindýr sé að ræða), að fyrirfram sé valið tiltekið dýr af ákveðnu kyni og aldri, að bráðin sé ekki þunguð, að veiðitímabil sé valið með hagsmuni dýranna í huga (fremur en veiðimanna) og að veiðiaðferð tryggi skjótan dauðdaga. Fleiri slík skilyrði mætti nefna. Ekkert ofangreindra skilyrða á við um veiðar á langreyðum við strendur Íslands. Mikilvægasta siðferðisviðmiðið er þó einfalt – virðing fyrir bráðinni. Það tók á að horfa á eftirlitsmyndbönd af veiðunum árið 2022, eins og ég gerði. Formaður Flokks fólksins brást í grát við að horfa á nokkur þeirra á þingnefndarfundi. Vissulega geta slys orðið við veiðar eins og aðrar mannlegar athafnir en þarna fór allt of mikið úrskeiðis enda bæði risavaxin bráð og skip á hreyfingu. Áhættan var of mikil. Spurningin um hvort að bráð sé sýnd virðing nær svo ekki síður yfir hvernig komið er fram við hana eftir að hún hefur gefið upp öndina. Sjálfur hef ég fengið að sjá ljósmyndir af skelfilegu virðingarleysi gagnvart langreyðunum þegar að vinnslu er komið í Hvalfirði (myndir sem eru meðal annars tilefni þess að ég sting niður penna). Sumt af því sem kemur fram á myndunum á ekki að sjást við neinar veiðar ef markmiðið er að fá samþykki samfélagsins fyrir siðlegum veiðum. Þarna virðist pottur vera alvarlega brotinn. Maður fölnar yfir tilhugsuninni um að þessar myndir fari í víðari dreifingu um heiminn. Það er hins vegar í sjálfu sér rétt sem kom fram í áðurnefndri grein hér á Vísi: Löggjafinn ber mesta ábyrgð. Til að koma í veg fyrir hvalveiðar er best að fella úr gildi úrelt lög um hvalveiðar og færa slíkar veiðar undir sömu lög og gilda um veiðar á öðrum villtum spendýrum. Sú niðurstaða kom svo sem fram í áliti umboðsmanns Alþingis í byrjun árs. Niðurstaða hans var fyrst og fremst að lögin væru úrelt; ráðherra bæri að stjórna veiðum með reglugerðum en áhugaleysi Alþingis í gegnum árin gerði það að verkum að reglugerðirnar gætu ekki tekið tillit til nútímalegra sjónarmiða. Það voru nú öll „alvarlegu lögbrot“ ráðherra að láta reyna á þetta atriði. En núna er tækifæri til að gera eitthvað í málinu. Þeir einu þrír flokkar sem enn styðja veiðar á stórhvelum við strendur Íslands hafa nokkra daga til að breyta um stefnu og segja við kjósendur að til standi að færa sig úr nítjándu öldinni og yfir í þá tuttugustu og fyrstu. Hvalveiðar hafa verið svona áberandi í umræðunni í kosningabaráttunni vegna þess að kjósendur gera sér alveg grein fyrir að stjórnmálafólk með höfuðið fast í fortíðinni er ekki líklegt til að bregðast á viðunandi hátt við stærstu áskorunum samtímans. Nítjándu aldar hugmyndir um hvað telst spilling eru svo efni í aðra grein. Höfundur er heimspekingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Henry Alexander Henrysson Hvalveiðar Sjávarútvegur Mest lesið Í skjóli hvíta bjargvættarins Yousef Ingi Tamimi Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir Skoðun 7 símtöl í röð - en ekkert fer í gegn Gró Einarsdóttir Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson Skoðun Áttaviti í öldrunarþjónustu Gunnlaugur Már Briem Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson Skoðun Skoðun Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar Skoðun Fleiri átök = verri útkoma í lestri? Birgir Hrafn Birgisson skrifar Skoðun Biðin sem (enn) veikir og tekur Guðlaugur Eyjólfsson skrifar Skoðun Stafrænt netöryggisbelti Hrannar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hvert stefnir ráðherra? Aðalsteinn Árni Baldursson skrifar Skoðun Free tuition Colin Fisher skrifar Skoðun Þegar fólkið okkar langar að deyja Sigurborg Sveinsdóttir,Svava Arnardóttir skrifar Skoðun Why protest works Adam Daniel Fishwick skrifar Skoðun Í senn minning og ákvörðun um framtíð Elliði Vignisson skrifar Skoðun Reynslunni ríkari eftir fjárhagsleg áföll síðustu ára Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Ríkisstjórn lobbýistanna Jón Ferdínand Estherarson skrifar Skoðun 7 símtöl í röð - en ekkert fer í gegn Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Áttaviti í öldrunarþjónustu Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Í skjóli hvíta bjargvættarins Yousef Ingi Tamimi skrifar Skoðun Að gjamma á stóra grábjörninn getur haft afleiðingar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Lokun Leo Seafood - Afleiðing tvöföldunar veiðigjalda Sigurgeir B. Kristgeirsson skrifar Skoðun Við getum öll stutt við lesskilning barna - Gleðilegan dag læsis Auður Soffía Björgvinsdóttir skrifar Skoðun Allir geta hjálpað einhverjum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Við erum ekki valdalausar. Við erum óbrjótandi Noorina Khalikyar skrifar Skoðun Vægið eftir sem áður dropi í hafið Hjörtur J Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar Skoðun Fólk í sárum veldur tárum Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Sjá meira
Fyrir nokkrum dögum birtu þrír einstaklingar grein hér á Vísi með fyrirsögninni „Hefðbundnar og lögmætar hvalveiðar“. Öll eiga höfundarnir það sameiginlegt að hafa verið mikið í fjölmiðlum á kjörtímabilinu að ræða hvalveiðar – oftast að eigin frumkvæði – en samt furða þau sig á hversu mikil umræðan er núna þegar stutt er eftir af kosningabaráttunni. Viðhorf þeirra í greininni er sérstakt því fá mál hafa verið eins áberandi undanfarin tvö ár. Eiga kosningar ekki einmitt að snúast um málin sem hafa einkennt stjórnmálin á tímabilinu? Greinarhöfundar segja að gagnrýnendur hvalveiða eigi að beina orðum sínum fyrst og fremst að löggjafanum en skilja ekki hvers vegna verið sé að ræða málið í aðdraganda þingkosninga! Helst hefði maður reyndar haldið að umræðan hefði kannski átt að deyja út í eitt skipti fyrir öll eftir eftirminnilegt atriði í áramótaskaupi síðasta árs. Maður á bágt með að trúa því að nokkur manneskja komi sér fyrir á bekk með hvalveiðisinnum eftir slíka útreið. Fyrir liggur að veiðar á langreyðum eru bæði úreltar og óréttmætar. Þær byggja á nítjándu aldar hugarfari um að villt spendýr geti verið auðlind og mögulegt sé að byggja upp iðnað við veiðar. Það geta þau ekki verið enda þjóðir heims uppteknar af því í samtímanum að tryggja líffræðilega fjölbreytni og að komandi kynslóðir geti upplifað sem heilbrigðust vistkerfi. Villt spendýr eru svo lífsbjörg en ekki auðlind fyrir örsmáan hluta mannkyns sem nýtir sér kjötið mest beint til manneldis og takmarkaðrar verslunar. Íslendingar eru ekki í þeim hópi. Aðrar afurðir villtra spendýra eru blessunarlega lítil verslunarvara og raunar langflestar stranglega bannaðar. Veiðar á stórhvelum hér við land eru best skilgreindar sem einhvers konar sportveiðar enda engin þörf á kjötinu. Sagan um mikilvægan útflutningsmarkað í Japan stenst enga skoðun. Fáar þjóðir láta ferskleika og gæði matvæla leika jafn stórt hlutverk í matarhefðum sínum og Japanir. Þjóð sem stærir sig meðal annars af besta nautakjöti í heimi hefur engan áhuga á að leggja sér til munns 60 ára kýr sem hafa safnað í sig mengandi efnum úr hafinu alla ævi. Langreyðar úr Norður Atlandshafi eru fullkomlega óþörf viðbót fyrir takmarkaða neyslu Japana til að minnast tímabils þegar hefðbundið ferskt kjöt var ekki á boðstólnum. Þeirra eigin veiðar á smærri hvölum eins og hrefnu duga fyrir innanlandsmarkað. Fjölmargt fólk telur reyndar að sportveiðar á villtum spendýrum séu siðferðilega réttlætanlegar. Dýrin geta einnig reynst einhvers konar tekjulind í þeim skilningi að þau kunna að vera atvinnuskapandi (til dæmis vegna leiðsagnar og annarrar ferðaþjónustu). En til þess að svo megi verða skal fylgja nákvæmum siðferðisviðmiðum sem ekki er hægt að uppfylla við veiðar á stórhvelum. Siðferðilega réttmætar sportveiðar byggja á því að grisja þurfi stofna (eða að um meindýr sé að ræða), að fyrirfram sé valið tiltekið dýr af ákveðnu kyni og aldri, að bráðin sé ekki þunguð, að veiðitímabil sé valið með hagsmuni dýranna í huga (fremur en veiðimanna) og að veiðiaðferð tryggi skjótan dauðdaga. Fleiri slík skilyrði mætti nefna. Ekkert ofangreindra skilyrða á við um veiðar á langreyðum við strendur Íslands. Mikilvægasta siðferðisviðmiðið er þó einfalt – virðing fyrir bráðinni. Það tók á að horfa á eftirlitsmyndbönd af veiðunum árið 2022, eins og ég gerði. Formaður Flokks fólksins brást í grát við að horfa á nokkur þeirra á þingnefndarfundi. Vissulega geta slys orðið við veiðar eins og aðrar mannlegar athafnir en þarna fór allt of mikið úrskeiðis enda bæði risavaxin bráð og skip á hreyfingu. Áhættan var of mikil. Spurningin um hvort að bráð sé sýnd virðing nær svo ekki síður yfir hvernig komið er fram við hana eftir að hún hefur gefið upp öndina. Sjálfur hef ég fengið að sjá ljósmyndir af skelfilegu virðingarleysi gagnvart langreyðunum þegar að vinnslu er komið í Hvalfirði (myndir sem eru meðal annars tilefni þess að ég sting niður penna). Sumt af því sem kemur fram á myndunum á ekki að sjást við neinar veiðar ef markmiðið er að fá samþykki samfélagsins fyrir siðlegum veiðum. Þarna virðist pottur vera alvarlega brotinn. Maður fölnar yfir tilhugsuninni um að þessar myndir fari í víðari dreifingu um heiminn. Það er hins vegar í sjálfu sér rétt sem kom fram í áðurnefndri grein hér á Vísi: Löggjafinn ber mesta ábyrgð. Til að koma í veg fyrir hvalveiðar er best að fella úr gildi úrelt lög um hvalveiðar og færa slíkar veiðar undir sömu lög og gilda um veiðar á öðrum villtum spendýrum. Sú niðurstaða kom svo sem fram í áliti umboðsmanns Alþingis í byrjun árs. Niðurstaða hans var fyrst og fremst að lögin væru úrelt; ráðherra bæri að stjórna veiðum með reglugerðum en áhugaleysi Alþingis í gegnum árin gerði það að verkum að reglugerðirnar gætu ekki tekið tillit til nútímalegra sjónarmiða. Það voru nú öll „alvarlegu lögbrot“ ráðherra að láta reyna á þetta atriði. En núna er tækifæri til að gera eitthvað í málinu. Þeir einu þrír flokkar sem enn styðja veiðar á stórhvelum við strendur Íslands hafa nokkra daga til að breyta um stefnu og segja við kjósendur að til standi að færa sig úr nítjándu öldinni og yfir í þá tuttugustu og fyrstu. Hvalveiðar hafa verið svona áberandi í umræðunni í kosningabaráttunni vegna þess að kjósendur gera sér alveg grein fyrir að stjórnmálafólk með höfuðið fast í fortíðinni er ekki líklegt til að bregðast á viðunandi hátt við stærstu áskorunum samtímans. Nítjándu aldar hugmyndir um hvað telst spilling eru svo efni í aðra grein. Höfundur er heimspekingur.
Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson Skoðun
Skoðun Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson skrifar
Skoðun Við getum öll stutt við lesskilning barna - Gleðilegan dag læsis Auður Soffía Björgvinsdóttir skrifar
Skoðun Getur þjóð orðið of rík? – Ádeila frá Noregi sem getur átt við um Ísland Júlíus Valsson skrifar
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Vörusvik Rafmenntar í nafni Kvikmyndaskóla Íslands og afleiðingar þeirra Böðvar Bjarki Pétursson,Friðrik Þór Friðriksson Skoðun