Færum fanga úr fortíðinni Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar 6. febrúar 2025 14:31 Ágæta ríkisstjórn, nýir þingmenn og endurkjörnir, nú þegar vorþing hefur verið sett og kjörtímabil breytinga komið af stað er ekki úr vegi að líta aðeins í baksýnisspegilinn, svona til þess að koma auga á atriði sem betur hefðu mátt fara hjá stjórnvöldum á umliðnum árum. Við hjá Afstöðu erum í þeirri stöðu að berjast fyrir hagsmunum hópa sem almennt eiga ekki upp á pallborðið hjá stjórnmálafólki og mál sem við höfum reynt að setja á oddinn hafa oftar en ekki fengið að sitja á hakanum. Hér á eftir fer listi yfir nokkur þeirra mála, tékklisti kannski eða jafnvel tossalisti, og þætti okkur vænt um að þið öll mynduð renna yfir hann. Þau ykkar sem valdið hafa mættuð jafnvel taka hann til gagngerrar skoðunar. Stefna í fangelsismálum Eitt helsta baráttumál Afstöðu frá stofnun félagsins hefur verið að fá stjórnvöld til að setja heildarstefnu í fangelsismálum. Þá er fyrir fullt og allt hægt að skilja við refsistefnuna sem fylgt hefur þjóðinni frá landnámi og sett hefur margan svartan blettinn á sögu Íslands. Ekki þarf að finna upp hjólið í þessum efnum því að öll Norðurlöndin önnur hafa tekið upp betrunarstefnu (eða endurhæfingarstefnu). Það er mat Afstöðu að kyrrstaða, ef ekki afturför, mun ríkja í málaflokknum þar til heildarstefna verður mörkuð. Launamál og dagpeningar Hér um að ræða deilumál tveggja ráðuneyta sem nær allt aftur til aldamóta. Að mati Afstöðu er kominn tími til að forsætisráðuneytið taki að sér yfirstjórn fangelsismála og höggvi á þennan hnút. Föngum skulu vera greidd laun í samræmi við það sem gengur og gerist í þjóðfélaginu til þess að þeir geti öðlast réttinda, greitt skaðabætur, meðlög, sektir, og fangelsiskostnað. Þegar allt kemur til alls þá mun þetta hafa mjög góð áhrif á samfélagið. Þá hafa dagpeningar fanga ekki hækkað frá 1.janúar 2006 eða í næstum 20 ár. Tryggingamál Annað deilumál sem forsætisráðuneytið ætti að leysa úr. Fangar eru ekki slysatryggðir við vinnu sína sem gengur í berhögg við ákvæði Evrópsku fangelsisreglnanna. Ítrekað hefur verið bent á þetta í gegnum árin en ekki hefur verið vilji hjá stjórnvöldum til að bæta úr. Félagsþjónusta sveitarfélaga Sveitarfélögin neita föngum um fjárhagsaðstoð á þeirri forsendu að þeir séu á framfæri ríkisins. Umboðsmaður alþingis hefur verið þessu ósammála og bent á að samkvæmt lögum eigi fangar rétt á félagsþjónustu sveitarfélaga. Þetta hefur verið sagt á gráu svæði í mörg ár og aldrei nokkuð gert til þess að rétta hlut fanga. Það er kominn tími til. Verknám Íslendingar væru mun ríkari af iðnaðarmönnum ef stjórnvöld hefðu brugðist við hinum og þessum skýrslum starfshópa undanfarin ár, alls kyns áskorunum og jafnvel tilboðum um úrbætur. Mennt er máttur og lykilþáttur í endurhæfingu er fjölbreytt námsframboð. Áhugi núll. Því þarf að breyta. Upp með skýrslurnar. Tannlækningar Tannheilsa fanga er slæm og hefur versnað mikið undanfarinn áratug. Allt til ársins 2008 gátu fangar fengið styrk til tannviðgerða en tennurnar fengu að fjúka í hinu svokallaða hruni. Sveitarfélögin veita ekki styrki, sbr. gráa svæðið, og fangar geta ekki staðið undir kostnaði sjálfir. Nauðsynlegt er að gera úttekt á tannheilsu fanga og bregðast við. Upplýsingatækni Árið 2005 notuðu 45% þjóðarinnar Textavarpið oftar en fimm sinnum í viku. Í dag eru það eingöngu um áttatíu fangar á Litla-Hrauni. Sömu fangar hafa ekki aðgang að rafrænum skilríkjum og geta ekki notað þá þjónustu sem öðrum þegnum ríkisins þykir sjálfsögð og nauðsynleg. Afstaða var langt á veg komin með verkefni sem snerist um að spjaldtölvuvæða fangelsin með aðstoða fjarskiptafyrirtækjanna. Slíkt hefur gefið góða raun í öryggisfangelsum í Bandaríkjunum en þykir of framúrstefnulegt á Eyrarbakka. Því mætti auðveldlega breyta. Hér hefur verið stiklað á stóru og er tossalistinn langt í frá tæmandi. Hann er álíka langur og biðlistinn í fangelsin. Afstaða hefur í gegnum árin átt í góðu samstarfi við stjórnvöld og munu fulltrúar félagsins funda með nýjum ráðherrum á næstu vikum og mánuðum. Það er ósk félagsins að mannúðlegra fangelsiskerfi verði rekið á Íslandi, samfélaginu öllu til heilla. Virðingarfyllst, Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Ingi Þóroddsson Fangelsismál Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Sjá meira
