Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar 9. október 2025 07:30 Á sambandsþingi UMFÍ um helgina verður lögð fram tillaga um að gefa út leiðbeinandi tilmæli vegna áfengissölu á íþróttaviðburðum á vegum UMFÍ! Tillagan er sögð miða að „varkárni og ábyrgð“ í slíkri sölu. En í raun felur hún í sér grundvallarbreytingu á því hvernig íþróttahreyfingin skilgreinir sjálfa sig, hvort hún standi áfram með lýðheilsu og forvörnum eða beygi sig undir sérhagsmuni áfengisiðnaðarins og taki þátt í þeirri ömurlegu vegferð hans og einlægri óskhyggju um að normalisera áfengi og áfengisneyslu, alltaf, alls staðar. Það er einfaldlega ekki hægt að sætta sig við þessa tillögu. Áfengi, íþrótta- og æskulýðsstarf á enga samleið. Áfengisiðnaðurinn getur aldrei verið hluti af forvarnarstarfi. Tillagan er röng í öllum grundvallaratriðum, siðferðilega og samfélagslega. Forvarnar- og lýðheilsuhlutverk UMFÍ er í húfi UMFÍ hefur alla tíð verið mikilvægur burðarás í lýðheilsu, forvörnum og uppeldisstarfi á Íslandi. Hreyfingin hefur sem einstök fyrirmynd kennt kynslóð eftir kynslóð að tileinka sér heilbrigðan lífsstíl, ábyrgð, samvinnu og sjálfsaga. Þessi arfleifð er dýrmæt og hún tapast ef íþróttahreyfingin fer að samþykkja áfengissölu sem hluta af sinni starfsemi. Það þarf engan sérfræðing til þess að gera sér grein fyrir því að áfengi er einn stærsti einstaki heilsuvandi Íslendinga. Það veldur slysum, ofbeldi, andlegum veikindum og fjölskylduslitum. Það bitnar á börnum og ungmennum sem alast upp í skugga neyslu annarra. Að tengja áfengi umhverfi íþrótta, vettvangs barna og ungmenna — sem á að vera skjól og fyrirmynd — er því ekki „varkárni“. Það er afturför. Tvískinnungur sem grefur undan trúverðugleika Það er mikill tvískinnungur fólginn í því að segjast standa fyrir forvörnum og heilbrigðu uppeldi en um leið opna dyrnar fyrir áfengissölu á viðburðum íþróttafélaga.Þegar fulltrúar UMFÍ ræða um „ábyrgð“ og „viðeigandi umgjörð“ á sölu áfengis, þá er það í raun fagurgali sem réttlætir það að brjóta gegn eigin grunngildum.Við vitum að börn og ungmenni líta til íþróttahreyfingarinnar sem fyrirmyndar. Fyrirmyndirnar eru ekki bara á vellinum, þær eru líka í stúkunni eða á áhorfendabekkjunum. Börn og ungmenni sem upplifa og sjá áfengi tengt íþróttaviðburðum fá skýr skilaboð: áfengi og íþróttir eiga samleið. Það er ekki sú framtíð sem við viljum skapa. Áfengisiðnaðurinn leitar nýrra leiða – ekki verða „vinur“ hans Áfengisframleiðendur og -dreifingaraðilar um allan heim hafa leitað í íþróttir varðandi markaðssetningu. Það er engin tilviljun. Þeir vita að íþróttir tengjast jákvæðri ímynd, heilbrigði og samstöðu – og vilja nýta þá ímynd til að selja meira áfengi – afla nýrra viðskiptavina „barna og ungmenna“.Ef UMFÍ velur þessa leið, þá er það ekki aðeins á skjön við eigin gildi heldur verður hreyfingin samstarfsaðili í markaðssókn áfengisiðnaðarins gagnvart ungu fólki. Slíkt er algerlega siðferðilega óverjandi og samfélagslega skaðlegt. Ábyrgðin liggur hjá þingfulltrúum Þingfulltrúar UMFÍ standa nú frammi fyrir mikilvægu vali. Þeir þurfa að ákveða hvort þeir standi með börnum og ungmennum lýðheilsu, forvörnum og uppbyggilegu félags- og íþróttastarfi eða standi með þeirri hugsun að áfengi sé „eðlilegur“ hluti af íþróttastarfinu og því skuli veita áfengisiðnaðinum aðgengi að félagfólki sínu sem eru að stærstum hluta börn og ungmenni. Þeir sem samþykkja þessa tillögu munu bera ábyrgð á því að grafa undan trúverðugleika forvarnarstarfs og lýðheilsuhugsjónar UMFÍ. Þeir munu líka leggja sitt af mörkum til þess að veikja stoðir hins margrómaða og sannreynda íslenska módels í forvörnum, sem er mörgum samfélögum og þjóðum fyrirmynd í forvörnum. Þeir sem hafna henni munu hins vegar verja þann siðferðilega grundvöll og markmið sem Ungmennafélagshreyfingin hefur byggt á í meira en öld. Standa með réttindum barna og ungmenna til þess að vera laus við áreiti áfengisiðnaðarins og skapa áframhaldandi jákvæðar og uppbyggilegar forsendur í mikilvægu uppeldis- og íþróttastarfi. Áfengi og íþróttir eiga enga samleið. Það er því einfaldlega skylda UMFÍ að standa vörð um börnin, ungmennin, velferð þeirra og möguleika til farsældar en ekki að opna dyrnar fyrir iðnaði sem hefur það eina markmið að selja áfengi, hvers afleiðingar eru þekktar. Ég mæli örugglega fyrir hönd okkar allra sem vinnum að velferð barna og ungmenna þegar ég hvet alla þingfulltrúa UMFÍ eindregið til að hafna þessari tillögu um áfengissölu á íþróttaviðburðum. Höfundur er félagsuppeldisfræðingur og formaður Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Guðmundsson Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Skoðun Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Sjá meira
Á sambandsþingi UMFÍ um helgina verður lögð fram tillaga um að gefa út leiðbeinandi tilmæli vegna áfengissölu á íþróttaviðburðum á vegum UMFÍ! Tillagan er sögð miða að „varkárni og ábyrgð“ í slíkri sölu. En í raun felur hún í sér grundvallarbreytingu á því hvernig íþróttahreyfingin skilgreinir sjálfa sig, hvort hún standi áfram með lýðheilsu og forvörnum eða beygi sig undir sérhagsmuni áfengisiðnaðarins og taki þátt í þeirri ömurlegu vegferð hans og einlægri óskhyggju um að normalisera áfengi og áfengisneyslu, alltaf, alls staðar. Það er einfaldlega ekki hægt að sætta sig við þessa tillögu. Áfengi, íþrótta- og æskulýðsstarf á enga samleið. Áfengisiðnaðurinn getur aldrei verið hluti af forvarnarstarfi. Tillagan er röng í öllum grundvallaratriðum, siðferðilega og samfélagslega. Forvarnar- og lýðheilsuhlutverk UMFÍ er í húfi UMFÍ hefur alla tíð verið mikilvægur burðarás í lýðheilsu, forvörnum og uppeldisstarfi á Íslandi. Hreyfingin hefur sem einstök fyrirmynd kennt kynslóð eftir kynslóð að tileinka sér heilbrigðan lífsstíl, ábyrgð, samvinnu og sjálfsaga. Þessi arfleifð er dýrmæt og hún tapast ef íþróttahreyfingin fer að samþykkja áfengissölu sem hluta af sinni starfsemi. Það þarf engan sérfræðing til þess að gera sér grein fyrir því að áfengi er einn stærsti einstaki heilsuvandi Íslendinga. Það veldur slysum, ofbeldi, andlegum veikindum og fjölskylduslitum. Það bitnar á börnum og ungmennum sem alast upp í skugga neyslu annarra. Að tengja áfengi umhverfi íþrótta, vettvangs barna og ungmenna — sem á að vera skjól og fyrirmynd — er því ekki „varkárni“. Það er afturför. Tvískinnungur sem grefur undan trúverðugleika Það er mikill tvískinnungur fólginn í því að segjast standa fyrir forvörnum og heilbrigðu uppeldi en um leið opna dyrnar fyrir áfengissölu á viðburðum íþróttafélaga.Þegar fulltrúar UMFÍ ræða um „ábyrgð“ og „viðeigandi umgjörð“ á sölu áfengis, þá er það í raun fagurgali sem réttlætir það að brjóta gegn eigin grunngildum.Við vitum að börn og ungmenni líta til íþróttahreyfingarinnar sem fyrirmyndar. Fyrirmyndirnar eru ekki bara á vellinum, þær eru líka í stúkunni eða á áhorfendabekkjunum. Börn og ungmenni sem upplifa og sjá áfengi tengt íþróttaviðburðum fá skýr skilaboð: áfengi og íþróttir eiga samleið. Það er ekki sú framtíð sem við viljum skapa. Áfengisiðnaðurinn leitar nýrra leiða – ekki verða „vinur“ hans Áfengisframleiðendur og -dreifingaraðilar um allan heim hafa leitað í íþróttir varðandi markaðssetningu. Það er engin tilviljun. Þeir vita að íþróttir tengjast jákvæðri ímynd, heilbrigði og samstöðu – og vilja nýta þá ímynd til að selja meira áfengi – afla nýrra viðskiptavina „barna og ungmenna“.Ef UMFÍ velur þessa leið, þá er það ekki aðeins á skjön við eigin gildi heldur verður hreyfingin samstarfsaðili í markaðssókn áfengisiðnaðarins gagnvart ungu fólki. Slíkt er algerlega siðferðilega óverjandi og samfélagslega skaðlegt. Ábyrgðin liggur hjá þingfulltrúum Þingfulltrúar UMFÍ standa nú frammi fyrir mikilvægu vali. Þeir þurfa að ákveða hvort þeir standi með börnum og ungmennum lýðheilsu, forvörnum og uppbyggilegu félags- og íþróttastarfi eða standi með þeirri hugsun að áfengi sé „eðlilegur“ hluti af íþróttastarfinu og því skuli veita áfengisiðnaðinum aðgengi að félagfólki sínu sem eru að stærstum hluta börn og ungmenni. Þeir sem samþykkja þessa tillögu munu bera ábyrgð á því að grafa undan trúverðugleika forvarnarstarfs og lýðheilsuhugsjónar UMFÍ. Þeir munu líka leggja sitt af mörkum til þess að veikja stoðir hins margrómaða og sannreynda íslenska módels í forvörnum, sem er mörgum samfélögum og þjóðum fyrirmynd í forvörnum. Þeir sem hafna henni munu hins vegar verja þann siðferðilega grundvöll og markmið sem Ungmennafélagshreyfingin hefur byggt á í meira en öld. Standa með réttindum barna og ungmenna til þess að vera laus við áreiti áfengisiðnaðarins og skapa áframhaldandi jákvæðar og uppbyggilegar forsendur í mikilvægu uppeldis- og íþróttastarfi. Áfengi og íþróttir eiga enga samleið. Það er því einfaldlega skylda UMFÍ að standa vörð um börnin, ungmennin, velferð þeirra og möguleika til farsældar en ekki að opna dyrnar fyrir iðnaði sem hefur það eina markmið að selja áfengi, hvers afleiðingar eru þekktar. Ég mæli örugglega fyrir hönd okkar allra sem vinnum að velferð barna og ungmenna þegar ég hvet alla þingfulltrúa UMFÍ eindregið til að hafna þessari tillögu um áfengissölu á íþróttaviðburðum. Höfundur er félagsuppeldisfræðingur og formaður Foreldrasamtaka gegn áfengisauglýsingum.
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar