Skoðun

Er Evrópa á villi­götum? Efna­hags­leg hnignun kallar á rót­tæka endur­skoðun

Eggert Sigurbergsson skrifar

Tveir af virtustu efnahagssérfræðingum Evrópu, Mario Draghi og Enrico Letta, hafa nýlega vakið athygli á djúpstæðri efnahagslegri hnignun Evrópusambandsins. Skýrslur þeirra draga upp dökka mynd af stöðu mála og undirstrika þá staðreynd að sambandið hefur verið að dragast aftur úr öðrum stórum hagkerfum heimsins, einkum Bandaríkjunum. Þessi hnignun virðist vera kerfisbundin, og ef ekkert róttækt er að gert, gæti það grafið undan tilvistargrundvelli sambandsins.

Dæmi um stöðnunina

Eitt af augljósustu merkjum þessarar stöðnunar er hægur hagvöxtur. Samkvæmt nýlegum gögnum hefur hagvöxtur Bandaríkjanna verið margfalt hraðari en Evrópusambandsins. Á milli áranna 1993 og 2022 jókst landsframleiðsla á mann í Bandaríkjunum um 60%, en innan Evrópusambandsins var vöxturinn aðeins 30%. Þetta bilið hefur haldið áfram að breikka, sem sýnir að staðan er að versna.

Þetta hefur mikil áhrif á almenning. Jafnvel þótt Evrópubúar leggi meira til hliðar en Bandaríkjamenn, er fjárhagsleg staða þeirra veikari. Frá 2009 hefur fjárhagsleg staða evrópskra heimila aðeins styrkst um þriðjung af því sem gerst hefur í Bandaríkjunum. Þessi staðreynd segir sína sögu um hversu miklu veikara hagkerfi Evrópusambandsins er.

Hvað liggur að baki?

Skýrslurnar kenna að miklu leyti íþyngjandi regluverki og skorti á nýsköpun um. Það er erfitt fyrir evrópsk sprotafyrirtæki að ná flugi, og mörg þeirra leita frekar fjármagns utan sambandsins. Þetta hefur alvarlegar afleiðingar á samkeppnishæfni, framleiðni og getu Evrópu til að skapa ný störf. Draghi bendir á að ef Evrópa getur ekki aukið framleiðni, mun hún neyðast til að velja á milli þess að ná metnaðarfullum loftslags- og tæknimarkmiðum og þess að viðhalda velferðarkerfum sínum.

En leiðtogar Evrópusambandsins virðast ekki svara þessum vanda með róttækum lausnum. Þrátt fyrir viðvaranir Draghi og Letta, hefur engum grundvallarbreytingum verið komið á. Þess í stað er oft gripið til sömu gömlu lausnanna: aukin samruni og miðstýring. Draghi hefur nýlega talað fyrir því að Evrópa þurfi að verða að sambandsríki til að takast á við vandann.

Áhrif á Ísland

Með hliðsjón af þessari dökku mynd er mikilvægt að Íslendingar horfi gagnrýnum augum á mögulega aðild að Evrópusambandinu. Þótt sumir hafi bent á lága stýrivexti á evrusvæðinu sem rök fyrir aðild, sýna skýrslur Draghi og Letta að þessir lágu vextir eru ekki merki um heilbrigt hagkerfi, heldur einmitt um viðvarandi efnahagslega stöðnun.

Að lokum, djúp og viðvarandi efnahagsleg hnignun Evrópusambandsins er miklu alvarlegra mál en lágt stýrivaxtastig. Það er mikilvægt að greina vandamálin til þess að finna réttar lausnir, og það er ljóst að þær liggja ekki í auknum samruna án þess að tekið sé á grundvallarvandamálum í hagkerfi sambandsins. Þessi greining ætti að verða Íslendingum mikilvægt umhugsunarefni þegar framtíðarsambönd eru skoðuð.

Höfundur lærði viðskipta- og sjávarútvegsfræði við Háskólann á Akureyri.




Skoðun

Sjá meira


×