Ágæta ríkisstjórn, nýir þingmenn og endurkjörnir, nú þegar vorþing hefur verið sett og kjörtímabil breytinga komið af stað er ekki úr vegi að líta aðeins í baksýnisspegilinn, svona til þess að koma auga á atriði sem betur hefðu mátt fara hjá stjórnvöldum á umliðnum árum. Við hjá Afstöðu erum í þeirri stöðu að berjast fyrir hagsmunum hópa sem almennt eiga ekki upp á pallborðið hjá stjórnmálafólki og mál sem við höfum reynt að setja á oddinn hafa oftar en ekki fengið að sitja á hakanum. Hér á eftir fer listi yfir nokkur þeirra mála, tékklisti kannski eða jafnvel tossalisti, og þætti okkur vænt um að þið öll mynduð renna yfir hann. Þau ykkar sem valdið hafa mættuð jafnvel taka hann til gagngerrar skoðunar. Stefna í fangelsismálum Eitt helsta baráttumál Afstöðu frá stofnun félagsins hefur verið að fá stjórnvöld til að setja heildarstefnu í fangelsismálum. Þá er fyrir fullt og allt hægt að skilja við refsistefnuna sem fylgt hefur þjóðinni frá landnámi og sett hefur margan svartan blettinn á sögu Íslands. Ekki þarf að finna upp hjólið í þessum efnum því að öll Norðurlöndin önnur hafa tekið upp betrunarstefnu (eða endurhæfingarstefnu). Það er mat Afstöðu að kyrrstaða, ef ekki afturför, mun ríkja í málaflokknum þar til heildarstefna verður mörkuð. Launamál og dagpeningar Hér um að ræða deilumál tveggja ráðuneyta sem nær allt aftur til aldamóta. Að mati Afstöðu er kominn tími til að forsætisráðuneytið taki að sér yfirstjórn fangelsismála og höggvi á þennan hnút. Föngum skulu vera greidd laun í samræmi við það sem gengur og gerist í þjóðfélaginu til þess að þeir geti öðlast réttinda, greitt skaðabætur, meðlög, sektir, og fangelsiskostnað. Þegar allt kemur til alls þá mun þetta hafa mjög góð áhrif á samfélagið. Þá hafa dagpeningar fanga ekki hækkað frá 1.janúar 2006 eða í næstum 20 ár. Tryggingamál Annað deilumál sem forsætisráðuneytið ætti að leysa úr. Fangar eru ekki slysatryggðir við vinnu sína sem gengur í berhögg við ákvæði Evrópsku fangelsisreglnanna. Ítrekað hefur verið bent á þetta í gegnum árin en ekki hefur verið vilji hjá stjórnvöldum til að bæta úr. Félagsþjónusta sveitarfélaga Sveitarfélögin neita föngum um fjárhagsaðstoð á þeirri forsendu að þeir séu á framfæri ríkisins. Umboðsmaður alþingis hefur verið þessu ósammála og bent á að samkvæmt lögum eigi fangar rétt á félagsþjónustu sveitarfélaga. Þetta hefur verið sagt á gráu svæði í mörg ár og aldrei nokkuð gert til þess að rétta hlut fanga. Það er kominn tími til. Verknám Íslendingar væru mun ríkari af iðnaðarmönnum ef stjórnvöld hefðu brugðist við hinum og þessum skýrslum starfshópa undanfarin ár, alls kyns áskorunum og jafnvel tilboðum um úrbætur. Mennt er máttur og lykilþáttur í endurhæfingu er fjölbreytt námsframboð. Áhugi núll. Því þarf að breyta. Upp með skýrslurnar. Tannlækningar Tannheilsa fanga er slæm og hefur versnað mikið undanfarinn áratug. Allt til ársins 2008 gátu fangar fengið styrk til tannviðgerða en tennurnar fengu að fjúka í hinu svokallaða hruni. Sveitarfélögin veita ekki styrki, sbr. gráa svæðið, og fangar geta ekki staðið undir kostnaði sjálfir. Nauðsynlegt er að gera úttekt á tannheilsu fanga og bregðast við. Upplýsingatækni Árið 2005 notuðu 45% þjóðarinnar Textavarpið oftar en fimm sinnum í viku. Í dag eru það eingöngu um áttatíu fangar á Litla-Hrauni. Sömu fangar hafa ekki aðgang að rafrænum skilríkjum og geta ekki notað þá þjónustu sem öðrum þegnum ríkisins þykir sjálfsögð og nauðsynleg. Afstaða var langt á veg komin með verkefni sem snerist um að spjaldtölvuvæða fangelsin með aðstoða fjarskiptafyrirtækjanna. Slíkt hefur gefið góða raun í öryggisfangelsum í Bandaríkjunum en þykir of framúrstefnulegt á Eyrarbakka. Því mætti auðveldlega breyta. Hér hefur verið stiklað á stóru og er tossalistinn langt í frá tæmandi. Hann er álíka langur og biðlistinn í fangelsin. Afstaða hefur í gegnum árin átt í góðu samstarfi við stjórnvöld og munu fulltrúar félagsins funda með nýjum ráðherrum á næstu vikum og mánuðum. Það er ósk félagsins að mannúðlegra fangelsiskerfi verði rekið á Íslandi, samfélaginu öllu til heilla. Virðingarfyllst, Guðmundur Ingi Þóroddsson, formaður Afstöðu.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun