Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar 9. október 2025 20:02 Helsta slagorð Strætó bs., sem prentað er stórum stöfum á vagna fyrirtækisins, er BESTA LEIÐIN. Eftir að hafa notað strætó markvisst í tuttugu ár get ég að mestu tekið undir þá staðhæfingu enda er einfalt og gott að fara um öngþveiti umferðarinnar á höfuðborgarsvæðinu með tónlist í eyrum eða bók í hönd – og að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að finna eða borga fyrir bílastæði. Þar að auki eru farþegar Strætó áhugavert þversnið af samfélaginu sem sýnir vel fegurð og fjölbreytileika þess. En nokkra hópa samfélagsins vantar þó í vagnana. Besta leiðin er nefnilega ekki hönnuð fyrir þá. Ísland skrifaði árið 2007 undir samning Sameinuðu þjóðanna (SÞ) um réttindi fatlaðs fólks og var hann fullgiltur 2016. Til stendur að lögfesta samninginn á þessu þingi en frumvarp þess efnis er á þingmálaskrá ríkisstjórnarinnar.1 Í 9. grein frumvarpsins2 stendur að aðildarríkin skulu „gera fötluðu fólki kleift að lifa sjálfstæðu lífi og taka fullan þátt á öllum sviðum lífsins“ og að gera þurfi ráðstafanir „til að tryggja fötluðu fólki aðgengi, til jafns við aðra, að efnislegu umhverfi sínu, samgöngum, upplýsingum og samskiptum“. Þó að þessar kröfur séu enn í frumvarpi og því ekki lögfestar hefur samningur SÞ verið fullgiltur en í honum stendur skrifað í minni þýðingu: „Aðgerðirnar skulu fela í sér að koma auga á og fjarlægja hindranir sem koma í veg fyrir aðgengi í byggingum, vegum, samgöngum og öðrum stöðum innan- og utanhúss“3. Þessi setning er mjög sambærileg þeirri kröfu sem kemur fram í fyrrnefndu frumvarpi og á báðum stöðum eru samgöngur nefndar sérstaklega. Samningurinn hefur haft víðtæk áhrif á algilda hönnun hér á landi síðan hann var fullgiltur. Til að mynda er lagt út af honum þegar fjallað er um markmið tæplega 100 blaðsíðna leiðbeiningarits um algilda hönnun frá 2023.4 Í ítarlegum kafla um almenningssamgöngur segir að gott aðgengi að þeim geti verið ein meginforsenda þess að fólk með skerta getu geti lifað sjálfstæðu lífi. Svo að það sé möguleiki „þurfa farartækin, stoppistöðvarnar sjálfar og leiðin að þeim að vera aðgengileg“ og því þurfi „hönnun að taka mið af aðgengi“ (bls. 76). Hér eru farartækin, vagnarnir, einnig sérstaklega nefndir. Reykjavíkurborg hefur sett saman sína eigin aðgengisstefnu til ársins 2030.5 Í öðrum kafla hennar er fjallað um aðgengi að almenningssamgöngum en þar segir: „Almenningssamgöngur og aðkoma að þeim mæti þörfum hópa með ólíka færni og fötlun.“ Það sama er að segja um Stefnumörkun í almenningssamgöngum í Reykjavík, Samferða Reykjavík, sem samþykkt var í júní 2015.6 Undir liðnum Gæði vagna segir að Reykjavíkurborg skuli beita sér fyrir því að „[t]ryggja aðgengi fyrir alla í öllum strætisvögnum og góða þjónustu við fatlað fólk“. Hér er vísað til bæði allra farþega og allra vagna en því er ekki að skipta. Sumir af þeim vögnum sem sinna stofnleiðunum, eins og ásinn og sexan sem ég nota reglulega, eru ekki með ramp sem hægt er að setja niður. Í þeim vögnum er aðgengið því ekki bara slæmt – það er ekkert. Árið 2023 skrifaði Freyr Rögnvaldsson hjá Heimildinni fantagóða úttekt undir heitinu Fötluðu fólki nánast ókleift að nota almenningssamgöngur.7 Þar er fjallað um umsögn ÖBÍ við drög að samgönguáætlun þar sem gerðar eru fjölmargar athugasemdir og virðist staðan óbreytt frá þeim skrifum. Nýlega tilkynnti Strætó um fjölgun ferða og aukna tíðni. Ég finn fyrir þessari breytingu og fagna henni mjög. Fyrirtækið hefur jafnframt fest kaup á fleiri vögnum og mun þeim fjölga töluvert á næstu árum.8 Það gleður mig sömuleiðis. Á nýlegum aðalfundi ÖBÍ fjallaði aðgengishópur samtakanna um nýju vagna strætó og sjálfvirku rampa þeirra. Þetta eru miklar gleðifréttir enda munu breytingarnar hafa veruleg áhrif á aðgengi. En góðir rampar í nýjum vögnum bæta þó ekki slæma rampa í þeim gömlu. Kæru aðilar máls. Ég óska þess hér með að þið hafið í huga þessa einföldu hugmyndafræði sem ég kynntist fyrir mörgum árum og er viss um að leiði til betra lífs fyrir alla borgarbúa og ferðamenn: Borg sem hönnuð er fyrir börn og fatlaða er fallegri og aðgengileg öllum. Ég skora Strætó bs. til að breyta þeim blýþungu römpum sem eru í þeim vögnum sem eru í umferð og bjóða þannig alla farþega velkomna án þess að þeir séu undir öðrum komnir til að rúlla sér inn. Jafnframt skora ég á Reykjavíkurborg að sjá til þess að unnið sé eftir þeim stefnum sem borgin hefur sett sér og tryggi gott aðgengi allra að almenningssamgöngum. Ég veiti ykkur jafnframt þetta einfalda sparnarráð: Gerið ráðstafanir til að standa við samning SÞ áður en hann verður bundinn í lög síðar í vetur því það er auðveldara og kostnaðarminna að gera ráðstafanir fyrirfram en að bregðast við eftirá. Besta leiðin er nefnilega ekki best nema allir geti nýtt sér hana. Höfundur er formaður MS-félags Íslands. 1. Þingmálaskrá 157. löggjafarþings 2025-2026.2. Frumvarp til laga um samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.3. Á frummálinu (þýðing mín): “These measures, which shall include the identification and elimination of obstacles and barriers to accessibility, shall apply to, inter alia: a) Buildings, roads, transportation and other indoor and outdoor facilities ...”. Heimild má finna hér.4. Hönnun fyrir alla. Algild hönnun utandyra – Leiðbeiningar. (2023). Vegagerðin, Reykjavíkurborg og VERKÍS: 5. Aðgengisstefna Reykjavíkurborgar 2022–2023.6. Samferða Reykjavík.7. Fötluðu fólki nánast ókleift að nota almenningssamgöngur.8. Strætó snýr vörn í sókn. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Samgöngur Reykjavík Strætó Mest lesið Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Skoðun Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Sjá meira
Helsta slagorð Strætó bs., sem prentað er stórum stöfum á vagna fyrirtækisins, er BESTA LEIÐIN. Eftir að hafa notað strætó markvisst í tuttugu ár get ég að mestu tekið undir þá staðhæfingu enda er einfalt og gott að fara um öngþveiti umferðarinnar á höfuðborgarsvæðinu með tónlist í eyrum eða bók í hönd – og að þurfa ekki að hafa áhyggjur af því að finna eða borga fyrir bílastæði. Þar að auki eru farþegar Strætó áhugavert þversnið af samfélaginu sem sýnir vel fegurð og fjölbreytileika þess. En nokkra hópa samfélagsins vantar þó í vagnana. Besta leiðin er nefnilega ekki hönnuð fyrir þá. Ísland skrifaði árið 2007 undir samning Sameinuðu þjóðanna (SÞ) um réttindi fatlaðs fólks og var hann fullgiltur 2016. Til stendur að lögfesta samninginn á þessu þingi en frumvarp þess efnis er á þingmálaskrá ríkisstjórnarinnar.1 Í 9. grein frumvarpsins2 stendur að aðildarríkin skulu „gera fötluðu fólki kleift að lifa sjálfstæðu lífi og taka fullan þátt á öllum sviðum lífsins“ og að gera þurfi ráðstafanir „til að tryggja fötluðu fólki aðgengi, til jafns við aðra, að efnislegu umhverfi sínu, samgöngum, upplýsingum og samskiptum“. Þó að þessar kröfur séu enn í frumvarpi og því ekki lögfestar hefur samningur SÞ verið fullgiltur en í honum stendur skrifað í minni þýðingu: „Aðgerðirnar skulu fela í sér að koma auga á og fjarlægja hindranir sem koma í veg fyrir aðgengi í byggingum, vegum, samgöngum og öðrum stöðum innan- og utanhúss“3. Þessi setning er mjög sambærileg þeirri kröfu sem kemur fram í fyrrnefndu frumvarpi og á báðum stöðum eru samgöngur nefndar sérstaklega. Samningurinn hefur haft víðtæk áhrif á algilda hönnun hér á landi síðan hann var fullgiltur. Til að mynda er lagt út af honum þegar fjallað er um markmið tæplega 100 blaðsíðna leiðbeiningarits um algilda hönnun frá 2023.4 Í ítarlegum kafla um almenningssamgöngur segir að gott aðgengi að þeim geti verið ein meginforsenda þess að fólk með skerta getu geti lifað sjálfstæðu lífi. Svo að það sé möguleiki „þurfa farartækin, stoppistöðvarnar sjálfar og leiðin að þeim að vera aðgengileg“ og því þurfi „hönnun að taka mið af aðgengi“ (bls. 76). Hér eru farartækin, vagnarnir, einnig sérstaklega nefndir. Reykjavíkurborg hefur sett saman sína eigin aðgengisstefnu til ársins 2030.5 Í öðrum kafla hennar er fjallað um aðgengi að almenningssamgöngum en þar segir: „Almenningssamgöngur og aðkoma að þeim mæti þörfum hópa með ólíka færni og fötlun.“ Það sama er að segja um Stefnumörkun í almenningssamgöngum í Reykjavík, Samferða Reykjavík, sem samþykkt var í júní 2015.6 Undir liðnum Gæði vagna segir að Reykjavíkurborg skuli beita sér fyrir því að „[t]ryggja aðgengi fyrir alla í öllum strætisvögnum og góða þjónustu við fatlað fólk“. Hér er vísað til bæði allra farþega og allra vagna en því er ekki að skipta. Sumir af þeim vögnum sem sinna stofnleiðunum, eins og ásinn og sexan sem ég nota reglulega, eru ekki með ramp sem hægt er að setja niður. Í þeim vögnum er aðgengið því ekki bara slæmt – það er ekkert. Árið 2023 skrifaði Freyr Rögnvaldsson hjá Heimildinni fantagóða úttekt undir heitinu Fötluðu fólki nánast ókleift að nota almenningssamgöngur.7 Þar er fjallað um umsögn ÖBÍ við drög að samgönguáætlun þar sem gerðar eru fjölmargar athugasemdir og virðist staðan óbreytt frá þeim skrifum. Nýlega tilkynnti Strætó um fjölgun ferða og aukna tíðni. Ég finn fyrir þessari breytingu og fagna henni mjög. Fyrirtækið hefur jafnframt fest kaup á fleiri vögnum og mun þeim fjölga töluvert á næstu árum.8 Það gleður mig sömuleiðis. Á nýlegum aðalfundi ÖBÍ fjallaði aðgengishópur samtakanna um nýju vagna strætó og sjálfvirku rampa þeirra. Þetta eru miklar gleðifréttir enda munu breytingarnar hafa veruleg áhrif á aðgengi. En góðir rampar í nýjum vögnum bæta þó ekki slæma rampa í þeim gömlu. Kæru aðilar máls. Ég óska þess hér með að þið hafið í huga þessa einföldu hugmyndafræði sem ég kynntist fyrir mörgum árum og er viss um að leiði til betra lífs fyrir alla borgarbúa og ferðamenn: Borg sem hönnuð er fyrir börn og fatlaða er fallegri og aðgengileg öllum. Ég skora Strætó bs. til að breyta þeim blýþungu römpum sem eru í þeim vögnum sem eru í umferð og bjóða þannig alla farþega velkomna án þess að þeir séu undir öðrum komnir til að rúlla sér inn. Jafnframt skora ég á Reykjavíkurborg að sjá til þess að unnið sé eftir þeim stefnum sem borgin hefur sett sér og tryggi gott aðgengi allra að almenningssamgöngum. Ég veiti ykkur jafnframt þetta einfalda sparnarráð: Gerið ráðstafanir til að standa við samning SÞ áður en hann verður bundinn í lög síðar í vetur því það er auðveldara og kostnaðarminna að gera ráðstafanir fyrirfram en að bregðast við eftirá. Besta leiðin er nefnilega ekki best nema allir geti nýtt sér hana. Höfundur er formaður MS-félags Íslands. 1. Þingmálaskrá 157. löggjafarþings 2025-2026.2. Frumvarp til laga um samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks.3. Á frummálinu (þýðing mín): “These measures, which shall include the identification and elimination of obstacles and barriers to accessibility, shall apply to, inter alia: a) Buildings, roads, transportation and other indoor and outdoor facilities ...”. Heimild má finna hér.4. Hönnun fyrir alla. Algild hönnun utandyra – Leiðbeiningar. (2023). Vegagerðin, Reykjavíkurborg og VERKÍS: 5. Aðgengisstefna Reykjavíkurborgar 2022–2023.6. Samferða Reykjavík.7. Fötluðu fólki nánast ókleift að nota almenningssamgöngur.8. Strætó snýr vörn í sókn.
Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: Skoðun
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar
Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: Skoðun