Gervigreind sem jafnréttistæki: Skóli án aðgreiningar Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 16. júní 2025 19:00 Í fyrri greinum hefur ég fjallað um hvernig gervigreind getur létt álagi af kennurum (Sjá hér) og hvernig hún getur umbylt skólakerfinu með nýstárlegum hugmyndum (Sjá hér). En stærsta spurningin er sú mikilvægasta: hvaða þýðingu hefur þetta fyrir nemandann sjálfan? Sérstaklega þá sem þurfa mest á stuðningi að halda? Svarið er að gervigreind hefur burði til að verða öflugasta jafnréttistæki sem íslenskt skólakerfi hefur kynnst. Hún getur tryggt að allir nemendur, óháð búsetu, móðurmáli eða námsgetu, fái þann stuðning sem þeir þurfa til að blómstra. Brú fyrir nemendur með annað móðurmál Eitt heitasta umræðuefnið í íslensku skólastarfi er hvernig best er að styðja við þann stóra og vaxandi hóp nemenda sem hefur annað móðurmál en íslensku. Í sumum sveitarfélögum er þetta hlutfall orðið verulegt. Hér getur gervigreind orðið sannkallaður leikbreytir. Ímyndið ykkur nemanda sem er nýfluttur til landsins. Gervigreind getur boðið upp á rauntímaþýðingu á því sem kennarinn segir, sem birtist sem texti á spjaldtölvu nemandans. Þetta gerir barninu kleift að fylgjast með í tímum frá fyrsta degi. Samhliða þessu geta sérhæfðir gervigreindarkennarar veitt einstaklingsmiðaða íslenskukennslu, lagaða að hraða og þörfum hvers og eins, sem flýtir fyrir málanámi og félagslegri aðlögun. Snemmtæk íhlutun og stuðningur við sérþarfir Eitt mest spennandi svið gervigreindar í menntun er snemmtæk greining á námsörðugleikum. Ímyndið ykkur kerfi sem getur, með því að greina lesmynstur barns í 2. bekk, bent kennara á að það sýni fyrstu merki um lesblindu (dyslexíu), mánuðum áður en það kæmi fram á hefðbundnum skimunarprófum. Tækni á borð við þessa getur gjörbreytt lífi barna með því að tryggja skjóta og markvissa íhlutun. Íslenska fyrir 21. öldina Hvernig fáum við stafræna kynslóð til að æfa sig í íslenskri málfræði og lestri? Með því að gera æfinguna gagnvirka og persónulega. Lestrarþjálfun: Gervigreindarforrit eins og Amira Learning geta hlustað á barn lesa og gefið strax endurgjöf. Þau geta mælt leshraða og bent á orð sem barnið á í erfiðleikum með. Þetta er eins og að hafa einkakennara við hlið sér í hvert skipti sem lesið er. Málfræðiaðstoð: Forrit eins og Grammarly (sem verður vonandi betra í íslensku) geta hjálpað nemendum að laga málfar og setningaskipan í ritunarverkefnum. Þau læra af mistökum sínum jafnóðum, í stað þess að bíða eftir yfirferð kennara dögum síðar. Rannsóknir sýna að slík tæki geta flýtt fyrir framförum í ritun um 20%. Stærðfræði sem allir skilja Það þekkja margir tilfinninguna úr stærðfræðitímum: annaðhvort leiddist manni því maður var langt á undan, eða maður var týndur því kennarinn fór of hratt yfir. Aðlögunarhæf gervigreindarforrit (e. adaptive learning) leysa þetta vandamál. Forrit eins og DreamBox eða Khan Academy gefa hverjum nemanda verkefni sem passa nákvæmlega við hans getu. Ef nemandi leysir dæmin auðveldlega fær hann strax erfiðari verkefni. Ef hann festist í deilingu fær hann einfaldari æfingar til að byggja upp grunninn. Niðurstaðan? Enginn er skilinn eftir og engum leiðist. Slík kerfi hafa sýnt sig geta aukið árangur um allt að 30%. Vísindi sem hægt er að snerta og upplifa Með sýndartilraunastofum getur nemandi á Húsavík framkvæmt sömu tilraunir og nemandi í Reykjavík. Þeir gætu rannsakað áhrif loftslagsbreytinga á íslenska jökla í sýndarveruleika eða unnið með raungögn frá Veðurstofunni. Framtíðin er persónuleg Stafrænn leiðbeinandi: Í framtíðinni gætu nemendur haft sinn eigin stafræna leiðbeinanda sem leiðir þá í gegnum námsefnið, hjálpar við verkefni og gerir námið meira spennandi og persónulegra. Einstaklingsmiðaður námsferill: Nám gæti farið fram á hraða sem hentar hverjum og einum. Nemendur fylgja ekki lengur hefðbundinni bekkjarskipan eftir aldri, heldur læra þeir á sínum hraða í hverri grein. Tímamót í íslenskri menntun: Áskorun til okkar allra Gervigreind er ekki töfralausn, en hún er verkfæri sem getur fært okkur nær hugsjóninni um skóla án aðgreiningar. En tæknin ein og sér gerir ekkert. Hún kallar á forystu og framtíðarsýn frá skólayfirvöldum, sveitarfélögum og stjórnvöldum. Spurningin er ekki lengur hvort við eigum að nota gervigreind, heldur hvernig við ætlum að nýta hana til að styrkja okkar bestu gildi: jöfnuð, mannúð og námsgleði fyrir öll börn. Áskorunin liggur hjá okkur. Hver verður fyrstur til að svara kallinu? Í næstu grein mun ég skrifa um ógnir og tækifæri við innleiðingu gervigreindar í skólum. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun og gervigreind. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björgmundur Örn Guðmundsson Gervigreind Skóla- og menntamál Mest lesið Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson Skoðun Halldór 26.07.2025 Halldór Skoðun Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar Skoðun GPT‑5 kemur í ágúst – áskoranir og tækifæri fyrir Ísland Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Við tölum um vöxt — en gleymum því sem vex Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Verri framkoma en hjá Trump Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Landið talar Davíð Arnar Oddgeirsson skrifar Skoðun Ætla þau að halda áfram að grafa sína eigin gröf? Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ísrael – brostnir draumar og lygar Ingibjörg Þóra Haraldsdóttir skrifar Skoðun Ein af hverjum fjórum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Vertu drusla! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Þegar hið smáa verður risastórt Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Þú ert búin að eyðileggja líf mitt!!! Sandra Ósk Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Tekur sér stöðu með Evrópusambandinu Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Feluleikur ríkisstjórnarinnar? Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun Ég heiti Elísa og ég er Drusla Elísa Rún Svansdóttir skrifar Skoðun Grindavík má enn bíða Gísli Stefánsson skrifar Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Sjá meira
Í fyrri greinum hefur ég fjallað um hvernig gervigreind getur létt álagi af kennurum (Sjá hér) og hvernig hún getur umbylt skólakerfinu með nýstárlegum hugmyndum (Sjá hér). En stærsta spurningin er sú mikilvægasta: hvaða þýðingu hefur þetta fyrir nemandann sjálfan? Sérstaklega þá sem þurfa mest á stuðningi að halda? Svarið er að gervigreind hefur burði til að verða öflugasta jafnréttistæki sem íslenskt skólakerfi hefur kynnst. Hún getur tryggt að allir nemendur, óháð búsetu, móðurmáli eða námsgetu, fái þann stuðning sem þeir þurfa til að blómstra. Brú fyrir nemendur með annað móðurmál Eitt heitasta umræðuefnið í íslensku skólastarfi er hvernig best er að styðja við þann stóra og vaxandi hóp nemenda sem hefur annað móðurmál en íslensku. Í sumum sveitarfélögum er þetta hlutfall orðið verulegt. Hér getur gervigreind orðið sannkallaður leikbreytir. Ímyndið ykkur nemanda sem er nýfluttur til landsins. Gervigreind getur boðið upp á rauntímaþýðingu á því sem kennarinn segir, sem birtist sem texti á spjaldtölvu nemandans. Þetta gerir barninu kleift að fylgjast með í tímum frá fyrsta degi. Samhliða þessu geta sérhæfðir gervigreindarkennarar veitt einstaklingsmiðaða íslenskukennslu, lagaða að hraða og þörfum hvers og eins, sem flýtir fyrir málanámi og félagslegri aðlögun. Snemmtæk íhlutun og stuðningur við sérþarfir Eitt mest spennandi svið gervigreindar í menntun er snemmtæk greining á námsörðugleikum. Ímyndið ykkur kerfi sem getur, með því að greina lesmynstur barns í 2. bekk, bent kennara á að það sýni fyrstu merki um lesblindu (dyslexíu), mánuðum áður en það kæmi fram á hefðbundnum skimunarprófum. Tækni á borð við þessa getur gjörbreytt lífi barna með því að tryggja skjóta og markvissa íhlutun. Íslenska fyrir 21. öldina Hvernig fáum við stafræna kynslóð til að æfa sig í íslenskri málfræði og lestri? Með því að gera æfinguna gagnvirka og persónulega. Lestrarþjálfun: Gervigreindarforrit eins og Amira Learning geta hlustað á barn lesa og gefið strax endurgjöf. Þau geta mælt leshraða og bent á orð sem barnið á í erfiðleikum með. Þetta er eins og að hafa einkakennara við hlið sér í hvert skipti sem lesið er. Málfræðiaðstoð: Forrit eins og Grammarly (sem verður vonandi betra í íslensku) geta hjálpað nemendum að laga málfar og setningaskipan í ritunarverkefnum. Þau læra af mistökum sínum jafnóðum, í stað þess að bíða eftir yfirferð kennara dögum síðar. Rannsóknir sýna að slík tæki geta flýtt fyrir framförum í ritun um 20%. Stærðfræði sem allir skilja Það þekkja margir tilfinninguna úr stærðfræðitímum: annaðhvort leiddist manni því maður var langt á undan, eða maður var týndur því kennarinn fór of hratt yfir. Aðlögunarhæf gervigreindarforrit (e. adaptive learning) leysa þetta vandamál. Forrit eins og DreamBox eða Khan Academy gefa hverjum nemanda verkefni sem passa nákvæmlega við hans getu. Ef nemandi leysir dæmin auðveldlega fær hann strax erfiðari verkefni. Ef hann festist í deilingu fær hann einfaldari æfingar til að byggja upp grunninn. Niðurstaðan? Enginn er skilinn eftir og engum leiðist. Slík kerfi hafa sýnt sig geta aukið árangur um allt að 30%. Vísindi sem hægt er að snerta og upplifa Með sýndartilraunastofum getur nemandi á Húsavík framkvæmt sömu tilraunir og nemandi í Reykjavík. Þeir gætu rannsakað áhrif loftslagsbreytinga á íslenska jökla í sýndarveruleika eða unnið með raungögn frá Veðurstofunni. Framtíðin er persónuleg Stafrænn leiðbeinandi: Í framtíðinni gætu nemendur haft sinn eigin stafræna leiðbeinanda sem leiðir þá í gegnum námsefnið, hjálpar við verkefni og gerir námið meira spennandi og persónulegra. Einstaklingsmiðaður námsferill: Nám gæti farið fram á hraða sem hentar hverjum og einum. Nemendur fylgja ekki lengur hefðbundinni bekkjarskipan eftir aldri, heldur læra þeir á sínum hraða í hverri grein. Tímamót í íslenskri menntun: Áskorun til okkar allra Gervigreind er ekki töfralausn, en hún er verkfæri sem getur fært okkur nær hugsjóninni um skóla án aðgreiningar. En tæknin ein og sér gerir ekkert. Hún kallar á forystu og framtíðarsýn frá skólayfirvöldum, sveitarfélögum og stjórnvöldum. Spurningin er ekki lengur hvort við eigum að nota gervigreind, heldur hvernig við ætlum að nýta hana til að styrkja okkar bestu gildi: jöfnuð, mannúð og námsgleði fyrir öll börn. Áskorunin liggur hjá okkur. Hver verður fyrstur til að svara kallinu? Í næstu grein mun ég skrifa um ógnir og tækifæri við innleiðingu gervigreindar í skólum. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun og gervigreind.
Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun
Skoðun Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir skrifar
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Truman-ríkið: Tilraunir raunheimsins að komast í gegnum gervihvelfinguna Svala Magnea Ásdísardóttir Skoðun