Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar 1. apríl 2025 08:00 Í nýlegu viðtali á Vísir.is sagði Arent Orri Jónsson Claessen, forseti Stúdentaráðs Háskóla Íslands, að Z-kynslóðin vilji að fyrirtæki starfi samkvæmt gildum sem hún lítur á sem leiðarljós. Í sama viðtali tók Sigurbjörg Guðmundsdóttir, varaforseti Stúdentaráðs í sama streng og sagði: „... áhersla okkar kynslóðar er mjög sterk á umhverfismálin, sjálfbærnimálin og jafnréttismálin.“ Slíkar áherslur endurspeglast í fjárfestingum sem byggja á umhverfis-, félags- og stjórnarlegum viðmiðum – eða UFS á íslensku, oft nefnt ESG á ensku (Environmental, Social and Governance). Þrátt fyrir þetta viðhorf telja sumir að fjárfestingar sem byggja á þessum þáttum séu í raun fjárhagslega óskynsamlegar. Gagnrýnendur telja slíkar fjárfestingar óarðbærar og knúnar áfram af hugmyndafræði – til dæmis með áherslu á sólarorku eða rafhlöðutækni – sem leiði til fjárhagslegs taps. Sumir fara svo langt að halda því fram að UFS-sjóðir snúist frekar um að ýta undir einhvers konar „woke“-hugmyndafræði en að skapa raunverulega ávöxtun. Nánari skoðun leiðir þó í ljós að slík gagnrýni byggist oft á misskilningi. UFS-sjóðir eru ekki róttæk frávik frá hefðbundinni fjárfestingarstefnu. Flestir þeirra skima einfaldlega út ákveðinn fjölda fyrirtækja sem skora lágt í sjálfbærni eða eru umdeild vegna siðferðislegra þátta, á meðan almennir vísitölusjóðir fylgja hefðbundnum markaðsvísitölum eins og S&P 500. Af hverju eru UFS-sjóðir taldir "woke" af sumum? Misskilningurinn felst í því að margir telja UFS-sjóði beina áherslunni eingöngu að grænum lausnum og framsæknum samfélagsmálum – á kostnað fjárhagslegrar ávöxtunar. Slík sýn hefur einkum fengið hljómgrunn í tilteknum ríkjum Bandaríkjanna, þar sem stjórnmálamenn hafa jafnvel reynt að takmarka UFS-fjárfestingar opinberra lífeyrissjóða á þeirri forsendu að slíkar fjárfestingar skili lakari ávöxtun. Sumt af þessari tortryggni byggir á áberandi UFS mistökum sem eru dregin fram sem „sönnun“ um að slíkar fjárfestingar séu varhugaverðar, eins og gjaldþrot ákveðinna sprotafyrirtækja á endurnýjanlegri orku sem stóðust ekki væntingar. Gagnrýnendur líta á slík dæmi sem sönnun þess að UFS-fjárfestingar séu í eðli sínu áhættusamar. Þetta er þó varhugaverð röksemdafærsla. Slíkar ályktanir eru sambærilegar því að afskrifa hlutabréfafjárfestingar í heild sinni vegna tilvika eins og Enron. Að horfa einungis til nokkurra fyrirtækja í vanda hunsar stærra samhengi: flestir UFS-sjóðir svipa til hefðbundinna vísitölusjóða, að undanskyldum ákveðnum undirhópi útilokaðra fyrirtækja. Hvað er í raun í UFS sjóðum? Vinsælustu UFS-sjóðirnir eru ekki verulega frábrugðnir hefðbundnum fjárfestingarsjóðum. Til að mynda inniheldur UFS-vísitala S&P 500 um 314 af 503 fyrirtækjum í hefðbundinni útgáfu S&P 500 vísitölunnar. Þetta þýðir að UFS-sjóðir halda um tveimur þriðju hluta hefðbundins eignasafns og útiloka einungis takmarkaðan fjölda fyrirtækja á grundvelli UFS-viðmiða. Sumir UFS-sjóðir útiloka enn færri. Flestir stærstu UFS-sjóðir innihalda vel þekkt fyrirtæki á borð við Apple, Microsoft og Meta (Facebook), auk stórfyrirtækja í heilbrigðis-, fjármála- og neysluvöruiðnaði. Þá er einnig horft til frammistöðu fyrirtækja í samanburði við aðra innan sama geira. ExxonMobil – olíufyrirtæki – er til dæmis hluti af S&P 500 UFS-vísitölunni, þar sem það stenst viðmið betur en margir samkeppnisaðilar. Vegna útilokana á tilteknum fyrirtækjum vega önnur fyrirtæki hlutfallslega meira innan UFS-sjóða. Þannig vega stórfyrirtæki eins og Apple að jafnaði meira í UFS-sjóðum en í hefðbundnum vísitölum. Helstu útilokanir UFS-sjóða beinast að fyrirtækjum sem stunda starfsemi í jarðefnaeldsneyti, vopnaframleiðslu, tóbaksframleiðslu, og búa við slaka stjórnarhætti eða hafa komið við sögu alvarlegra hneykslismála. Þrátt fyrir þessar útilokanir eru sjóðirnir ekki í eðli sínu áhættusamir. Þvert á móti hafa UFS-sjóðir oftar en ekki skilað betri ávöxtun en hefðbundnir sjóðir. Síðastliðin fimm ár hefur UFS-vísitalan fyrir S&P 500 skilað hærri samanlagðri ávöxtun en hefðbundin S&P 500 vísitala, sem gengur gegn þeirri hugmynd að útilokanir grafi endilega undan ávöxtun. Munurinn hefur þó verið lítill og sumar rannsóknir sýna andstæð áhrif – en þau eru jafnan óveruleg. UFS er fyrst og fremst sía, ekki róttæk breyting Fyrir fjárfesta sem vilja breiða markaðsáhættu en leggja jafnframt áherslu á sjálfbærni og ábyrga stjórnarhætti – í anda þeirrar kynslóðar sem nú er að taka við – geta UFS-sjóðir verið álitlegur kostur. Þeir bjóða upp á sambærilega eða jafnvel betri ávöxtun en hefðbundnir sjóðir, án þess að fórna fjárhagslegum markmiðum fyrir hugmyndafræði, heldur beina sjónum að framtíðarhæfum fyrirtækjum. Höfundur er dósent við Háskóla Íslands og situr í stjórn Almenna lífeyrissjóðsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Már Wolfgang Mixa Fjármálamarkaðir Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Í nýlegu viðtali á Vísir.is sagði Arent Orri Jónsson Claessen, forseti Stúdentaráðs Háskóla Íslands, að Z-kynslóðin vilji að fyrirtæki starfi samkvæmt gildum sem hún lítur á sem leiðarljós. Í sama viðtali tók Sigurbjörg Guðmundsdóttir, varaforseti Stúdentaráðs í sama streng og sagði: „... áhersla okkar kynslóðar er mjög sterk á umhverfismálin, sjálfbærnimálin og jafnréttismálin.“ Slíkar áherslur endurspeglast í fjárfestingum sem byggja á umhverfis-, félags- og stjórnarlegum viðmiðum – eða UFS á íslensku, oft nefnt ESG á ensku (Environmental, Social and Governance). Þrátt fyrir þetta viðhorf telja sumir að fjárfestingar sem byggja á þessum þáttum séu í raun fjárhagslega óskynsamlegar. Gagnrýnendur telja slíkar fjárfestingar óarðbærar og knúnar áfram af hugmyndafræði – til dæmis með áherslu á sólarorku eða rafhlöðutækni – sem leiði til fjárhagslegs taps. Sumir fara svo langt að halda því fram að UFS-sjóðir snúist frekar um að ýta undir einhvers konar „woke“-hugmyndafræði en að skapa raunverulega ávöxtun. Nánari skoðun leiðir þó í ljós að slík gagnrýni byggist oft á misskilningi. UFS-sjóðir eru ekki róttæk frávik frá hefðbundinni fjárfestingarstefnu. Flestir þeirra skima einfaldlega út ákveðinn fjölda fyrirtækja sem skora lágt í sjálfbærni eða eru umdeild vegna siðferðislegra þátta, á meðan almennir vísitölusjóðir fylgja hefðbundnum markaðsvísitölum eins og S&P 500. Af hverju eru UFS-sjóðir taldir "woke" af sumum? Misskilningurinn felst í því að margir telja UFS-sjóði beina áherslunni eingöngu að grænum lausnum og framsæknum samfélagsmálum – á kostnað fjárhagslegrar ávöxtunar. Slík sýn hefur einkum fengið hljómgrunn í tilteknum ríkjum Bandaríkjanna, þar sem stjórnmálamenn hafa jafnvel reynt að takmarka UFS-fjárfestingar opinberra lífeyrissjóða á þeirri forsendu að slíkar fjárfestingar skili lakari ávöxtun. Sumt af þessari tortryggni byggir á áberandi UFS mistökum sem eru dregin fram sem „sönnun“ um að slíkar fjárfestingar séu varhugaverðar, eins og gjaldþrot ákveðinna sprotafyrirtækja á endurnýjanlegri orku sem stóðust ekki væntingar. Gagnrýnendur líta á slík dæmi sem sönnun þess að UFS-fjárfestingar séu í eðli sínu áhættusamar. Þetta er þó varhugaverð röksemdafærsla. Slíkar ályktanir eru sambærilegar því að afskrifa hlutabréfafjárfestingar í heild sinni vegna tilvika eins og Enron. Að horfa einungis til nokkurra fyrirtækja í vanda hunsar stærra samhengi: flestir UFS-sjóðir svipa til hefðbundinna vísitölusjóða, að undanskyldum ákveðnum undirhópi útilokaðra fyrirtækja. Hvað er í raun í UFS sjóðum? Vinsælustu UFS-sjóðirnir eru ekki verulega frábrugðnir hefðbundnum fjárfestingarsjóðum. Til að mynda inniheldur UFS-vísitala S&P 500 um 314 af 503 fyrirtækjum í hefðbundinni útgáfu S&P 500 vísitölunnar. Þetta þýðir að UFS-sjóðir halda um tveimur þriðju hluta hefðbundins eignasafns og útiloka einungis takmarkaðan fjölda fyrirtækja á grundvelli UFS-viðmiða. Sumir UFS-sjóðir útiloka enn færri. Flestir stærstu UFS-sjóðir innihalda vel þekkt fyrirtæki á borð við Apple, Microsoft og Meta (Facebook), auk stórfyrirtækja í heilbrigðis-, fjármála- og neysluvöruiðnaði. Þá er einnig horft til frammistöðu fyrirtækja í samanburði við aðra innan sama geira. ExxonMobil – olíufyrirtæki – er til dæmis hluti af S&P 500 UFS-vísitölunni, þar sem það stenst viðmið betur en margir samkeppnisaðilar. Vegna útilokana á tilteknum fyrirtækjum vega önnur fyrirtæki hlutfallslega meira innan UFS-sjóða. Þannig vega stórfyrirtæki eins og Apple að jafnaði meira í UFS-sjóðum en í hefðbundnum vísitölum. Helstu útilokanir UFS-sjóða beinast að fyrirtækjum sem stunda starfsemi í jarðefnaeldsneyti, vopnaframleiðslu, tóbaksframleiðslu, og búa við slaka stjórnarhætti eða hafa komið við sögu alvarlegra hneykslismála. Þrátt fyrir þessar útilokanir eru sjóðirnir ekki í eðli sínu áhættusamir. Þvert á móti hafa UFS-sjóðir oftar en ekki skilað betri ávöxtun en hefðbundnir sjóðir. Síðastliðin fimm ár hefur UFS-vísitalan fyrir S&P 500 skilað hærri samanlagðri ávöxtun en hefðbundin S&P 500 vísitala, sem gengur gegn þeirri hugmynd að útilokanir grafi endilega undan ávöxtun. Munurinn hefur þó verið lítill og sumar rannsóknir sýna andstæð áhrif – en þau eru jafnan óveruleg. UFS er fyrst og fremst sía, ekki róttæk breyting Fyrir fjárfesta sem vilja breiða markaðsáhættu en leggja jafnframt áherslu á sjálfbærni og ábyrga stjórnarhætti – í anda þeirrar kynslóðar sem nú er að taka við – geta UFS-sjóðir verið álitlegur kostur. Þeir bjóða upp á sambærilega eða jafnvel betri ávöxtun en hefðbundnir sjóðir, án þess að fórna fjárhagslegum markmiðum fyrir hugmyndafræði, heldur beina sjónum að framtíðarhæfum fyrirtækjum. Höfundur er dósent við Háskóla Íslands og situr í stjórn Almenna lífeyrissjóðsins.
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar