Hvað kostar EES samningurinn þjóðina? Sigurbjörn Svavarsson skrifar 15. apríl 2025 11:32 Kostnaður vegna veru Íslands í EES er óheyrilegur Frumkvæði og lokaákvörðun um innleiðingar lagasetninga kemur að öllu leyti frá ESB og fá svið samfélagsins eru orðin undanskilin. Nánast allt regluverk í orku- og umhverfismálum, matvælaeftirliti og fjármálaeftirliti er í höndum embættismanna og fulltrúa annarra ríkja í Brüssel, en ekki í höndum kjörinna fulltrúa á Íslandi. Íslenskir borgarar hafa því engin áhrif á ákvarðanir stofnanna ESB. Raunverulegur efnahagslegur ávinningur íslendinga af EES samningnum er enginn. Margt bendir til að samningurinn sé orðin mjög óhagstæður og íþyngjandi fyrir hagsmuni Íslands. Stjórnkerfið Umfang regluverks ESB er orðin alltof mikið fyrir lítið samfélag eins og Ísland, ætlast er til sömu umsvifa vegna regluverks eins og í milljóna manna samfélögum. Íslensk stjórnsýsla ræður illa við regluverks ESB. Í Noregi er metið að um 30% vinnu í norsku stjórnsýslunni og enn hærra hlutfall í stofnunum þar sé vegna EES samningsins. ·Undanfarið hefur starfsfólki fjölgað sem sinnir regluverki ESB í Alþingi, ráðuneytum og stofnunum og kostnaður eykst sífellt, aðkeyptur sérfræðikostnaður og ferðalkostnaður er verulegur. Engin greining er til um kostnaður hins opinbera af stjórnsýslulegri þátttöku í EES samstarfinu. ·Reglur ESB á sviðum sem ekki voru í samningnum 1994 hafa krafist nýrra stofnanna, sem settar eru á stofna til að komast hjá beinu stjórnarskrábroti, en þær falla undir stjórn evrópskra yfirstofnanna. Kostnaður vegna þessa fyrir hið smáa íslenska samfélag hleypur á mörgum tugum milljarða króna árlega. Atvinnulífið Gífurlegur kostnaður er vegna regluverks ESB fyrir íslenskt atvinnulíf: Viðskiptaráð Íslands setti fram tölur 2015 um kostnað við eftirlit með atvinnulífinu. Beinn kostnaður var metinn um 20 milljarðar og óbeinn kostnaður um 143 milljarðar. Síðan þá hefur næsta árlega komið fram fram gagnrýni á stighækkandi kostnað. 2019 segir Viðskiptaráð ; „Ennfremur kemur Ísland verst út í norrænum samanburði á lykilþáttum regluverks og þá mælist Ísland með mest íþyngjandi regluverk í þjónustugreinum meðal OECD-ríkja.“ Aftur 2023 kvartar Viðskiptaráð regluverki ESB. “Áætlað er að þetta óþarflega íþyngjandi (þetta eina) regluverk hafi kostað íslenskt atvinnulíf 9,8 milljarða króna frá því að hún var innleitt“. VÍ ítrekar jafnframt „ Jafnframt státar Ísland sig af þeim vafasama heiðri að búa yfir mest íþyngjandi regluverki innan OECD í þeim 19 geirum er snúa að þjónustu við þegna landsins, svo sem fjármálaþjónustu og lögfræðiþjónustu.“ Tæknilegar hindranir og tollar ESB gagnvart löndum utan sambandsins: EES samningurinn koma í veg fyrir Ísland njóti hagkvæmni fríverslunarsamninga EFTA og viðskipta við önnur lönd t.d. lönd Ameríku og Asíu vegna tæknihindranna ESB, eins og CE merkinga. Orku og loftlagsmál Frelsi til orkuflutninga þ.e.þriðji orkupakkinnvar tróðið inn í EES-samninginn af ESB eins og þekkt er. Feginsamlega nýta innlend orkufyrirtæki sér markaðsfrelsið, þó engin sé samkeppnin, og hækka verð til smærri fyrirtækja og heimila, núna um síðastu áramót um 40% á smærri iðnfyrirtæk, sem í raun eru gegn ákvæði í OP3. Þessar hækkanir nema milljörðum á ári en á sama tíma er 80% raforkuframleiðslunnar bundin í langstímasamningum til stærri aðila. Stefna ESB í loftlagsmálum var tekin upp af Íslandi en er ekki hluti EES samningsins, þessi stefna órjúfanlega bundin markaðshyggjunni. ESB byggði upp kerfi sem nefnist ETS (Emission Trading System) og byggist á viðskiptum með losunarheimildir. Kerfið er einfalt, einkageirinn, þ.e. flug, sjóflutningar og stóriðja þurfa að kaupa sér losunarheimildir á hinum evrópska kolefnismarkaði, en ríkið, hvert fyrir sig er ábyrgt fyrir annari CO2 losun í sínu löndum. Árið 2012 var tonn af CO2 selt á 3 evrur. Síðustu misseru hefur verðið verið um 75 evrur fyrir tonnið og stefnir til himna þegar fluggeirinn og skipaflutningar koma að fullu inn í kerfið 2026. Er nokkur furða að ólíklegustu aðilar, þ.a.m. Orkuveita Reykjavíkur, vilji komast í þennan bissness og dæla óhreina loftinu niður í jörð Hafnfirðinga, Þorlákshafnar og víðar eða dreifa vítissóda eða trjákurli í hafið til að búa til losunarheimildir. Gagnrýnendur segja viðskiptakerfið bjóða uppá spillingu í kerfinu (sem hefur sannast) og alvarlegar spurningar settar fram um framtíð þessa kerfis ESB. Íslenskum flugrekendum er skylt að hafa losunarheimildir á móti því kolefni sem þeir losa, hingað til hafa þeir fengið þær endurgjaldslaust frá ríkinu en frá 2026 þurfa þeir að kaupa þær í ETS kerfinu-(Losun íslenskra flugrekenda var 537 þús.tonna CO2íg. árið 2022.), skipafélögin íslensku þurfa að að kaupa stigvaxandi losunarheimildir 2024 og að fullu 2026. Losun í millilandasiglingu á Íslandi var 288 þ.t CO2íg. árið 2022. Kolefnislosun stóriðjunar var 515 þ.t CO2íg. árið 2022. Samtals þurfa því íslensk fyrirtæki í stóriðju, flugrekstri og skipaflutningum að kaupa 1,35 millj. tonna kolefniskvóta að óbreyttu fyrir um 135 millj. evra, eða 20 milljarða kr. á ári. Hlutur flugs og sjóflutninga verður um 12,5 milljarðar kr sem lendir á útflytjendum vöru og neytendum í hærri flutningskostnaði og flugfargjöldum. Fyrir utan þetta er ríkið að leggja á, í auknu mæli kolefnisgjöld á atvinnugreinar og almenning. Samfélagslosun (Effort Sharing Regulation – ESR), sem m.a. fellur til frá vega-samgöngum, smærri iðnaði, fiskveiðum, orkuframleiðslu, landbúnaði, kælimiðlum og úrgangi, er á beina ábyrgð ríkja. Markmiðið er 41% losun kolefnis frá því sem var 2005 sem var 3.100 millj. tonna og markmiðið er því 1.830 millj. tonna Losun á beinni ábyrgð Íslands hefur verið undanfarin ár um 2.700 kt CO2-íg og áætluð að verði 2.261 kt CO2-íg árið 2030. Mismunur á markmiði og áætlun 2030 er því 431 þús tonn ef það gengur eftir. Samkvæmt því yrði Ísland að kaupa losunarheimildir fyrir um 6,5 milljarð. Kostnaður ríkisins vegna loftlagsmála innanlands hefur numið um 20 miljörðum á ári um fram tekjur af kolefnisgjöldum. Í stað þess að fyrirtæki og stjórnvöld séu að greiða hátt í 40 milljarð á ári næstu árum til loftlagsmarkaðs ESB gæti ríkið gæti lagt á kolefnisgjald á notendur einstaka losunarþætti í stað þess að greiða ESB. Schengen Annar fylgifiskur þessarar ESB meðvirkni er þátttakan í Schengen, þ.e. landamæraeftirliti ESB. Þátttaka í Schengen var algjörlega ástæðulaus sem sést best af því að Bretland, Írland og Kýpur, allt eylönd í ESB, tóku ekki þátt í þessu samstarfi auk þess eru Búlgaría og Rúmenía ekki þátttakendur í Shengen. Með þessari ákvörðun misstum við alla stjórn á eigin landamærum og höfum ekki getað stöðvað komu skilríkjalausra hælisleitenda til landsins sem hefur kostað ríkið tugi milljarða á ári Ljóst að kostnaður af veru Íslands í EES er mikill, af framansögðu má áætla hann um 250 milljarðar sem íslendingar verða að greiða með sér á hverju ári,og hafa engan sérstakan viðskiptavinning á móti. Þessi þróun er vegna ábyrgðarleysis stjórnvalda fyrir hagsmunum Íslands og því ber að segja EES samningnum upp. Þeir sem kalla á inngöngu í ESB ætti að vera ljóst að kostnaðurinn verður enn meiri fyrir þjóðina þetta, auk þess sem fórna yrði öllum auðæfum þjóðarinnar og færa stjórn þeirra undir erlent vald. Höfundur er formaður samtakanna Frjálst land. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Evrópusambandið Mest lesið Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar Skoðun Lýðræði og samfélagsmiðlar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Þetta er ekki tölfræði, heldu líf fólks Sandra B. Franks skrifar Sjá meira
Kostnaður vegna veru Íslands í EES er óheyrilegur Frumkvæði og lokaákvörðun um innleiðingar lagasetninga kemur að öllu leyti frá ESB og fá svið samfélagsins eru orðin undanskilin. Nánast allt regluverk í orku- og umhverfismálum, matvælaeftirliti og fjármálaeftirliti er í höndum embættismanna og fulltrúa annarra ríkja í Brüssel, en ekki í höndum kjörinna fulltrúa á Íslandi. Íslenskir borgarar hafa því engin áhrif á ákvarðanir stofnanna ESB. Raunverulegur efnahagslegur ávinningur íslendinga af EES samningnum er enginn. Margt bendir til að samningurinn sé orðin mjög óhagstæður og íþyngjandi fyrir hagsmuni Íslands. Stjórnkerfið Umfang regluverks ESB er orðin alltof mikið fyrir lítið samfélag eins og Ísland, ætlast er til sömu umsvifa vegna regluverks eins og í milljóna manna samfélögum. Íslensk stjórnsýsla ræður illa við regluverks ESB. Í Noregi er metið að um 30% vinnu í norsku stjórnsýslunni og enn hærra hlutfall í stofnunum þar sé vegna EES samningsins. ·Undanfarið hefur starfsfólki fjölgað sem sinnir regluverki ESB í Alþingi, ráðuneytum og stofnunum og kostnaður eykst sífellt, aðkeyptur sérfræðikostnaður og ferðalkostnaður er verulegur. Engin greining er til um kostnaður hins opinbera af stjórnsýslulegri þátttöku í EES samstarfinu. ·Reglur ESB á sviðum sem ekki voru í samningnum 1994 hafa krafist nýrra stofnanna, sem settar eru á stofna til að komast hjá beinu stjórnarskrábroti, en þær falla undir stjórn evrópskra yfirstofnanna. Kostnaður vegna þessa fyrir hið smáa íslenska samfélag hleypur á mörgum tugum milljarða króna árlega. Atvinnulífið Gífurlegur kostnaður er vegna regluverks ESB fyrir íslenskt atvinnulíf: Viðskiptaráð Íslands setti fram tölur 2015 um kostnað við eftirlit með atvinnulífinu. Beinn kostnaður var metinn um 20 milljarðar og óbeinn kostnaður um 143 milljarðar. Síðan þá hefur næsta árlega komið fram fram gagnrýni á stighækkandi kostnað. 2019 segir Viðskiptaráð ; „Ennfremur kemur Ísland verst út í norrænum samanburði á lykilþáttum regluverks og þá mælist Ísland með mest íþyngjandi regluverk í þjónustugreinum meðal OECD-ríkja.“ Aftur 2023 kvartar Viðskiptaráð regluverki ESB. “Áætlað er að þetta óþarflega íþyngjandi (þetta eina) regluverk hafi kostað íslenskt atvinnulíf 9,8 milljarða króna frá því að hún var innleitt“. VÍ ítrekar jafnframt „ Jafnframt státar Ísland sig af þeim vafasama heiðri að búa yfir mest íþyngjandi regluverki innan OECD í þeim 19 geirum er snúa að þjónustu við þegna landsins, svo sem fjármálaþjónustu og lögfræðiþjónustu.“ Tæknilegar hindranir og tollar ESB gagnvart löndum utan sambandsins: EES samningurinn koma í veg fyrir Ísland njóti hagkvæmni fríverslunarsamninga EFTA og viðskipta við önnur lönd t.d. lönd Ameríku og Asíu vegna tæknihindranna ESB, eins og CE merkinga. Orku og loftlagsmál Frelsi til orkuflutninga þ.e.þriðji orkupakkinnvar tróðið inn í EES-samninginn af ESB eins og þekkt er. Feginsamlega nýta innlend orkufyrirtæki sér markaðsfrelsið, þó engin sé samkeppnin, og hækka verð til smærri fyrirtækja og heimila, núna um síðastu áramót um 40% á smærri iðnfyrirtæk, sem í raun eru gegn ákvæði í OP3. Þessar hækkanir nema milljörðum á ári en á sama tíma er 80% raforkuframleiðslunnar bundin í langstímasamningum til stærri aðila. Stefna ESB í loftlagsmálum var tekin upp af Íslandi en er ekki hluti EES samningsins, þessi stefna órjúfanlega bundin markaðshyggjunni. ESB byggði upp kerfi sem nefnist ETS (Emission Trading System) og byggist á viðskiptum með losunarheimildir. Kerfið er einfalt, einkageirinn, þ.e. flug, sjóflutningar og stóriðja þurfa að kaupa sér losunarheimildir á hinum evrópska kolefnismarkaði, en ríkið, hvert fyrir sig er ábyrgt fyrir annari CO2 losun í sínu löndum. Árið 2012 var tonn af CO2 selt á 3 evrur. Síðustu misseru hefur verðið verið um 75 evrur fyrir tonnið og stefnir til himna þegar fluggeirinn og skipaflutningar koma að fullu inn í kerfið 2026. Er nokkur furða að ólíklegustu aðilar, þ.a.m. Orkuveita Reykjavíkur, vilji komast í þennan bissness og dæla óhreina loftinu niður í jörð Hafnfirðinga, Þorlákshafnar og víðar eða dreifa vítissóda eða trjákurli í hafið til að búa til losunarheimildir. Gagnrýnendur segja viðskiptakerfið bjóða uppá spillingu í kerfinu (sem hefur sannast) og alvarlegar spurningar settar fram um framtíð þessa kerfis ESB. Íslenskum flugrekendum er skylt að hafa losunarheimildir á móti því kolefni sem þeir losa, hingað til hafa þeir fengið þær endurgjaldslaust frá ríkinu en frá 2026 þurfa þeir að kaupa þær í ETS kerfinu-(Losun íslenskra flugrekenda var 537 þús.tonna CO2íg. árið 2022.), skipafélögin íslensku þurfa að að kaupa stigvaxandi losunarheimildir 2024 og að fullu 2026. Losun í millilandasiglingu á Íslandi var 288 þ.t CO2íg. árið 2022. Kolefnislosun stóriðjunar var 515 þ.t CO2íg. árið 2022. Samtals þurfa því íslensk fyrirtæki í stóriðju, flugrekstri og skipaflutningum að kaupa 1,35 millj. tonna kolefniskvóta að óbreyttu fyrir um 135 millj. evra, eða 20 milljarða kr. á ári. Hlutur flugs og sjóflutninga verður um 12,5 milljarðar kr sem lendir á útflytjendum vöru og neytendum í hærri flutningskostnaði og flugfargjöldum. Fyrir utan þetta er ríkið að leggja á, í auknu mæli kolefnisgjöld á atvinnugreinar og almenning. Samfélagslosun (Effort Sharing Regulation – ESR), sem m.a. fellur til frá vega-samgöngum, smærri iðnaði, fiskveiðum, orkuframleiðslu, landbúnaði, kælimiðlum og úrgangi, er á beina ábyrgð ríkja. Markmiðið er 41% losun kolefnis frá því sem var 2005 sem var 3.100 millj. tonna og markmiðið er því 1.830 millj. tonna Losun á beinni ábyrgð Íslands hefur verið undanfarin ár um 2.700 kt CO2-íg og áætluð að verði 2.261 kt CO2-íg árið 2030. Mismunur á markmiði og áætlun 2030 er því 431 þús tonn ef það gengur eftir. Samkvæmt því yrði Ísland að kaupa losunarheimildir fyrir um 6,5 milljarð. Kostnaður ríkisins vegna loftlagsmála innanlands hefur numið um 20 miljörðum á ári um fram tekjur af kolefnisgjöldum. Í stað þess að fyrirtæki og stjórnvöld séu að greiða hátt í 40 milljarð á ári næstu árum til loftlagsmarkaðs ESB gæti ríkið gæti lagt á kolefnisgjald á notendur einstaka losunarþætti í stað þess að greiða ESB. Schengen Annar fylgifiskur þessarar ESB meðvirkni er þátttakan í Schengen, þ.e. landamæraeftirliti ESB. Þátttaka í Schengen var algjörlega ástæðulaus sem sést best af því að Bretland, Írland og Kýpur, allt eylönd í ESB, tóku ekki þátt í þessu samstarfi auk þess eru Búlgaría og Rúmenía ekki þátttakendur í Shengen. Með þessari ákvörðun misstum við alla stjórn á eigin landamærum og höfum ekki getað stöðvað komu skilríkjalausra hælisleitenda til landsins sem hefur kostað ríkið tugi milljarða á ári Ljóst að kostnaður af veru Íslands í EES er mikill, af framansögðu má áætla hann um 250 milljarðar sem íslendingar verða að greiða með sér á hverju ári,og hafa engan sérstakan viðskiptavinning á móti. Þessi þróun er vegna ábyrgðarleysis stjórnvalda fyrir hagsmunum Íslands og því ber að segja EES samningnum upp. Þeir sem kalla á inngöngu í ESB ætti að vera ljóst að kostnaðurinn verður enn meiri fyrir þjóðina þetta, auk þess sem fórna yrði öllum auðæfum þjóðarinnar og færa stjórn þeirra undir erlent vald. Höfundur er formaður samtakanna Frjálst land.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson Skoðun