Að elska sjálfan sig – lykill að heilbrigðu starfsumhverfi í leik- og grunnskólum Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar 24. júní 2025 08:31 Í hjarta hvers skólasamfélags standa þeir sem sinna börnunum: kennarar, stuðningsfulltrúar, leikskólakennarar, þroskaþjálfar og aðrir starfsmenn. Þetta fólk vinnur daglega að því að skapa umhyggjusamt og öruggt umhverfi fyrir börn að þroskast í – bæði til náms og til lífs. En það gleymist oft að þeir sem annast aðra þurfa sjálfir umönnun. Það er ekki nóg að leggja sig fram fyrir börnin ef eigið innra líf er litað af sjálfsgagnrýni og óöryggi. Til þess að geta skapað öruggt og uppbyggilegt rými fyrir börn, þarf starfsfólk sjálft að hafa fundið öruggt rými innan sjálfs síns. „Andstæðan við ást er ekki hatur, heldur höfnun.“– Herdís Pálsdóttir Þegar starfsfólk finnur fyrir innri höfnun – með stöðugri sjálfsgagnrýni, kröfu um að vera betri, hraðari, rólegri, þolinmóðari – þá verður erfitt að mæta börnum af dýpri umhyggju. En þegar starfsmaður getur mætt sjálfum sér með virðingu og mildi, myndast tenging við eigin mannleika – og þar með dýpri tenging við barnið. Sjálfstraust sem innri ró, ekki fullkomnun Að hafa trú á sjálfum sér þýðir ekki að vera með öll svörin, eða gera aldrei mistök. Það þýðir að geta staðið með sjálfum sér í mannlegri ófullkomnun – að vita að maður er nóg eins og maður er, og að mistök séu hluti af vexti, ekki sönnun á vanhæfni. „Það sem barnið upplifir og lærir í gegnum tilfinningalega tengingu, skapar grunntóninn í sjálfsmynd þess. Sama gildir um fullorðna – við verðum að finna tengingu við okkur sjálf áður en við getum verið heil fyrir aðra.“– Hanna Hjertaas Sjálfskærleikur er ekki sjálfsdýrkun Sjálfskærleikur er ekki að hampa sjálfum sér, heldur að mæta sjálfum sér með hlýju, sérstaklega þegar við eigum um sárt að binda. Hann birtist í hvernig við tölum við okkur sjálf innra með okkur. Segjum við: „Þú ert að reyna – það er nóg“? Eða „Þetta var ekki nóg, þú verður að gera betur“? „Það sem við höfum ekki fengið sem börn – skilning, umhyggju, hlustun – það getum við lært að gefa sjálfum okkur. Það er fyrsta skrefið í átt að heilun.“– Dr. Alice Miller Innri gagnrýni og sjálfsniðurrif Í mínu námi í EQ Institute fann ég gagnrýnisraddirnar mínar og hvaðan þær komu. Þetta gat verið allt frá foreldrum mínum og öðrum ættingjum og frá þeim sem áttu að gæta mín í skólakerfinu. Þessar raddir urðu að sjálfsgagnrýni minni langt inn á fullorðinsaldur og hamlaði mér að vera besta útgáfan af sjálfri mér. Enda þekkti ég hana ekki. Ég er alveg viss um að þetta var ekki það sem fullorðna fólkið í kringum mig vildi mér – þau vissu ekki betur og kunnu ekki annað. En við þurfum líka að taka inn í myndina þögnina: orðin sem aldrei voru sögð. Þau urðu að jafn mikilli sjálfsgagnrýni og þau sem voru sögð. Barnið sem efast um sjálft sig og fær engan til að standa með sér þegar á reynir – og fær jafnvel svarið „þetta er bara gott hjá þér“, eða er ekki mætt þegar það er dapurt eða reitt – upplifir höfnun. Barnið sem gleymdist, því það átti svo mörg önnur systkini sem tóku meira pláss. Í reynslu minni við að hlusta á og fylgjast með þerapíu – jafn mikið og að veita þerapíu í skólanum mínum – sá ég litlu börnin sem ekki var mætt eða bjargað af fullorðnu fólki. Fullorðna fólkið var bara sjálf særð börn. Þegar starfsfólk í leik- eða grunnskóla ber með sér særða barnið sem það er enn þann daginn í dag, er það oft ómeðvitað um hvaða áhrif orð þeirra og hegðun hefur á barn/börn. Þess vegna skiptir máli að vinna með eigið innra barn – til að verða mýkri, meðvitaðari og tengdari. Hættan við sífellda sjálfsgagnrýni Við lifum í samfélagi þar sem starfsfólk í skólum er undir stöðugri pressu. Þar getur skapast innri rödd sem segir: „Ég næ ekki að gera nóg. Ég er að bregðast börnunum.“ Þessi rödd getur hljómað eins og metnaður – en er í raun afleiðing vanrækslu á eigin tilfinningalegu þörfum. „Við getum ekki gefið öðrum það sem við höfum ekki fengið sjálf. Ef við höfum ekki lært að mæta eigin tilfinningum með umhyggju, þá verðum við annað hvort ónæm fyrir tilfinningum annarra – eða ofboðið þeim.“– Dr. Gabor Maté Börnin finna hvernig okkur líður Börn skynja nærveru okkar. Þau finna hvort við séum til staðar – eða fast í eigin kvíða, sjálfsgagnrýni og þreytu. Við getum ekki falið það. En ef við lærum að elska okkur sjálf, og byggja upp öryggi innan okkar, þá verða viðbrögðin okkar öðruvísi – mýkri, öruggari og tengdari. Við getum ekki kennt öðrum að elska sjálfa sig, nema við séum á þeirri vegferð sjálf. Sérfræðihugsun sem styrkir þessa sýn Dr. Peter Levine: Líkaminn geymir áfallið – öryggi þarf að vera líkamlegt, ekki aðeins huglægt. Dr. Bruce Lipton: Hugsanir, tilfinningar og trú hafa áhrif á frumustarfsemi og þroska heilans – sérstaklega hjá börnum. Herdís Pálsdóttir: Höfnun – ekki hatur – er andstæðan við ást. Þegar við mætum sjálfum okkur með nærveru, opnast nýir möguleikar. Hanna Hjertaas: Tilfinningaleg tenging við okkur sjálf er forsenda tengingar við aðra. Dr. Alice Miller: Við þurfum vitni að sársaukanum – einhver sem viðurkennir það sem gerðist. Dóra Þórhallsdóttir: Við þurfum ekki að vera fullkomin – við þurfum að vera tengd. Höfundur er menntaður leik- og grunnskólasérkennari og með diplómu í tilfinningagreindar þerapíu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Sjá meira
Í hjarta hvers skólasamfélags standa þeir sem sinna börnunum: kennarar, stuðningsfulltrúar, leikskólakennarar, þroskaþjálfar og aðrir starfsmenn. Þetta fólk vinnur daglega að því að skapa umhyggjusamt og öruggt umhverfi fyrir börn að þroskast í – bæði til náms og til lífs. En það gleymist oft að þeir sem annast aðra þurfa sjálfir umönnun. Það er ekki nóg að leggja sig fram fyrir börnin ef eigið innra líf er litað af sjálfsgagnrýni og óöryggi. Til þess að geta skapað öruggt og uppbyggilegt rými fyrir börn, þarf starfsfólk sjálft að hafa fundið öruggt rými innan sjálfs síns. „Andstæðan við ást er ekki hatur, heldur höfnun.“– Herdís Pálsdóttir Þegar starfsfólk finnur fyrir innri höfnun – með stöðugri sjálfsgagnrýni, kröfu um að vera betri, hraðari, rólegri, þolinmóðari – þá verður erfitt að mæta börnum af dýpri umhyggju. En þegar starfsmaður getur mætt sjálfum sér með virðingu og mildi, myndast tenging við eigin mannleika – og þar með dýpri tenging við barnið. Sjálfstraust sem innri ró, ekki fullkomnun Að hafa trú á sjálfum sér þýðir ekki að vera með öll svörin, eða gera aldrei mistök. Það þýðir að geta staðið með sjálfum sér í mannlegri ófullkomnun – að vita að maður er nóg eins og maður er, og að mistök séu hluti af vexti, ekki sönnun á vanhæfni. „Það sem barnið upplifir og lærir í gegnum tilfinningalega tengingu, skapar grunntóninn í sjálfsmynd þess. Sama gildir um fullorðna – við verðum að finna tengingu við okkur sjálf áður en við getum verið heil fyrir aðra.“– Hanna Hjertaas Sjálfskærleikur er ekki sjálfsdýrkun Sjálfskærleikur er ekki að hampa sjálfum sér, heldur að mæta sjálfum sér með hlýju, sérstaklega þegar við eigum um sárt að binda. Hann birtist í hvernig við tölum við okkur sjálf innra með okkur. Segjum við: „Þú ert að reyna – það er nóg“? Eða „Þetta var ekki nóg, þú verður að gera betur“? „Það sem við höfum ekki fengið sem börn – skilning, umhyggju, hlustun – það getum við lært að gefa sjálfum okkur. Það er fyrsta skrefið í átt að heilun.“– Dr. Alice Miller Innri gagnrýni og sjálfsniðurrif Í mínu námi í EQ Institute fann ég gagnrýnisraddirnar mínar og hvaðan þær komu. Þetta gat verið allt frá foreldrum mínum og öðrum ættingjum og frá þeim sem áttu að gæta mín í skólakerfinu. Þessar raddir urðu að sjálfsgagnrýni minni langt inn á fullorðinsaldur og hamlaði mér að vera besta útgáfan af sjálfri mér. Enda þekkti ég hana ekki. Ég er alveg viss um að þetta var ekki það sem fullorðna fólkið í kringum mig vildi mér – þau vissu ekki betur og kunnu ekki annað. En við þurfum líka að taka inn í myndina þögnina: orðin sem aldrei voru sögð. Þau urðu að jafn mikilli sjálfsgagnrýni og þau sem voru sögð. Barnið sem efast um sjálft sig og fær engan til að standa með sér þegar á reynir – og fær jafnvel svarið „þetta er bara gott hjá þér“, eða er ekki mætt þegar það er dapurt eða reitt – upplifir höfnun. Barnið sem gleymdist, því það átti svo mörg önnur systkini sem tóku meira pláss. Í reynslu minni við að hlusta á og fylgjast með þerapíu – jafn mikið og að veita þerapíu í skólanum mínum – sá ég litlu börnin sem ekki var mætt eða bjargað af fullorðnu fólki. Fullorðna fólkið var bara sjálf særð börn. Þegar starfsfólk í leik- eða grunnskóla ber með sér særða barnið sem það er enn þann daginn í dag, er það oft ómeðvitað um hvaða áhrif orð þeirra og hegðun hefur á barn/börn. Þess vegna skiptir máli að vinna með eigið innra barn – til að verða mýkri, meðvitaðari og tengdari. Hættan við sífellda sjálfsgagnrýni Við lifum í samfélagi þar sem starfsfólk í skólum er undir stöðugri pressu. Þar getur skapast innri rödd sem segir: „Ég næ ekki að gera nóg. Ég er að bregðast börnunum.“ Þessi rödd getur hljómað eins og metnaður – en er í raun afleiðing vanrækslu á eigin tilfinningalegu þörfum. „Við getum ekki gefið öðrum það sem við höfum ekki fengið sjálf. Ef við höfum ekki lært að mæta eigin tilfinningum með umhyggju, þá verðum við annað hvort ónæm fyrir tilfinningum annarra – eða ofboðið þeim.“– Dr. Gabor Maté Börnin finna hvernig okkur líður Börn skynja nærveru okkar. Þau finna hvort við séum til staðar – eða fast í eigin kvíða, sjálfsgagnrýni og þreytu. Við getum ekki falið það. En ef við lærum að elska okkur sjálf, og byggja upp öryggi innan okkar, þá verða viðbrögðin okkar öðruvísi – mýkri, öruggari og tengdari. Við getum ekki kennt öðrum að elska sjálfa sig, nema við séum á þeirri vegferð sjálf. Sérfræðihugsun sem styrkir þessa sýn Dr. Peter Levine: Líkaminn geymir áfallið – öryggi þarf að vera líkamlegt, ekki aðeins huglægt. Dr. Bruce Lipton: Hugsanir, tilfinningar og trú hafa áhrif á frumustarfsemi og þroska heilans – sérstaklega hjá börnum. Herdís Pálsdóttir: Höfnun – ekki hatur – er andstæðan við ást. Þegar við mætum sjálfum okkur með nærveru, opnast nýir möguleikar. Hanna Hjertaas: Tilfinningaleg tenging við okkur sjálf er forsenda tengingar við aðra. Dr. Alice Miller: Við þurfum vitni að sársaukanum – einhver sem viðurkennir það sem gerðist. Dóra Þórhallsdóttir: Við þurfum ekki að vera fullkomin – við þurfum að vera tengd. Höfundur er menntaður leik- og grunnskólasérkennari og með diplómu í tilfinningagreindar þerapíu.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun