Trump kemur ekki á óvart, en Evrópa getur það Sveinn Ólafsson skrifar 3. mars 2025 11:02 Þegar Donald Trump var kosinn forseti í annað skiptið í nóvember síðastliðnum, fór hann mikinn með yfirlýsingagleði eins og oft áður. Þá var gjarnan sagt í fréttum að Trump kæmi á óvart með nýjustu yfirlýsingu sinni. Þær komu líka í löngum röðum. Að koma á óvart er eitt sem hann gerir ekki, búinn að vera í fréttum í næstum hálfa öld og hefur ekkert breyst. Það kemur ekki á óvart að hann skuli sífellt tala niður þau sem standa lakar í samfélaginu, og hefja til valda ríkustu tæknibræðurna. Sífelldar yfirlýsingar um að ganga í skrokk á þessum eða hinum sem standa höllum fæti koma svo sannarlega ekki á óvart. Það kemur ekki á óvart að Trump láti reka það fólk frá herjum Bandaríkjanna sem hefur hafist upp af eigin verðleikum, og það kemur ekki á óvart að hann snúi því einmitt við og ásaki þau um að komist áfram í krafti kyns eða húðlitar. Það vita öll sem vilja vita að hann vill koma hvítum miðaldra körlum að í staðinn. Þar hefur enginn lærdómur verið dreginn og engri hegðan breytt síðan 1950, þegar Roy Cohn, lærifaðir Trumps og Joseph McCarthy hömuðust gegn hernum. Erfitt er að segja hver haldi að þessi framkoma Trumps verði Bandaríkjunum til góðs. Það var þó nógu stór hluti kjósenda til að koma honum að í annað skiptið. Það hefur komið í ljós, og kom engum hagfræðingum á óvart, að tollastefna Trumps á fyrra kjörtímabili skaðaði hag Bandaríkjanna. Það er ekkert sem bendir til annars en að tollastefnan verði harðari á þessu kjörtímabili og skaði Bandaríkin enn meira. Það mun ekki koma á óvart. Þá er komin upp leikur sem verður sífellt ógeðfelldari fyrir önnur efnahagsveldi, sem er að hóta tollum og refsingum, og segja síðan að sérstakir vinir geti fengið að sleppa við refsingarnar. Það vill enginn búa í þannig ofbeldissambandi og þjóðir munu svara Bandaríkjunum með þeirra eigin meðulum. Það kemur ekki á óvart að Trump tekur upp hanskann fyrir Pútín á næsta ófyrirleitinn hátt og vandséð hvernig það styrki stöðu Bandaríkjanna. Ruddaleg framkoma stjórnar hans í garð vinveittra ríkja mun eyðileggja viðskipti við Bandaríkin og grafa undan stöðu þeirra. Trump-liðar segja gjarnan að Evrópa og Japan séu efnahagsleg stórveldi en standi herfræðilega illa. Þetta tvennt hefur þó yfirleitt farið saman, að lönd með mikið svigrúm í efnahag geta orðið öflug herveldi. Það sem hefur haldið aftur af Evrópu og Japan er heimsskipan eftir 1945. Eftir síðustu framgöngu Trumps er fátt sem stendur í vegi fyrir miklum breytingum hjá þeim. Það er ekki lengur bara að þau ætli að leggja meira til varnarmála, þau hreinlega verða að leggja meira til þeirra. Margir telja að hervæðing þessara þjóða muni þýða högg á efnahag þeirra. Það er ekkert samasemmerki þar á milli, heldur fer alfarið eftir hvernig verður haldið á stjórn þessara mála. Stærsta efnahagsveldi heimsins, Bandaríkin, hafa vaxið með miklum útgjöldum til hermála. Smærri ríki eins og Ísrael hafa gert það sömuleiðis. Önnur ríki, eins og Sovétríkin/Rússland hafa farið illa út úr mikilli hervæðingu á friðartímum. Flest stærri Evrópuríki hafa langa reynslu af stríðum, mun lengri og meiri en Bandaríkin. Ríki Evrópusambandsins hafa um 1,3 milljónir hermanna, mun meira en Rússland eða Bandaríkin hafa hvort um sig. Það er ljóst að Bretar munu taka afstöðu í varnarmálum með andstæðingum Rússa og bætast við þessa tölu. Þó að ekki verði um neinn einn Evrópuher að ræða, þá munu bandamenn í Vestur-Evrópu sameinast undir merkjum Joint Expeditionary Force, endurvekja Western European Union eða mynda annað varnarbandalag þegar þörfin krefur. Á næsta ári fagna Bandaríkin 250 ára afmæli sínu og Donald Trump 80 árum, eða um þriðjungi af ævi föðurlands síns, sem hefur fóstrað hann vel. Því miður mun það ekki koma á óvart að hann fagni þessum tímamótum með því að krefjast enn meiri hörku gegn þeim sem hann er ósammála, og að hann hefji hagsmuni stærstu fyrirtækjanna enn hærra. Þá verður viðkvæðið að það sem er gott fyrir stórfyrirtækin sé gott fyrir Bandaríkin. Það verður ekki hugað að eigum smárra fyrirtækja eða fjölskyldna. Það verður ekki hugað að hagsmunum millistórra fyrirtækja. Svo reynir hann að breiða yfir allt sem hann segir með því að skjóta inn nokkrum sinnum: „Sagði ég það? Ég trúi ekki að ég hafi sagt það. Næsta spurning.“ Þá er stærsta efnahags- og herveldi heimsins komið á þann stað að leiðtogi þess gerir í því að ekkert sé að marka orð hans. Ekkert sem kemur þar á óvart. Þjóðir heims hafa slæma reynslu af undanlátssemi við uppivöðslusama þjóðarleiðtoga. Þannig tilraunir til friðþægingar hafa verið merktar sem heigulskapur og þeir sem það stunda í versta falli samverkamenn þeirra sem seilast eftir annarra landi. Höfundur er upplýsinga- og stjórnsýlufræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Donald Trump Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Þegar Donald Trump var kosinn forseti í annað skiptið í nóvember síðastliðnum, fór hann mikinn með yfirlýsingagleði eins og oft áður. Þá var gjarnan sagt í fréttum að Trump kæmi á óvart með nýjustu yfirlýsingu sinni. Þær komu líka í löngum röðum. Að koma á óvart er eitt sem hann gerir ekki, búinn að vera í fréttum í næstum hálfa öld og hefur ekkert breyst. Það kemur ekki á óvart að hann skuli sífellt tala niður þau sem standa lakar í samfélaginu, og hefja til valda ríkustu tæknibræðurna. Sífelldar yfirlýsingar um að ganga í skrokk á þessum eða hinum sem standa höllum fæti koma svo sannarlega ekki á óvart. Það kemur ekki á óvart að Trump láti reka það fólk frá herjum Bandaríkjanna sem hefur hafist upp af eigin verðleikum, og það kemur ekki á óvart að hann snúi því einmitt við og ásaki þau um að komist áfram í krafti kyns eða húðlitar. Það vita öll sem vilja vita að hann vill koma hvítum miðaldra körlum að í staðinn. Þar hefur enginn lærdómur verið dreginn og engri hegðan breytt síðan 1950, þegar Roy Cohn, lærifaðir Trumps og Joseph McCarthy hömuðust gegn hernum. Erfitt er að segja hver haldi að þessi framkoma Trumps verði Bandaríkjunum til góðs. Það var þó nógu stór hluti kjósenda til að koma honum að í annað skiptið. Það hefur komið í ljós, og kom engum hagfræðingum á óvart, að tollastefna Trumps á fyrra kjörtímabili skaðaði hag Bandaríkjanna. Það er ekkert sem bendir til annars en að tollastefnan verði harðari á þessu kjörtímabili og skaði Bandaríkin enn meira. Það mun ekki koma á óvart. Þá er komin upp leikur sem verður sífellt ógeðfelldari fyrir önnur efnahagsveldi, sem er að hóta tollum og refsingum, og segja síðan að sérstakir vinir geti fengið að sleppa við refsingarnar. Það vill enginn búa í þannig ofbeldissambandi og þjóðir munu svara Bandaríkjunum með þeirra eigin meðulum. Það kemur ekki á óvart að Trump tekur upp hanskann fyrir Pútín á næsta ófyrirleitinn hátt og vandséð hvernig það styrki stöðu Bandaríkjanna. Ruddaleg framkoma stjórnar hans í garð vinveittra ríkja mun eyðileggja viðskipti við Bandaríkin og grafa undan stöðu þeirra. Trump-liðar segja gjarnan að Evrópa og Japan séu efnahagsleg stórveldi en standi herfræðilega illa. Þetta tvennt hefur þó yfirleitt farið saman, að lönd með mikið svigrúm í efnahag geta orðið öflug herveldi. Það sem hefur haldið aftur af Evrópu og Japan er heimsskipan eftir 1945. Eftir síðustu framgöngu Trumps er fátt sem stendur í vegi fyrir miklum breytingum hjá þeim. Það er ekki lengur bara að þau ætli að leggja meira til varnarmála, þau hreinlega verða að leggja meira til þeirra. Margir telja að hervæðing þessara þjóða muni þýða högg á efnahag þeirra. Það er ekkert samasemmerki þar á milli, heldur fer alfarið eftir hvernig verður haldið á stjórn þessara mála. Stærsta efnahagsveldi heimsins, Bandaríkin, hafa vaxið með miklum útgjöldum til hermála. Smærri ríki eins og Ísrael hafa gert það sömuleiðis. Önnur ríki, eins og Sovétríkin/Rússland hafa farið illa út úr mikilli hervæðingu á friðartímum. Flest stærri Evrópuríki hafa langa reynslu af stríðum, mun lengri og meiri en Bandaríkin. Ríki Evrópusambandsins hafa um 1,3 milljónir hermanna, mun meira en Rússland eða Bandaríkin hafa hvort um sig. Það er ljóst að Bretar munu taka afstöðu í varnarmálum með andstæðingum Rússa og bætast við þessa tölu. Þó að ekki verði um neinn einn Evrópuher að ræða, þá munu bandamenn í Vestur-Evrópu sameinast undir merkjum Joint Expeditionary Force, endurvekja Western European Union eða mynda annað varnarbandalag þegar þörfin krefur. Á næsta ári fagna Bandaríkin 250 ára afmæli sínu og Donald Trump 80 árum, eða um þriðjungi af ævi föðurlands síns, sem hefur fóstrað hann vel. Því miður mun það ekki koma á óvart að hann fagni þessum tímamótum með því að krefjast enn meiri hörku gegn þeim sem hann er ósammála, og að hann hefji hagsmuni stærstu fyrirtækjanna enn hærra. Þá verður viðkvæðið að það sem er gott fyrir stórfyrirtækin sé gott fyrir Bandaríkin. Það verður ekki hugað að eigum smárra fyrirtækja eða fjölskyldna. Það verður ekki hugað að hagsmunum millistórra fyrirtækja. Svo reynir hann að breiða yfir allt sem hann segir með því að skjóta inn nokkrum sinnum: „Sagði ég það? Ég trúi ekki að ég hafi sagt það. Næsta spurning.“ Þá er stærsta efnahags- og herveldi heimsins komið á þann stað að leiðtogi þess gerir í því að ekkert sé að marka orð hans. Ekkert sem kemur þar á óvart. Þjóðir heims hafa slæma reynslu af undanlátssemi við uppivöðslusama þjóðarleiðtoga. Þannig tilraunir til friðþægingar hafa verið merktar sem heigulskapur og þeir sem það stunda í versta falli samverkamenn þeirra sem seilast eftir annarra landi. Höfundur er upplýsinga- og stjórnsýlufræðingur.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun