Hvert verður næsta skrefið á Íslandi? Delia Popescu skrifar 19. maí 2016 00:00 Íslendingar brugðust við efnhagshruninu 2008 með þeim hætti sem fáar aðrar þjóðir hafa látið sér detta í hug: þeir tóku eigið gildismat til endurskoðunar. Þá fór fram einstaklega raunsæislegt mat á því hvernig starfshættirnir í stjórnkerfi brugðust, þannig að stjórnmálaöfl leiddu Ísland nánast til glötunar. Íslendingar ákváðu að nú væri tímabært að festa gildismat sitt í nýrri stjórnarskrá, sem yrði leiðarljós stjórnkerfis þeirra. Þó neitar Alþingi að taka þessa stjórnarskrá grasrótarinnar til greina. Alþingi stendur frammi fyrir lýðræðislegum viðburði, sem á sér ekki hliðstæðu í stjórnarskrársögu, en sinnir þó ekki ákalli þjóðarinnar. Hér er sjálft frumefni lýðræðis í húfi, að því er varðar gildismat og aðferðarfræði. Í raun snýst lýðræðislegt gildismat um víðtæka þátttöku, sem öllum er opin, hagsmunaaðilum jafnt sem öðrum. Ísland hefur staðist prófið að því er varðar þátttöku almennings: átak grasrótarinnar leiddi til slembiúrtaks 1000 ríkisborgara, sem voru beðnir um að skilgreina gildismat sitt. Ríflega 500 manns vildu taka þátt í starfi 25 manna stjórnlagaráðs. Svo opið ferli er áður óþekkt í sögu stjórnarskrárbreytinga. Drögin voru verk fulltrúa mjög breiðs fjölda, og þau styrktust af ríflega 3600 athugasemdum, enda nutu þau stuðnings tveggja kjósenda af hverjum þremur í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Íslenska þjóðin stóðst lýðræðisprófið með sóma og getur nú státað af einstaklega nútímalegu og lýðræðislegu stjórnarskrárferli, þar sem almenningur lagði hönd á plóginn, og er þetta öðrum þjóðum til eftirbreytni. Íslendingar stóðust einnig lögmætisprófið: Alþingi ákvarðaði sjálft aðferðina við að velja þátttakendur í gerð stjórnarskrárdraga. Þó fór svo, að þegar vinnu við það skjal var loks lokið fagnaði Alþingi ekki sögulegum viðburði, heldur kaus þess í stað að leggja stjórnarskrárdrögin í salt, þar sem þau hafa legið um þriggja ára skeið. Hvað tekur nú við á Íslandi? Einn valkosturinn væri að bíða enn um hríð. Einn talsmanna nýju stjórnarskrárinnar benti á að annað Alþingi tæki við af því sem nú situr. Lýðræðið snýst einnig um neitunarvald og starfsreglur, og hægt er að hætta að kjósa tiltekna stjórnmálamenn. Þessi nálgun krefst þess að beðið sé næstu kosninga og áfram verði barist, jafnframt sem litið yrði hjá því að almenningur hefur þegar tjáð sig með mótmælum. Stundum er ekki lýðræðislegt að bíða eftir því sem við fyrstu sýn virðist lýðræðislegt, sérstaklega þegar rödd þjóðarinnar er sniðgengin. Kannski er biðin réttur valkostur út frá stjórnsýslulegum sjónarhóli, en hún leysir upp lýðræðislega forgangsröðun, þar sem þjóðin á að vera í fyrsta sæti, en ekki næst á eftir elítunni og hagsmunahópunum. Íslendingar eiga ekki að leggja lýðræðið í salt. Ég er frá Austur-Evrópu og mótaðist af anda Vaclav Havels sem vildi færa valdið til valdalausra, og ég get ekki varist þeirri hugsun að nú sé tími til þess að staðfesta andspyrnuna enn frekar og efna til mótmæla án ofbeldis. Ofbeldisleysi virkar og er sérstaklega lýðræðislegt. Rödd lýðræðislegs þrýstings getur tekið á sig margar myndir, og hef ég orðið vitni að mörgum þeirra: samræður, fundir, bréfaskriftir, svör, og enn má gera betur til þess að leggja undir sig vettvang stjórnmála á táknrænan hátt. Andspyrna á opinberum stöðum, göngur um allt land, þrásetur í kringum opinberar byggingar, opinber tónlistarflutningur, leiksýningar og ljóðalestur, fyrir þessu öllu er löng hefð í heilbrigðum, pólitískum mótmælum. Reglubundin og skapandi mótmæli geta lokið ferli búsáhaldabyltingarinnar með því að sviðsetja valdabaráttuna á táknrænan hátt og án ofbeldis. Eins og Havel sagði er það valdumhverfið sem þarf að breytast, og það er upplausn þess umhverfis sem getur breytt hugarfari stjórnmálamanna.Ólöf Pétursdóttir þýddi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Mest lesið Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun GOGG, GOGG, GOGG og aftur GOGG Guðrún Njálsdóttir skrifar Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Beðið eftir orkumálaráðherra Eggert Valur Guðmundsson,Gunnar Aron Ólason skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flýr Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun „Við verðum að fylgja lögum“ Hópur listafólks skrifar Skoðun Ég er ekki alki Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Sjá meira
Íslendingar brugðust við efnhagshruninu 2008 með þeim hætti sem fáar aðrar þjóðir hafa látið sér detta í hug: þeir tóku eigið gildismat til endurskoðunar. Þá fór fram einstaklega raunsæislegt mat á því hvernig starfshættirnir í stjórnkerfi brugðust, þannig að stjórnmálaöfl leiddu Ísland nánast til glötunar. Íslendingar ákváðu að nú væri tímabært að festa gildismat sitt í nýrri stjórnarskrá, sem yrði leiðarljós stjórnkerfis þeirra. Þó neitar Alþingi að taka þessa stjórnarskrá grasrótarinnar til greina. Alþingi stendur frammi fyrir lýðræðislegum viðburði, sem á sér ekki hliðstæðu í stjórnarskrársögu, en sinnir þó ekki ákalli þjóðarinnar. Hér er sjálft frumefni lýðræðis í húfi, að því er varðar gildismat og aðferðarfræði. Í raun snýst lýðræðislegt gildismat um víðtæka þátttöku, sem öllum er opin, hagsmunaaðilum jafnt sem öðrum. Ísland hefur staðist prófið að því er varðar þátttöku almennings: átak grasrótarinnar leiddi til slembiúrtaks 1000 ríkisborgara, sem voru beðnir um að skilgreina gildismat sitt. Ríflega 500 manns vildu taka þátt í starfi 25 manna stjórnlagaráðs. Svo opið ferli er áður óþekkt í sögu stjórnarskrárbreytinga. Drögin voru verk fulltrúa mjög breiðs fjölda, og þau styrktust af ríflega 3600 athugasemdum, enda nutu þau stuðnings tveggja kjósenda af hverjum þremur í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu. Íslenska þjóðin stóðst lýðræðisprófið með sóma og getur nú státað af einstaklega nútímalegu og lýðræðislegu stjórnarskrárferli, þar sem almenningur lagði hönd á plóginn, og er þetta öðrum þjóðum til eftirbreytni. Íslendingar stóðust einnig lögmætisprófið: Alþingi ákvarðaði sjálft aðferðina við að velja þátttakendur í gerð stjórnarskrárdraga. Þó fór svo, að þegar vinnu við það skjal var loks lokið fagnaði Alþingi ekki sögulegum viðburði, heldur kaus þess í stað að leggja stjórnarskrárdrögin í salt, þar sem þau hafa legið um þriggja ára skeið. Hvað tekur nú við á Íslandi? Einn valkosturinn væri að bíða enn um hríð. Einn talsmanna nýju stjórnarskrárinnar benti á að annað Alþingi tæki við af því sem nú situr. Lýðræðið snýst einnig um neitunarvald og starfsreglur, og hægt er að hætta að kjósa tiltekna stjórnmálamenn. Þessi nálgun krefst þess að beðið sé næstu kosninga og áfram verði barist, jafnframt sem litið yrði hjá því að almenningur hefur þegar tjáð sig með mótmælum. Stundum er ekki lýðræðislegt að bíða eftir því sem við fyrstu sýn virðist lýðræðislegt, sérstaklega þegar rödd þjóðarinnar er sniðgengin. Kannski er biðin réttur valkostur út frá stjórnsýslulegum sjónarhóli, en hún leysir upp lýðræðislega forgangsröðun, þar sem þjóðin á að vera í fyrsta sæti, en ekki næst á eftir elítunni og hagsmunahópunum. Íslendingar eiga ekki að leggja lýðræðið í salt. Ég er frá Austur-Evrópu og mótaðist af anda Vaclav Havels sem vildi færa valdið til valdalausra, og ég get ekki varist þeirri hugsun að nú sé tími til þess að staðfesta andspyrnuna enn frekar og efna til mótmæla án ofbeldis. Ofbeldisleysi virkar og er sérstaklega lýðræðislegt. Rödd lýðræðislegs þrýstings getur tekið á sig margar myndir, og hef ég orðið vitni að mörgum þeirra: samræður, fundir, bréfaskriftir, svör, og enn má gera betur til þess að leggja undir sig vettvang stjórnmála á táknrænan hátt. Andspyrna á opinberum stöðum, göngur um allt land, þrásetur í kringum opinberar byggingar, opinber tónlistarflutningur, leiksýningar og ljóðalestur, fyrir þessu öllu er löng hefð í heilbrigðum, pólitískum mótmælum. Reglubundin og skapandi mótmæli geta lokið ferli búsáhaldabyltingarinnar með því að sviðsetja valdabaráttuna á táknrænan hátt og án ofbeldis. Eins og Havel sagði er það valdumhverfið sem þarf að breytast, og það er upplausn þess umhverfis sem getur breytt hugarfari stjórnmálamanna.Ólöf Pétursdóttir þýddi.
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar
Skoðun Eru sumir íslenskir stjórnmálamenn að bergmála áróður Kremlar? Guðni Freyr Öfjörð skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir Skoðun
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun