Breyting á samsköttun hafi mest áhrif á tekjuháa karla yfir fertugu Elín Margrét Böðvarsdóttir skrifar 9. apríl 2025 15:11 Axel Hall er lektor við Háskólann í Reykjavík. Samsköttun hjóna og sambúðarfólks eykur í langflestum tilfellum ráðstöfunartekjur tekjuhærri heimila, og hefur áhrif á innan við fimm prósent skattgreiðenda. Þetta er meðal þess sem fram kemur í minnisblaði frá fjármálaráðuneytinu þar sem einnig segir að ráðstöfunin stuðli að kynjamisrétti. Fyrirhuguð breyting á samsköttun mun að sögn sérfræðings í langflestum tilfellum hafa áhrif á tekjuháa karla yfir fertugu en í mun minni mæli á barnafjölskyldur. Í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar sem nú er í meðförum Alþingis er gert ráð fyrir að afnema samsköttun hjóna og sambýlisfólks sem heimilar samnýtingu skattþrepa að hluta. Þingmenn stjórnarandstöðunnar hafa gagnrýnt áformin harðlega sem feli í sér skattahækkun á heimili landsins, þvert á það sem stjórnarflokkarnir hafi lofað í aðdraganda kosninga. Ekki er gert ráð fyrir breytingum á samnýtingu persónuafsláttar. Fréttastofa óskaði eftir gögnum frá fjármálaráðuneytinu um þær forsendur sem liggja að baki áformum um afnám samsköttunar. Í minnisblaði frá ráðuneytinu, sem dagsett er 6. desember í fyrra, kemur meðal annars fram að teknar hafi verið saman helstu upplýsingar um samsköttun vegna tekjuársins 2023. Ríkissjóður hafi orðið af 2,7 milljörðum króna á því ári og samsköttunin sé eftirgjöf af skatttekjum sem því nemi. Þá segir einnig um tekjudreifingu og ráðstöfunartekjur heimila í minnisblaðinu að aðgerð samsköttunar auki ráðstöfunartekjur tekjuhærri heimila. Samsköttunin stuðli að kynjamisrétti „Um er að ræða 4,3% einstaklinga í álagningar-gögnum Skattsins og eru 95% þeirra í efstu tekjutíund, af þeim eru karlar í 82% tilvika. Samsköttunin gengur því gegn almennu hlutverki hins opinbera að stuðla fremur að því að jafna tekjudreifinguna en auka hana. Með hliðsjón af jafnréttissjónarmiðum þá styður þessi aðgerð kynjamisrétti þar sem konur hafa að jafnaði lægri laun er karlar og bera að auki meiri ábyrgð á ólaunuðum heimilis- og umönnunar-störfum. Af þeim sem njóta samsköttunar fá álagðan 26% af öllum fjármagnstekjuskatti einstaklinga og er því einnig um að ræða eignamikla aðila,” segir ennfremur í minnisblaðinu. Axel Hall er lektor við viðskipta- og hagfræðideild Háskólans í Reykjavík, og var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019. „Í dag getur sambúðarfólk flutt á milli persónuafslátt annars vegar og síðan ef annar makinn er í efsta [skatt]þrepi og hinn makinn fullnýtir ekki næst efsta þrepið þá má tekjuhærri aðilinn nýta helming af ónýttum hluta næst efsta þrepsins. Það sem er núna til umræðu er að afnema þessa heimild en að láta áfram vera heimild til staðar til þess að millifæra persónuafslátt á milli sambúðarfólks,“ útskýrir Axel í samtali við fréttastofu. Axel var formaður sérfræðingahóps var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019.Vísir/Egill „Til þess að geta nýtt þessa heimild í dag þá þarf annar aðilinn að vera tekjuhár og hinn aðilinn að vera tekjulægri. Það eru um sjö prósent framteljenda sem greiða skatt í efsta þrepi þannig þetta augljóslega beinist þá að þeim. Það eru um 6 prósent sambúðarfólks sem nýtir þessa heimild og í 80% tilfella er karlinn tekjuhærri og um 90% af fjárhæðinni rennur til karla,“ segir Axel. Ef horft sé til aldurshópa er það langalgengast að sögn Axels að ívilnunin renni til einstaklings innan sambúðar sem að er á aldrinum 45 til 54 ára en minnst renni ívilnunin fólks á aldrinum 25 til 34 ára. „Hér er algengasta tilfellið um að ræða tekjuháan karl yfir fertugu og ennfremur að þetta er ekki í ríkum mæli að renna til barnafjölskyldna,“ segir Axel. Þá bendir hann á að sambærileg ívilnun tíðkist almennt ekki annars staðar á Norðurlöndum. „Einstaklingsframtöl eru meginregla á hinum Norðurlöndunum. Í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi er samsköttun af þessu tagi ekki í boði og í Danmörku er takmörkuð heimild til millifærslu persónuafsláttar en ekki deiling þrepa,“ útskýrir Axel. Innan við 1% tekjuskattshækkun á efstu tekjutíundina Í öðru minnisblaði dagsettu 18. desember 2024 sem fréttastofu barst frá ráðuneytinu er því svarað hvernig aukinn tekjuskattur vegna afnáms samsköttunar skiptist innan efstu tekjutíundarinnar, það er milli þeirra sem eru í 90-95% og þeirra sem eru á 95-100% bili efstu tekjutíundar. Svarið, sem tekið var saman í tengslum við stjórnarmyndunarviðræður, byggir á álagningargögnum vegna tekjuársins 2023. Hlutfall samsköttunar í efstu tekjutíundinni skiptist þannig að 93,3% aukins tekjuskatts lendir á efri helmingi tíundarinnar en 6,7% á neðri helmingi. Þá kemur fram í minnisblaðinu að tekjuskattsgreiðslur efri helmings hækki um 0,62% og neðri helmings um 0,07% við afnám samsköttunarinnar. Alþingi Efnahagsmál Skattar og tollar Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Fjármál heimilisins Mest lesið „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Innlent Nafngreina árásarmanninn í Manchester Erlent Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína Innlent Rauk upp úr flugvél Jet2 Innlent Föst á Spáni næstu mánuði vegna meðgöngukvilla Innlent Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Innlent Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Innlent Ragnhildur tekur við Kveik Innlent Segist eiga í vopnuðum átökum við eiturlyfjasmyglara Erlent Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Innlent Fleiri fréttir Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Rauk upp úr flugvél Jet2 Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Nýjar tillögur falli á herðar vinnandi foreldra Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Til umræðu að setja upp lokunarpósta við Fossvogsbrú Ragnhildur tekur við Kveik Blæs á sögusagnir um úthugsaða fléttu og ótti við að enda rúmliggjandi Vilja að fallið verði frá hækkun áfengisskatta „Þetta er auðvitað allt of lítið úrtak til að vera marktækt“ Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Miklar breytingar á gjaldskrá leikskóla borgarinnar Nýr stjóri Icelandair vildi bara Airbus þegar hann stýrði Play Föst á Spáni næstu mánuði vegna meðgöngukvilla Óánægja með Kópavogsmódelið: Foreldrar upplifa samviskubit, aukið álag og stöðuga tímapressu Hátt spennustig um borð eftir að ísraelski sjóherinn hóf handtökur Bein útsending: Opnunarmálstofa Menntakviku - Kennaramenntun í deiglunni Hraðamyndavélar settar upp við Þingvelli Hjóla í forseta ASÍ og segja hann afvegaleiða umræðuna Býður sig fram til áframhaldandi formennsku Þúsundir barna bíða og listarnir lengjast POTS-samtök fá lögfræðing í málið: „Margir eru rúmliggjandi í dag“ Sveitarstjóri Mýrdalshrepps vill verða ritari Frelsisflotinn stöðvaður og árás á bænahús gyðinga í Manchester Styttist í lok rannsóknar Rúmlega þrjátíu skjálftar á Vesturlandi „Brotamenn eru nú ekki oft miklir borgunarmenn“ Heimila gjaldtöku vegna fjarheilbrigðisþjónustu og útkalls án flutnings Haft höggbor beint fyrir utan í hálft ár og kominn með nóg Sjá meira
Í fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar sem nú er í meðförum Alþingis er gert ráð fyrir að afnema samsköttun hjóna og sambýlisfólks sem heimilar samnýtingu skattþrepa að hluta. Þingmenn stjórnarandstöðunnar hafa gagnrýnt áformin harðlega sem feli í sér skattahækkun á heimili landsins, þvert á það sem stjórnarflokkarnir hafi lofað í aðdraganda kosninga. Ekki er gert ráð fyrir breytingum á samnýtingu persónuafsláttar. Fréttastofa óskaði eftir gögnum frá fjármálaráðuneytinu um þær forsendur sem liggja að baki áformum um afnám samsköttunar. Í minnisblaði frá ráðuneytinu, sem dagsett er 6. desember í fyrra, kemur meðal annars fram að teknar hafi verið saman helstu upplýsingar um samsköttun vegna tekjuársins 2023. Ríkissjóður hafi orðið af 2,7 milljörðum króna á því ári og samsköttunin sé eftirgjöf af skatttekjum sem því nemi. Þá segir einnig um tekjudreifingu og ráðstöfunartekjur heimila í minnisblaðinu að aðgerð samsköttunar auki ráðstöfunartekjur tekjuhærri heimila. Samsköttunin stuðli að kynjamisrétti „Um er að ræða 4,3% einstaklinga í álagningar-gögnum Skattsins og eru 95% þeirra í efstu tekjutíund, af þeim eru karlar í 82% tilvika. Samsköttunin gengur því gegn almennu hlutverki hins opinbera að stuðla fremur að því að jafna tekjudreifinguna en auka hana. Með hliðsjón af jafnréttissjónarmiðum þá styður þessi aðgerð kynjamisrétti þar sem konur hafa að jafnaði lægri laun er karlar og bera að auki meiri ábyrgð á ólaunuðum heimilis- og umönnunar-störfum. Af þeim sem njóta samsköttunar fá álagðan 26% af öllum fjármagnstekjuskatti einstaklinga og er því einnig um að ræða eignamikla aðila,” segir ennfremur í minnisblaðinu. Axel Hall er lektor við viðskipta- og hagfræðideild Háskólans í Reykjavík, og var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019. „Í dag getur sambúðarfólk flutt á milli persónuafslátt annars vegar og síðan ef annar makinn er í efsta [skatt]þrepi og hinn makinn fullnýtir ekki næst efsta þrepið þá má tekjuhærri aðilinn nýta helming af ónýttum hluta næst efsta þrepsins. Það sem er núna til umræðu er að afnema þessa heimild en að láta áfram vera heimild til staðar til þess að millifæra persónuafslátt á milli sambúðarfólks,“ útskýrir Axel í samtali við fréttastofu. Axel var formaður sérfræðingahóps var formaður sérfræðihóps um endurskoðun á tekjuskattskerfinu í aðdraganda lífskjarasamninga árið 2019.Vísir/Egill „Til þess að geta nýtt þessa heimild í dag þá þarf annar aðilinn að vera tekjuhár og hinn aðilinn að vera tekjulægri. Það eru um sjö prósent framteljenda sem greiða skatt í efsta þrepi þannig þetta augljóslega beinist þá að þeim. Það eru um 6 prósent sambúðarfólks sem nýtir þessa heimild og í 80% tilfella er karlinn tekjuhærri og um 90% af fjárhæðinni rennur til karla,“ segir Axel. Ef horft sé til aldurshópa er það langalgengast að sögn Axels að ívilnunin renni til einstaklings innan sambúðar sem að er á aldrinum 45 til 54 ára en minnst renni ívilnunin fólks á aldrinum 25 til 34 ára. „Hér er algengasta tilfellið um að ræða tekjuháan karl yfir fertugu og ennfremur að þetta er ekki í ríkum mæli að renna til barnafjölskyldna,“ segir Axel. Þá bendir hann á að sambærileg ívilnun tíðkist almennt ekki annars staðar á Norðurlöndum. „Einstaklingsframtöl eru meginregla á hinum Norðurlöndunum. Í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi er samsköttun af þessu tagi ekki í boði og í Danmörku er takmörkuð heimild til millifærslu persónuafsláttar en ekki deiling þrepa,“ útskýrir Axel. Innan við 1% tekjuskattshækkun á efstu tekjutíundina Í öðru minnisblaði dagsettu 18. desember 2024 sem fréttastofu barst frá ráðuneytinu er því svarað hvernig aukinn tekjuskattur vegna afnáms samsköttunar skiptist innan efstu tekjutíundarinnar, það er milli þeirra sem eru í 90-95% og þeirra sem eru á 95-100% bili efstu tekjutíundar. Svarið, sem tekið var saman í tengslum við stjórnarmyndunarviðræður, byggir á álagningargögnum vegna tekjuársins 2023. Hlutfall samsköttunar í efstu tekjutíundinni skiptist þannig að 93,3% aukins tekjuskatts lendir á efri helmingi tíundarinnar en 6,7% á neðri helmingi. Þá kemur fram í minnisblaðinu að tekjuskattsgreiðslur efri helmings hækki um 0,62% og neðri helmings um 0,07% við afnám samsköttunarinnar.
Alþingi Efnahagsmál Skattar og tollar Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Fjármál heimilisins Mest lesið „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Innlent Nafngreina árásarmanninn í Manchester Erlent Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína Innlent Rauk upp úr flugvél Jet2 Innlent Föst á Spáni næstu mánuði vegna meðgöngukvilla Innlent Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Innlent Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Innlent Ragnhildur tekur við Kveik Innlent Segist eiga í vopnuðum átökum við eiturlyfjasmyglara Erlent Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Innlent Fleiri fréttir Óljóst hvort Kínverjarnir geti sótt vélina sína „Mér finnst þeir vera að taka frá mér lífið“ Rauk upp úr flugvél Jet2 Loka leikskóladeild á Stöðvarfirði vegna manneklu Nýjar tillögur falli á herðar vinnandi foreldra Eðlilegt að Ísland skoði að taka þátt Til umræðu að setja upp lokunarpósta við Fossvogsbrú Ragnhildur tekur við Kveik Blæs á sögusagnir um úthugsaða fléttu og ótti við að enda rúmliggjandi Vilja að fallið verði frá hækkun áfengisskatta „Þetta er auðvitað allt of lítið úrtak til að vera marktækt“ Refsing fyrir að reyna að myrða lækni þyngd Miklar breytingar á gjaldskrá leikskóla borgarinnar Nýr stjóri Icelandair vildi bara Airbus þegar hann stýrði Play Föst á Spáni næstu mánuði vegna meðgöngukvilla Óánægja með Kópavogsmódelið: Foreldrar upplifa samviskubit, aukið álag og stöðuga tímapressu Hátt spennustig um borð eftir að ísraelski sjóherinn hóf handtökur Bein útsending: Opnunarmálstofa Menntakviku - Kennaramenntun í deiglunni Hraðamyndavélar settar upp við Þingvelli Hjóla í forseta ASÍ og segja hann afvegaleiða umræðuna Býður sig fram til áframhaldandi formennsku Þúsundir barna bíða og listarnir lengjast POTS-samtök fá lögfræðing í málið: „Margir eru rúmliggjandi í dag“ Sveitarstjóri Mýrdalshrepps vill verða ritari Frelsisflotinn stöðvaður og árás á bænahús gyðinga í Manchester Styttist í lok rannsóknar Rúmlega þrjátíu skjálftar á Vesturlandi „Brotamenn eru nú ekki oft miklir borgunarmenn“ Heimila gjaldtöku vegna fjarheilbrigðisþjónustu og útkalls án flutnings Haft höggbor beint fyrir utan í hálft ár og kominn með nóg Sjá meira
Óánægja með Kópavogsmódelið: Foreldrar upplifa samviskubit, aukið álag og stöðuga tímapressu