Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 29. apríl 2025 10:02 Í dag er ár liðið frá því Alþingi samþykkti með þverpólitískri samstöðu þingsályktun um stefnu um stuðning Íslands við Úkraínu til ársins 2028. Í þingsályktuninni segir að innrásarstríð Rússlands í Úkraínu sé alvarlegasta öryggisógn sem steðjað hefur að Evrópu frá lokum síðari heimsstyrjaldar og skýr atlaga að alþjóðakerfinu sem byggist á virðingu fyrir alþjóðalögum, friðhelgi landamæra og landhelgi ríkja. Með stuðningi við öryggi og sjálfstæði Úkraínu standi stjórnvöld vörð um beina öryggishagsmuni Íslands, alþjóðakerfið og alþjóðalög sem fullveldi Íslands byggist á. Fullveldið og lýðræðið eru fjöregg íslensku þjóðarinnar og á þeim grunni hefur okkur auðnast að byggja upp samfélag réttlætis, velmegunar og frelsis til skoðana og athafna. Merkasta stofnun okkar, Alþingi, á ávallt að standa vörð um hag lands og þjóðar, öryggi og velferð íbúanna og stöðu Íslands á alþjóðavettvangi. Þetta gerði Alþingi til dæmis með ákvörðun um aðild Íslands að Atlantshafsbandalaginu árið 1949 og að Evrópska efnahagssvæðinu árið 1993. Þó stuðningur við Úkraínu sé af öðrum meiði felur ályktun Alþingis í sér áréttingu um að örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi líkt og gildir um önnur ríki í okkar heimshluta og í raun á heimsvísu. Ákvarðanir Alþingis um aðild Íslands að alþjóðastofnunum og alþjóðasamningum eru teknar í skjóli þess að Ísland geti reitt sig á virðingu fyrir alþjóðalögum og stuðning okkar vina- og bandalagsríkja. Á þessum grundvelli höfum við um áratugaskeið notið þeirra ávaxta sem friður og öryggi hafa veitt okkur. Úkraínska þjóðin býr við önnur örlög. Stjórnarherrum í Kreml hugnaðist ekki að Úkraína tæki skref í átt til vestrænna lýðræðishátta og aukins samstarfs við önnur Evrópuríki. Með vopnavaldi og innlimun Krímskaga hefur Rússland allt frá árinu 2014 þverbrotið alþjóðalög og samninga sem Rússland hefur undirritað og varða sjálfstæði og fullveldi Úkraínu. Það innrásarstríð sem síðan hófst 24. febrúar 2022 er dapurlegur vitnisburður um það hvernig valdaþorsta Pútíns Rússlandsforseta er svalað með grimmilegum stríðsrekstri, án hliðstæðu frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Rússland er árásaraðili sem brýtur alþjóðalög og samninga Ísland fordæmir framgöngu Rússlands, sem á sér enga réttlætingu. Sú sérkennilega söguskýring heyrist stundum að Evrópuríkin geti sjálfum sér um kennt vegna þeirrar stöðu sem nú er uppi því ekki hafi verið hlúð að tengslum við Rússland eftir lok kalda stríðsins. Þannig er gefið í skyn að Rússland sé fórnarlamb þeirra alvarlegu aðstæðna sem nú eru á alþjóðavettvangi en Pútín hefur þó sjálfur skapað. Skýringar af þessum toga eru ekki aðeins villandi, heldur beinlínis rangar og hættulegar. Hið rétta er að Vesturlönd lögði sig fram um það að byggja upp öryggissamstarf við Rússland eftir hrun Sovétríkjanna þar sem gagnkvæmir hagsmunir voru hafðir að leiðarljósi. Til dæmis var sérstakur samstarfssáttmáli undirritaður milli Atlantshafsbandalagsins og Rússlands árið 1997 og ári síðar opnaði Rússland sendiskrifstofu í höfuðstöðvum bandalagsins í Brussel. Upplýsingaskrifstofa á vegum bandalagsins var opnuð í Moskvu 2001 og í framhaldi af því sendiskrifstofa fyrir hernaðarleg málefni. Þá var NATO-Rússlandsráðið stofnað árið 2002 sem vettvangur fyrir samráð og samstarf á jafningjagrunni. Ísland átti sögulega aðkomu að því máli þar sem ákvörðun um stofnun ráðsins var tekin í Reykjavík í maí 2002, á utanríkisráðherrafundi bandalagsríkja og Rússlands, með þátttöku þáverandi utanríkisráðherra Rússa. Það er vissulega rétt að bandalagsríkjum Atlantshafsbandalagsins hefur fjölgað og rússnesk stjórnvöld hafa andmælt þeirri þróun. Það skal hins vegar áréttað að þau ríki sem sótt hafa um aðild að bandalaginu, síðast Finnland og Svíþjóð, gerðu það að eigin frumkvæði, ekki til að valda Rússlandi skaða, heldur til að tryggja frið vitandi að nágranninn í austri er ófyrirsjáanlegur. Samkvæmt alþjóðlegum yfirlýsingum og skuldbindingum, sem Rússland hefur einnig undirgengist, er það fullveldisréttur hvers ríkis að ákveða aðild að alþjóðasamstarfi á grundvelli eigin hagsmuna. Rússland á ekki að hafa neitunarvald í þeim efnum, ekki varðandi Úkraínu frekar en Finnland eða Svíþjóð. Rússland verður að una þeim ríkjum sem þess óska að taka þátt í vestrænni samvinnu sem veitir þeim öryggi og skjól, eigin samfélögum til hagsbóta. Úkraína vill réttlátan og viðvarandi frið Staðreynd málsins er einnig að Úkraína hefur ekki ógnað öryggi Rússlands. Þegar Úkraína hlaut sjálfstæði árið 1991 réð landið yfir þriðja stærsta kjarnavopnabúri í heimi en með undirritun Búdapest-samkomulagsins árið 1994 afsalaði Úkraína sér öllum þessum vopnum. Samkomulagið var einnig undirritað af Rússlandi, Bandaríkjunum og Bretlandi sem skuldbundu sig til að virða sjálfstæði, fullveldi og landamæri Úkraínu. Brot Rússlands á þessu samkomulagi er eitt skýrasta dæmið um að Pútín er ekki treystandi til að virða gerða samninga nema að baki þeim liggi traustar og afdráttarlausar öryggistryggingar. Vilji úkraínsku þjóðarinnar var eingöngu að landið myndi færast nær vestrænum stjórnarháttum og búa við það öryggi sem aðildarríki Atlantshafsbandalagsins og Evrópusambandsins njóta. Sex mánuðum eftir samþykkt ályktunar Alþingis sótti Volodómír Selenskí, forseti Úkraínu, Ísland heim og ávarpaði þing Norðurlandaráðs. Í ræðu sinni sagði hann heimsókn sína í Alþingishúsið gefa tímanum sérstaka merkingu. Samfélög verði að geta vaxið og dafnað í meira en nokkur ár til að geta sýnt sínar bestu hliðar. Kynslóðirnar verði að fá að njóta árangurs erfiðisins. Sú virðing sem Norðurlöndin sýni frelsinu, lífinu og umhverfinu endurspegli þann tíma sem ríkin hafi búið við frið, hafa hlúð að menningu sinni og varðveitt þann sérstaka anda sem ríkir á Norðurlöndunum. „Þið hafið fengið þennan dýrmæta tíma, friðartíma. Við eigum líka rétt á að fá tíma þar sem kynslóðir Úkraínumanna búa við frið, geta lifað, þróað menningu okkar og notið frelsis til að sýna umheiminum allt það sem er einstakt við Úkraínu,“ sagði Selenskí. Með frelsi og mannúð að leiðarljósi hafa Norðurlöndin staðið þétt við bakið á Úkraínu og á grundvelli þingsályktunar Alþingis munu íslensk stjórnvöld halda áfram að leggja sitt af mörkum. Úkraínska þjóðin þráir ekkert heitar en að búa við réttlátan og viðvarandi frið þar sem alþjóðalög eru virt. Úkraína á stuðning Íslands vísan. Höfundur er utanríkisráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Innrás Rússa í Úkraínu Úkraína Alþingi Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Viðreisn Öryggis- og varnarmál Utanríkismál Mest lesið Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason Skoðun Bakslag í skoðanafrelsi? Kári Allansson Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga Skoðun Skoðun Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og grátur í draumum Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Segðu skilið við sektarkenndina Finnur Th. Eiríksson skrifar Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar Skoðun Lög um vinnu og virknimiðstöðvar Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Áfram Breiðholt og Kjalarnes! Skúli Helgason skrifar Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Vesturlönd mega ekki leyfa Pútín að skrifa leikreglurnar Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Umfjöllun Kastljóss Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Gulur september María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kyn og vægi líkamans Gunnar Snorri Árnason skrifar Skoðun Sakborningur hjá saksóknara Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Reiði á tímum allsnægta Jökull Gíslason skrifar Skoðun 60.000 auðir fermetrar Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Kristinn átrúnaður á tímum þjóðarmorðs Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Tölur segja ekki alla söguna Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Skólinn er ekki verksmiðja Kristinn Jón Ólafsson,Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Enn úr sömu sveitinni Trausti Hjálmarsson skrifar Skoðun Palestínsk börn eiga betra skilið Anna Lúðvíksdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar Skoðun Umferðaröryggi barna í Kópavogi Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar Skoðun Hvar er pabbi? Og aðrir stríðsglæpir Ísraels Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Meira að segja Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 76 dagar sem koma aldrei aftur Einar Guðnason skrifar Skoðun Er popúlismi kenning um siðferði? Einar Gísli Gunnarsson skrifar Sjá meira
Í dag er ár liðið frá því Alþingi samþykkti með þverpólitískri samstöðu þingsályktun um stefnu um stuðning Íslands við Úkraínu til ársins 2028. Í þingsályktuninni segir að innrásarstríð Rússlands í Úkraínu sé alvarlegasta öryggisógn sem steðjað hefur að Evrópu frá lokum síðari heimsstyrjaldar og skýr atlaga að alþjóðakerfinu sem byggist á virðingu fyrir alþjóðalögum, friðhelgi landamæra og landhelgi ríkja. Með stuðningi við öryggi og sjálfstæði Úkraínu standi stjórnvöld vörð um beina öryggishagsmuni Íslands, alþjóðakerfið og alþjóðalög sem fullveldi Íslands byggist á. Fullveldið og lýðræðið eru fjöregg íslensku þjóðarinnar og á þeim grunni hefur okkur auðnast að byggja upp samfélag réttlætis, velmegunar og frelsis til skoðana og athafna. Merkasta stofnun okkar, Alþingi, á ávallt að standa vörð um hag lands og þjóðar, öryggi og velferð íbúanna og stöðu Íslands á alþjóðavettvangi. Þetta gerði Alþingi til dæmis með ákvörðun um aðild Íslands að Atlantshafsbandalaginu árið 1949 og að Evrópska efnahagssvæðinu árið 1993. Þó stuðningur við Úkraínu sé af öðrum meiði felur ályktun Alþingis í sér áréttingu um að örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi líkt og gildir um önnur ríki í okkar heimshluta og í raun á heimsvísu. Ákvarðanir Alþingis um aðild Íslands að alþjóðastofnunum og alþjóðasamningum eru teknar í skjóli þess að Ísland geti reitt sig á virðingu fyrir alþjóðalögum og stuðning okkar vina- og bandalagsríkja. Á þessum grundvelli höfum við um áratugaskeið notið þeirra ávaxta sem friður og öryggi hafa veitt okkur. Úkraínska þjóðin býr við önnur örlög. Stjórnarherrum í Kreml hugnaðist ekki að Úkraína tæki skref í átt til vestrænna lýðræðishátta og aukins samstarfs við önnur Evrópuríki. Með vopnavaldi og innlimun Krímskaga hefur Rússland allt frá árinu 2014 þverbrotið alþjóðalög og samninga sem Rússland hefur undirritað og varða sjálfstæði og fullveldi Úkraínu. Það innrásarstríð sem síðan hófst 24. febrúar 2022 er dapurlegur vitnisburður um það hvernig valdaþorsta Pútíns Rússlandsforseta er svalað með grimmilegum stríðsrekstri, án hliðstæðu frá lokum síðari heimsstyrjaldar. Rússland er árásaraðili sem brýtur alþjóðalög og samninga Ísland fordæmir framgöngu Rússlands, sem á sér enga réttlætingu. Sú sérkennilega söguskýring heyrist stundum að Evrópuríkin geti sjálfum sér um kennt vegna þeirrar stöðu sem nú er uppi því ekki hafi verið hlúð að tengslum við Rússland eftir lok kalda stríðsins. Þannig er gefið í skyn að Rússland sé fórnarlamb þeirra alvarlegu aðstæðna sem nú eru á alþjóðavettvangi en Pútín hefur þó sjálfur skapað. Skýringar af þessum toga eru ekki aðeins villandi, heldur beinlínis rangar og hættulegar. Hið rétta er að Vesturlönd lögði sig fram um það að byggja upp öryggissamstarf við Rússland eftir hrun Sovétríkjanna þar sem gagnkvæmir hagsmunir voru hafðir að leiðarljósi. Til dæmis var sérstakur samstarfssáttmáli undirritaður milli Atlantshafsbandalagsins og Rússlands árið 1997 og ári síðar opnaði Rússland sendiskrifstofu í höfuðstöðvum bandalagsins í Brussel. Upplýsingaskrifstofa á vegum bandalagsins var opnuð í Moskvu 2001 og í framhaldi af því sendiskrifstofa fyrir hernaðarleg málefni. Þá var NATO-Rússlandsráðið stofnað árið 2002 sem vettvangur fyrir samráð og samstarf á jafningjagrunni. Ísland átti sögulega aðkomu að því máli þar sem ákvörðun um stofnun ráðsins var tekin í Reykjavík í maí 2002, á utanríkisráðherrafundi bandalagsríkja og Rússlands, með þátttöku þáverandi utanríkisráðherra Rússa. Það er vissulega rétt að bandalagsríkjum Atlantshafsbandalagsins hefur fjölgað og rússnesk stjórnvöld hafa andmælt þeirri þróun. Það skal hins vegar áréttað að þau ríki sem sótt hafa um aðild að bandalaginu, síðast Finnland og Svíþjóð, gerðu það að eigin frumkvæði, ekki til að valda Rússlandi skaða, heldur til að tryggja frið vitandi að nágranninn í austri er ófyrirsjáanlegur. Samkvæmt alþjóðlegum yfirlýsingum og skuldbindingum, sem Rússland hefur einnig undirgengist, er það fullveldisréttur hvers ríkis að ákveða aðild að alþjóðasamstarfi á grundvelli eigin hagsmuna. Rússland á ekki að hafa neitunarvald í þeim efnum, ekki varðandi Úkraínu frekar en Finnland eða Svíþjóð. Rússland verður að una þeim ríkjum sem þess óska að taka þátt í vestrænni samvinnu sem veitir þeim öryggi og skjól, eigin samfélögum til hagsbóta. Úkraína vill réttlátan og viðvarandi frið Staðreynd málsins er einnig að Úkraína hefur ekki ógnað öryggi Rússlands. Þegar Úkraína hlaut sjálfstæði árið 1991 réð landið yfir þriðja stærsta kjarnavopnabúri í heimi en með undirritun Búdapest-samkomulagsins árið 1994 afsalaði Úkraína sér öllum þessum vopnum. Samkomulagið var einnig undirritað af Rússlandi, Bandaríkjunum og Bretlandi sem skuldbundu sig til að virða sjálfstæði, fullveldi og landamæri Úkraínu. Brot Rússlands á þessu samkomulagi er eitt skýrasta dæmið um að Pútín er ekki treystandi til að virða gerða samninga nema að baki þeim liggi traustar og afdráttarlausar öryggistryggingar. Vilji úkraínsku þjóðarinnar var eingöngu að landið myndi færast nær vestrænum stjórnarháttum og búa við það öryggi sem aðildarríki Atlantshafsbandalagsins og Evrópusambandsins njóta. Sex mánuðum eftir samþykkt ályktunar Alþingis sótti Volodómír Selenskí, forseti Úkraínu, Ísland heim og ávarpaði þing Norðurlandaráðs. Í ræðu sinni sagði hann heimsókn sína í Alþingishúsið gefa tímanum sérstaka merkingu. Samfélög verði að geta vaxið og dafnað í meira en nokkur ár til að geta sýnt sínar bestu hliðar. Kynslóðirnar verði að fá að njóta árangurs erfiðisins. Sú virðing sem Norðurlöndin sýni frelsinu, lífinu og umhverfinu endurspegli þann tíma sem ríkin hafi búið við frið, hafa hlúð að menningu sinni og varðveitt þann sérstaka anda sem ríkir á Norðurlöndunum. „Þið hafið fengið þennan dýrmæta tíma, friðartíma. Við eigum líka rétt á að fá tíma þar sem kynslóðir Úkraínumanna búa við frið, geta lifað, þróað menningu okkar og notið frelsis til að sýna umheiminum allt það sem er einstakt við Úkraínu,“ sagði Selenskí. Með frelsi og mannúð að leiðarljósi hafa Norðurlöndin staðið þétt við bakið á Úkraínu og á grundvelli þingsályktunar Alþingis munu íslensk stjórnvöld halda áfram að leggja sitt af mörkum. Úkraínska þjóðin þráir ekkert heitar en að búa við réttlátan og viðvarandi frið þar sem alþjóðalög eru virt. Úkraína á stuðning Íslands vísan. Höfundur er utanríkisráðherra.
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun
Skoðun Sveitarstjórn Grímsnes- og Grafningshrepps reynir að skrá fólk út úr samfélaginu Guðrún M. Njálsdóttir,Ragna Ívarsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar - tékklisti fyrir stjórnvöld til að gera betur Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar
Skoðun Fjöldi kynja – treystir þú þér í samtalið með velferð barna að leiðarljósi? Böðvar Ingi Guðbjartsson skrifar
Skoðun Ókeypis minnisblað fyrir Alþingi: Jafnrétti er ekki skoðun- en umræðan er það Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar
Skoðun Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius skrifar
Skoðun Austurland situr eftir þrátt fyrir fjórðung vöruútflutningstekna Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar
Skoðun Stjórn Eflingar lýsir yfir samstöðu með palestínsku þjóðinni og fordæmir þjóðarmorð á Gaza Hópur stjórnarmanna í Eflingu skrifar
Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði – stéttarfélög hvetja til þátttöku Hópur formanna stéttarfélaga skrifar
Að útrýma menningu og þjóð Dagrún Ósk Jónsdóttir,Esther Ösp Valdimarsdóttir,Snædís Sunna Thorlacius Skoðun