Viðreisn, Sjálfstæðisflokkurinn og fátæka fólkið Yngvi Ómar Sighvatsson og Jón Ferdínand Estherarson skrifa 20. janúar 2025 16:00 Eins og flestir vita var Viðreisn stofnuð þegar evrópusinnaðir Sjálfstæðismenn yfirgáfu flokkinn sökum einarðar andstöðu hans við ESB – og auðvitað þá staðreynd að sá flokkur hefur aldrei og mun aldrei hlusta á þjóðarvilja, hvað þá taka mark á þjóðaratkvæðisgreiðslum. Sökum hruns „móðurflokksins“ hlaut Viðreisn góða kosningu til þings þess sem sett verður í næsta mánuði. En hver er munurinn á þessum tveimur flokkum? Er það bara Evrópustefnan, sem var lítið áberandi í kosningabaráttunni? Frekar var talað um efnahags- og húsnæðismál, þar sem Viðreisn talaði – eins og sumir aðrir flokkar – um húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta, og aðhald í ríkisrekstri. Þá voru geðheilbrigðismál og loforð um að setja hagsmuni almennings ofar sérhagsmunum áberandi í tali allra þriggja flokkanna sem nú mynda ríkisstjórn. Skipulögð aðför að fátæku fólki Á lengri tíma litið má sjá hvernig stjórnvöld hafa svipt fátæka húsnæðisöryggi og framselt það í hendur leigufélaga. Þessi félög hafa keypt upp húsnæði með það eitt að markmiði að hækka leiguverð, og með því þrýst ungu fólki niður í fátækragildru. Þar borgar það sérstakan skatt fyrir það eitt að eiga ekki íbúð. Þetta gerist í kerfi þar sem húsnæðisbótakerfið refsar fólki fyrir að byrja að safna fyrir eigin eign. Að sama skapi renna 9,6 milljarðar króna af skattfé árlega til leigusala. Það er eins og samfélagið sjálft hafi verið hannað til að halda fátæku fólki niðri og styðja við ríkt fólk. Hrunið á félagslegum lausnum Um aldamót voru félagslegar húsnæðislausnir um 11% af húsnæði í boði, en í dag er það undir 3% – og það má rökstyðja að í raun sé ekkert félagslegt húsnæði á Íslandi lengur. Tekjumörk skipta ekki höfuðmáli heldur saga áfalla. Leigan miðast við markaðsverð á misnotuðum húsnæðismarkaði, og því má segja með sanni: þetta er ekki félagslegt húsnæði. Flest fátækt fólk á Íslandi er leigjendur. Þetta er fólkið sem stendur í biðröðum eftir mataraðstoð, leitar til kirkjunnar og annarra hjálparstofnana og reynir að veita börnum sínum það félagslega öryggi sem öll börn þurfa – sem er nánast ómögulegt vegna húsnæðisóöryggis. Þessir leigjendur flytja að meðaltali á 16 mánaða fresti. Hvernig er hægt að ætlast til þess að börn þessa fólks upplifi öryggi og stöðugleika við þessar aðstæður? Húsnæðisóöryggi, stöðugar flutningar og skaðlegt bótakerfi mynda vítahring sem hefur ómæld áhrif á andlega og félagslega velferð fólksins sem stendur verst. Þetta er ómannúðleg staða sem við getum ekki sætt okkur við lengur. Hver ber ábyrgð? Sjálfstæðisflokkurinn, með dyggum stuðningi Framsóknar, ber meginábyrgðina á þessu ástandi. Þeir hafa framkvæmt vilja viðskiptaráðs og sérhagsmunahópa sem hafa ásælst framfærslufé þeirra sem minnst mega sín. Þessi illmennska er falin á bak við lagasetningu sem framselur ábyrgð til sveitarfélaga, þrátt fyrir alþjóðasamninga sem binda íslensk stjórnvöld til að tryggja húsnæðisöryggi. Viðreisn stendur nú á tímamótum. Verður flokkurinn eitthvað meira en bara afsprengi Sjálfstæðisflokksins? Velferð ungs fólks og þeirra sem minnst mega sín hangir á því að Viðreisn sjái húsnæði sem það sem það raunverulega er: takmörkuð auðlind sem öll eigum rétt á aðgengi að. Er betra fólk í Viðreisn? Það er ekkert leyndarmál hvers vegna verðbólgan rauk upp. Þetta tengist beint hækkun leigu og fasteignaverðs. Þróunin hófst árið 2018, þegar verktakar fóru að leggja tvöfalt ofan á hverja íbúð, og hefur síðan þá skapað vítahring sem við búum við í dag. Þetta verður að stöðva áður en vaxtalækkanir skapa frekari vandræði. Það er enginn tími til að bíða. En spurningin er: Hvað ætlar Viðreisn að gera? Flokkurinn hefur talað um að setja hagsmuni fólksins ofar fjárfestanna. Það hljómar vel á pappír, en það verður að breyta húsnæðisbótakerfinu í grundvallaratriðum og koma skikki á verðlagningu húsnæðis til leigu. Slíkar breytingar munu ekki aðeins gagnast fátæka fólkinu – heldur okkur öllum. Leiguverð er lykilatriði í hækkun húsnæðisverðs. Það sést glöggt í þeirri staðreynd að þrátt fyrir að Ísland hafi lengi verið þekkt fyrir séreignastefnu, þá er fjórða hvert heimili á leigumarkaði í dag. Þetta er langur vegur frá fyrri tíð, þegar allt að 91% landsmanna bjuggu í eigin húsnæði. Fjölgun eignaríbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 92.971 í 117.063 – 25,9% aukning. Fjölgun leiguíbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 9.195 í 39.021 – 324,4% aukning. Í þessum samanburði má klárlega sjá að þrátt fyrir séreignarstefnu síðustu áratuga fjölgar leigjendum gríðarlega – en samt virðast fáir láta þennan risastóra hóp fólks á Íslandi sig varða. Síðustu kjarasamningar snérust sem dæmi eingöngu um það fólk sem er að borga háa vexti, og fréttafólk er alfarið á móti því að fjalla um þennan hóp – sem er þó stærsti einstaki hagsmunahópur landsins. Ef Viðreisn er með fólk sem er reiðubúið til að fara gegn sérhagsmunum og taka á þessum vandamálum með raunverulegum kerfisbreytingum, þá gæti flokkurinn staðið undir loforðum sínum. En ef ekki, þá verður það ljóst mjög fljótlega – og næsta kynslóð borgar fyrir það. Höfundar eru í stjórn leigjendasamtakanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Evrópusambandið Leigumarkaður Viðreisn Mest lesið 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Skoðun Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Sjá meira
Eins og flestir vita var Viðreisn stofnuð þegar evrópusinnaðir Sjálfstæðismenn yfirgáfu flokkinn sökum einarðar andstöðu hans við ESB – og auðvitað þá staðreynd að sá flokkur hefur aldrei og mun aldrei hlusta á þjóðarvilja, hvað þá taka mark á þjóðaratkvæðisgreiðslum. Sökum hruns „móðurflokksins“ hlaut Viðreisn góða kosningu til þings þess sem sett verður í næsta mánuði. En hver er munurinn á þessum tveimur flokkum? Er það bara Evrópustefnan, sem var lítið áberandi í kosningabaráttunni? Frekar var talað um efnahags- og húsnæðismál, þar sem Viðreisn talaði – eins og sumir aðrir flokkar – um húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta, og aðhald í ríkisrekstri. Þá voru geðheilbrigðismál og loforð um að setja hagsmuni almennings ofar sérhagsmunum áberandi í tali allra þriggja flokkanna sem nú mynda ríkisstjórn. Skipulögð aðför að fátæku fólki Á lengri tíma litið má sjá hvernig stjórnvöld hafa svipt fátæka húsnæðisöryggi og framselt það í hendur leigufélaga. Þessi félög hafa keypt upp húsnæði með það eitt að markmiði að hækka leiguverð, og með því þrýst ungu fólki niður í fátækragildru. Þar borgar það sérstakan skatt fyrir það eitt að eiga ekki íbúð. Þetta gerist í kerfi þar sem húsnæðisbótakerfið refsar fólki fyrir að byrja að safna fyrir eigin eign. Að sama skapi renna 9,6 milljarðar króna af skattfé árlega til leigusala. Það er eins og samfélagið sjálft hafi verið hannað til að halda fátæku fólki niðri og styðja við ríkt fólk. Hrunið á félagslegum lausnum Um aldamót voru félagslegar húsnæðislausnir um 11% af húsnæði í boði, en í dag er það undir 3% – og það má rökstyðja að í raun sé ekkert félagslegt húsnæði á Íslandi lengur. Tekjumörk skipta ekki höfuðmáli heldur saga áfalla. Leigan miðast við markaðsverð á misnotuðum húsnæðismarkaði, og því má segja með sanni: þetta er ekki félagslegt húsnæði. Flest fátækt fólk á Íslandi er leigjendur. Þetta er fólkið sem stendur í biðröðum eftir mataraðstoð, leitar til kirkjunnar og annarra hjálparstofnana og reynir að veita börnum sínum það félagslega öryggi sem öll börn þurfa – sem er nánast ómögulegt vegna húsnæðisóöryggis. Þessir leigjendur flytja að meðaltali á 16 mánaða fresti. Hvernig er hægt að ætlast til þess að börn þessa fólks upplifi öryggi og stöðugleika við þessar aðstæður? Húsnæðisóöryggi, stöðugar flutningar og skaðlegt bótakerfi mynda vítahring sem hefur ómæld áhrif á andlega og félagslega velferð fólksins sem stendur verst. Þetta er ómannúðleg staða sem við getum ekki sætt okkur við lengur. Hver ber ábyrgð? Sjálfstæðisflokkurinn, með dyggum stuðningi Framsóknar, ber meginábyrgðina á þessu ástandi. Þeir hafa framkvæmt vilja viðskiptaráðs og sérhagsmunahópa sem hafa ásælst framfærslufé þeirra sem minnst mega sín. Þessi illmennska er falin á bak við lagasetningu sem framselur ábyrgð til sveitarfélaga, þrátt fyrir alþjóðasamninga sem binda íslensk stjórnvöld til að tryggja húsnæðisöryggi. Viðreisn stendur nú á tímamótum. Verður flokkurinn eitthvað meira en bara afsprengi Sjálfstæðisflokksins? Velferð ungs fólks og þeirra sem minnst mega sín hangir á því að Viðreisn sjái húsnæði sem það sem það raunverulega er: takmörkuð auðlind sem öll eigum rétt á aðgengi að. Er betra fólk í Viðreisn? Það er ekkert leyndarmál hvers vegna verðbólgan rauk upp. Þetta tengist beint hækkun leigu og fasteignaverðs. Þróunin hófst árið 2018, þegar verktakar fóru að leggja tvöfalt ofan á hverja íbúð, og hefur síðan þá skapað vítahring sem við búum við í dag. Þetta verður að stöðva áður en vaxtalækkanir skapa frekari vandræði. Það er enginn tími til að bíða. En spurningin er: Hvað ætlar Viðreisn að gera? Flokkurinn hefur talað um að setja hagsmuni fólksins ofar fjárfestanna. Það hljómar vel á pappír, en það verður að breyta húsnæðisbótakerfinu í grundvallaratriðum og koma skikki á verðlagningu húsnæðis til leigu. Slíkar breytingar munu ekki aðeins gagnast fátæka fólkinu – heldur okkur öllum. Leiguverð er lykilatriði í hækkun húsnæðisverðs. Það sést glöggt í þeirri staðreynd að þrátt fyrir að Ísland hafi lengi verið þekkt fyrir séreignastefnu, þá er fjórða hvert heimili á leigumarkaði í dag. Þetta er langur vegur frá fyrri tíð, þegar allt að 91% landsmanna bjuggu í eigin húsnæði. Fjölgun eignaríbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 92.971 í 117.063 – 25,9% aukning. Fjölgun leiguíbúða frá árinu 2000 til dagsins í dag: úr 9.195 í 39.021 – 324,4% aukning. Í þessum samanburði má klárlega sjá að þrátt fyrir séreignarstefnu síðustu áratuga fjölgar leigjendum gríðarlega – en samt virðast fáir láta þennan risastóra hóp fólks á Íslandi sig varða. Síðustu kjarasamningar snérust sem dæmi eingöngu um það fólk sem er að borga háa vexti, og fréttafólk er alfarið á móti því að fjalla um þennan hóp – sem er þó stærsti einstaki hagsmunahópur landsins. Ef Viðreisn er með fólk sem er reiðubúið til að fara gegn sérhagsmunum og taka á þessum vandamálum með raunverulegum kerfisbreytingum, þá gæti flokkurinn staðið undir loforðum sínum. En ef ekki, þá verður það ljóst mjög fljótlega – og næsta kynslóð borgar fyrir það. Höfundar eru í stjórn leigjendasamtakanna.
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar