Matvælafræði - undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi Axel Sigurðsson skrifar 25. mars 2025 19:03 Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Matvælaframleiðsla Mest lesið Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Í heimi þar sem sjálfbær nýting auðlinda verður sífellt mikilvægari er matvælafræði ein af grunnstoðum framtíðar íslensks atvinnulífs. Á litlu eyjasamfélagi sem býr yfir einstökum náttúruauðlindum er brýnt að tryggja að þekking, nýsköpun og verðmætasköpun haldist í hendur. Þar gegna matvælafræðingar lykilhlutverki sem því miður of lítið hefur verið rætt um í opinberri umræðu. Verðmætasköpun sem skilar sér til þjóðarinnar Matvælafræðingar eru helstu arkitektar þeirrar verðmætaaukningar sem á sér stað þegar hráefni verða að fullunnum vörum. Með yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, líftækni, vinnsluaðferðum, löggjöf og gæðastjórnun skapa þeir grundvöll fyrir aukna verðmætasköpun úr íslensku hráefni. Þetta skilar sér beint í þjóðarbúið gegnum: Aukið útflutningsverðmæti sjávarafurða og landbúnaðarvara Nýjar vörur úr hliðarafurðum sem áður voru vannýttar Lengra geymsluþoli vara sem dregur úr matarsóun og eykur hagkvæmni Auknum gæðum og öryggi íslenskra matvæla sem styrkir samkeppnisstöðu okkar Þróun nýrra afurða sem höfða til kröfuharðra markaða erlendis Sem dæmi má nefna að íslenskir matvælafræðingar hafa átt stóran þátt í að þróa aðferðir til að nýta prótein úr fiskiafskurði, ensím úr innyflunum og lífvirk efni úr roði. Þannig er nú skapað margfalt verðmæti úr hráefni sem áður var urðað. Fjölbreytt hlutverk matvælafræðinga í íslensku atvinnulífi Það er mikilvægt að átta sig á hversu fjölbreytt störf matvælafræðinga eru í raun og veru. Matvælafræðingar gegna fjölbreyttum störfum innan fyrirtækja, sem rekstrarstjórar, gæðastjórar eða við vöruþróun í fyrirtækjum þar sem þeir gegna lykilhlutverki í að tryggja gæði og öryggi framleiðslunnar. Þeir vinna að því að bæta vinnsluferla, auka skilvirkni og draga úr sóun, sem allt skilar sér í betri afkomu og samkeppnishæfni fyrirtækja. Matvælafræðingar bera einnig ábyrgð á að tryggja að starfsemi fyrirtækja sé í samræmi við gildandi lög og reglur, sem sífellt verða ítarlegri og flóknari, sérstaklega á alþjóðlegum mörkuðum. Þeir sjá um úttektir í fyrirtækjum, bæði innri úttektir og undirbúning fyrir úttektir frá vottunaraðilum og eftirlitsstofnunum. Þá starfa margir matvælafræðingar í eftirlitsiðnaði þar sem þeir gegna mikilvægu hlutverki við að tryggja að matvælaframleiðsla á Íslandi uppfylli strangar kröfur um gæði, öryggi og rekjanleika. Þetta starf er afar mikilvægt fyrir trúverðugleika íslenskra matvæla, bæði innanlands og á erlendum mörkuðum. Matvælafræðingar sem undirstaða útflutnings Útflutningur íslenskra matvæla byggir á traustum grunni þar sem matvælafræðingar gegna lykilhlutverki. Ísland á mikið undir útflutningi matvæla, þar sem sjávarafurðir eru ein af okkar mikilvægustu útflutningsstoðum og útflutningur landbúnaðarafurða sífellt að aukast. Matvælafræðingar tryggja að framleiðslan standist ströngustu alþjóðlegar kröfur um gæði og öryggi, sem er grundvallarforsenda fyrir aðgengi að kröfuhörðum erlendum mörkuðum. Þeir sjá um að uppfylla reglugerðir ólíkra markaðssvæða, sem geta verið mjög mismunandi og flóknar, hvort sem um er að ræða Evrópusambandið, Bandaríkin, Japan eða önnur lönd. Án þessarar sérfræðiþekkingar væri íslenskum fyrirtækjum nær ómögulegt að fóta sig í alþjóðlegri samkeppni. Matvælafræðingar taka einnig virkan þátt í vöruþróun sem miðar að sérstökum þörfum erlendra markaða, hvort sem það snýr að bragði, áferð, umbúðum eða næringarinnihaldi. Þeir tryggja rekjanleika afurða frá uppruna til neytenda, sem er sífellt mikilvægari þáttur í alþjóðaviðskiptum með matvæli. Þannig verða matvælafræðingar að eins konar brú á milli íslenskrar framleiðslu og alþjóðlegra markaða, sem gerir útflutning mögulegan og arðbæran. Matvælafræði og sjálfbær þróun Það er óhætt að segja að með vaxandi áherslu á sjálfbæra þróun hafi matvælafræði orðið að einni mikilvægustu vísindagrein samtímans. Ísland stendur frammi fyrir sömu áskorunum og önnur lönd varðandi sjálfbæra framleiðslu, en við höfum einstaka sérstöðu, meðal annars vegna: Hreinnar náttúru og vatns sem undirstöðu gæðaframleiðslu Sjálfbærrar orkuframleiðslu sem styður við umhverfisvæna vinnslu Öflugs sjávarútvegs og vaxandi nýsköpunar í landbúnaði Fyrirtæki með matvælafræðinga eru í lykilstöðu til að nýta þessi tækifæri með því að þróa sjálfbærar framleiðsluaðferðir, auka nýtingu hráefnis og minnka umhverfisáhrif matvælaframleiðslu. Eflandi samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífs Reynslan sýnir að náið samstarf Háskóla Íslands og atvinnulífsins skilar margföldum ávinningi. Matís hefur verið mikilvæg brú milli þessara tveggja heima. Slíkt samstarf skilar sér til atvinnulífsins beint með því að: Nemendur fá raunveruleg verkefni sem tengjast þörfum atvinnulífsins Fyrirtæki fá aðgang að nýjustu þekkingu og rannsóknaraðferðum Háskólinn Íslands fær tengingu við raunverulegar áskoranir atvinnulífsins Samfélaginu nýjar lausnir á brýnum úrlausnarefnum Árangurinn af þessu samstarfi er ótvíræður. Það hefur sýnt sig að hver króna sem fjárfest er í rannsóknum og menntun á þessu sviði skilar sér margfalt til baka í formi aukinnar verðmætasköpunar, nýrra starfa og bættrar samkeppnisstöðu. Nauðsyn öflugrar kennslu í matvælafræði á Íslandi Til að viðhalda og efla stöðu Íslands í matvælaframleiðslu er nauðsynlegt að tryggja sterka kennslu í matvælafræði við Háskóla Íslands. Hér eru lykilástæður þess: Sérhæfð þekking: Matvælafræðingar þurfa yfirgripsmikla þekkingu á efnafræði, örverufræði, vinnslutækni, löggjöf og fleiri sviðum sem aðeins háskólamenntun getur veitt með sterka matvælafræðideild. Rannsóknarmiðuð nálgun: Með öflugri kennsludeild skapast vettvangur fyrir rannsóknir sem nýtast beint í atvinnulífið. Alþjóðleg tengsl: Háskólakennsla í matvælafræði skapar tengsl við erlenda háskóla og rannsóknarstofnanir sem eru nauðsynleg fyrir nýsköpun. Framtíðarsýn: Hröð þróun í matvælaframleiðslu krefst sérfræðinga sem geta leitt íslenskan iðnað inn í framtíðina. Án öflugs náms í matvælafræði við Háskóla Íslands er mikil hætta á að íslenskur matvælaiðnaður dragist aftur úr í samkeppni við önnur lönd þar sem áhersla er lögð á rannsóknir og nýsköpun á þessu sviði. Áskoranir og tækifæri Ísland stendur frammi fyrir sérstökum áskorunum sem krefjast sérfræðiþekkingar matvælafræðinga, eins og aðlögun að loftslagsbreytingum, þróun nýrra afurða úr sjálfbærum auðlindum og síbreytilegum kröfum neytenda. Matvælafræðingar sem mennta sig við öfluga deild Háskóla Íslands verða í lykilstöðu til að takast á við þessar áskoranir. Til framtíðar Matvælafræði er ekki eingöngu mikilvæg fræðigrein – hún er undirstaða verðmætasköpunar í íslensku atvinnulífi. Með því að styrkja kennslu í matvælafræði tryggjum við að Ísland verði áfram í fararbroddi í nýtingu auðlinda til matvælaframleiðslu. Slík fjárfesting skilar sér margfalt til baka í formi öflugra fyrirtækja, nýrra útflutningsvara og sjálfbærrar nýtingar á íslenskum auðlindum. Til að Ísland geti haldið áfram að skapa verðmæti úr sínum einstöku auðlindum og staðið af sér alþjóðlega samkeppni þarf að tryggja að framtíðarkynslóðir matvælafræðinga fái menntun sem stenst hæstu alþjóðlegu viðmið. Öflug kennsla í matvælafræði er ekki aðeins fjárfesting í menntun – heldur framtíð íslensks atvinnulífs, matvælaframleiðslu og sjálfbærrar verðmætasköpunar. Höfundur er matvælafræðingur og gæðastjóri.
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun