Virkni og valdefling frá vöggu til grafar Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar 13. mars 2019 22:20 Menntun okkar hefst við fæðingu og lýkur ekki fyrr en við ævilok. Margir verða e.t.v. hvumsa þegar þeir verða þess varir að Menntavísindasvið Háskóla Íslands beinir sjónum sínum ekki bara að æskunni og menntun hennar. En starfsemi sviðsins teygir sig til allra aldursskeiða og þann 8. mars var velferð, virkni og lífsgæði eldri borgara í kastljósi á hinum árlega Tómstundadegi Menntavísindasviðs. Hvað er það sem skiptir í raun máli í lífinu, skiptir okkur öll máli? Það er virði manneskjunnar sjálfrar, óháð aldri. Heilsa, lífsgæði og virk þátttaka okkar allra skiptir máli. Tómstundafræðin stendur fyrir heildstæða sýn á menntun og þroskaferil manneskjunnar, og leggur áherslu á virka þátttöku hvers einstaklings. Þessi sýn endurspeglast raunar í öllu námi sem er í boði á Menntavísindasviði. Við bjóðum upp á sveigjanlegt nám, fjölbreyttar námsleiðir, og nám fyrir fólk með þroskahömlun. Algengt er að hingað sæki starfandi fagstéttir í námsleyfum og nemendahópurinn samstendur því af ungum og eldri, fólki að stíga sín fyrstu skref í atvinnulífinu sem og reynsluboltum með áratuga starfsreynslu.Ómetanlegt framlag eldri borgara Það er mikilvægt að trúa ekki í blindni staðalmyndum um ákveðna hópa, eldri borgarar eru ekki einsleitur hópur heldur margbreytilegur, með ólík áhugamál, þarfir og langanir. Við erum öll, hvað sem aldri líður, samverur á þessari jörð, í þessum heimi. Líf okkar er samofið lífi annarra, athafnir okkar hafa áhrif á aðra og við höfum öll ríka þörf fyrir að skipta máli. Rannsóknir okkar fræðafólks á Menntavísindasviði hafa dregið fram hið gríðarmikla framlag sem fólk á þriðja æviskeiðinu leggur til sinna nánustu og samfélagsins í heild. Þau passa börn, skutla í tómstundir, aðstoða við heimalærdóm, hjálpa til við heimilishald, bjóða í mat, veita fjárhagstuðning, tilfinningalegan stuðning, eru til staðar fyrir fjölskyldur sínar, börn, barnabörn og barnabarnabörn. Félagsleg virkni á efri árum skiptir miklu máli og styður við heilbrigði og vellíðan. Félagsmiðstöðvar víða um land bjóða upp á fjölbreytt félagsstarf og tómstundatilboð sem enginn ætti að hika við að nýta sér. Þá er fátt betra en útivist og hreyfing í góðra vina hópi, og það gildir auðvitað um okkur öll óháð aldri. Svo lengi lærir sem lifir. Nýlega kynntist ég félagsskap sem nefnist Háskóli þriðja æviskeiðsins. Það er alþjóðlegt fyrirbæri sem er nú að finna á Íslandi, samtök fólks sem hefur látið af störfum en vill sækja fræðslu, þekkingu og frekari menntun með því að skipuleggja fyrirlestra, fræðslukvöld og aðra viðburði. Heiti félagsins felur ekki í sér að félagsmenn skuli vera með háskólamenntun að baki, allir eru velkomnir sem vilja bæta við sig þekkingu. Fólk á þriðja æviskeiðinu býr yfir dýrmætri innsýn og reynslu sem er samfélaginu ómetanlegt.Blómi vorsins eða fölvaskrúði haustsins Það er umhugsunarvert hve oft hinu svokallaða þriðja æviskeiði er stillt upp sem andstæðu fyrsta æviskeiðsins, æskunnar, eins og ekki sé um eina samofna þroskabraut að ræða. Sigurður Nordal lýsir þessu vel í einum fyrirlestri sínum: „Æskan og fjölbreytni hennar er svo dásamleg, að það er von til að menn séu tregir að sleppa henni. En einmitt vegna þess að þeir dýrka æskuna of mikið, halda í hana dauðahaldi, leggja þeir minni rækt en skyldi við að skipta lífinu eðlilega milli þroskaskeiðanna, og læra að eldast. Því það er líka list, og mikil list. Ég þarf aldrei meira en að heyra menn tala um bernsku sína, skólaár sín, stúdentsár, sem besta part ævinnar til þess að vita, að líf þeirra hefur farið í handaskolum. Og þá vil ég heldur hlusta á Rabbi Ben Esra hjá Browning, þó að hann kunni að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann segir: Grow old along with me, the best is yet to be: The last of life, for which the first was made … Hver aldur ætti auðvitað að eiga sér sín gæði, sem erfitt væri að bera saman og meta, eins og erfitt er að segja, hvort maður kýs fremur blóma vorsins eða ávöxtu og fölvaskrúða haustsins.“ Mikilvægt er að leggja góðan grunn að þriðja æviskeiðinu með því að leggja rækt við líf sitt utan vinnustaðar, eiga sér áhugamál og tómstundir. Ömmur og afar, og aðrir eldri borgarar, eru allskonar og gera margt. Þau eru oft upptekið fólk, þau ferðast um heiminn, skrifa bækur, spila golf, hitta vinina, fara í sund, búa til listaverk, eru uppí sumarbústað, sækja ráðstefnur. Það er ástæða til að hlakka til að verða eldri borgari.Höfundur er forseti menntavísindasviðs Háskóla Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Mest lesið Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson Skoðun Skoðun Skoðun Fylgið fór vegna fullveldismáls Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Er Ísrael ennþá útvalin þjóð Guðs? Ómar Torfason skrifar Skoðun Flokkurinn hans Gunnars Smára? Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Raforkuverð: Stórnotendur og almenningur Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Hætt við að hækka ekki skatta á almenning Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Skattafíkn í skjóli réttlætis: Tímavélin stillt á 2012 Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Hver borgar brúsann? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvers vegna berðu kross? Hrafnhildur Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þannig gerum við þetta? Ísak Ernir Kristinsson skrifar Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Falleinkunn skólakerfis? Helga Þórisdóttir skrifar Skoðun Þjónusta sem gleður – skilar sér beint í kassann Margrét Reynisdóttir skrifar Skoðun Hvar er auðlindarentan? Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn – Rödd skynseminnar í borginni Ómar Már Jónsson skrifar Skoðun Virði barna og ungmenna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Sættir þú þig við þetta? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Alþingi gleymir aftur fötluðum börnum Lúðvík Júlíusson skrifar Skoðun Lægri gjöld, fleiri tækifæri Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Tölum um stóra valdaframsalsmálið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar Skoðun Öflugar varnir krefjast stöndugra fréttamiðla Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Gott frumvarp, en hvað með verklagið? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Augnablikið Magnús Jóhann Hjartarson skrifar Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Sjá meira
Menntun okkar hefst við fæðingu og lýkur ekki fyrr en við ævilok. Margir verða e.t.v. hvumsa þegar þeir verða þess varir að Menntavísindasvið Háskóla Íslands beinir sjónum sínum ekki bara að æskunni og menntun hennar. En starfsemi sviðsins teygir sig til allra aldursskeiða og þann 8. mars var velferð, virkni og lífsgæði eldri borgara í kastljósi á hinum árlega Tómstundadegi Menntavísindasviðs. Hvað er það sem skiptir í raun máli í lífinu, skiptir okkur öll máli? Það er virði manneskjunnar sjálfrar, óháð aldri. Heilsa, lífsgæði og virk þátttaka okkar allra skiptir máli. Tómstundafræðin stendur fyrir heildstæða sýn á menntun og þroskaferil manneskjunnar, og leggur áherslu á virka þátttöku hvers einstaklings. Þessi sýn endurspeglast raunar í öllu námi sem er í boði á Menntavísindasviði. Við bjóðum upp á sveigjanlegt nám, fjölbreyttar námsleiðir, og nám fyrir fólk með þroskahömlun. Algengt er að hingað sæki starfandi fagstéttir í námsleyfum og nemendahópurinn samstendur því af ungum og eldri, fólki að stíga sín fyrstu skref í atvinnulífinu sem og reynsluboltum með áratuga starfsreynslu.Ómetanlegt framlag eldri borgara Það er mikilvægt að trúa ekki í blindni staðalmyndum um ákveðna hópa, eldri borgarar eru ekki einsleitur hópur heldur margbreytilegur, með ólík áhugamál, þarfir og langanir. Við erum öll, hvað sem aldri líður, samverur á þessari jörð, í þessum heimi. Líf okkar er samofið lífi annarra, athafnir okkar hafa áhrif á aðra og við höfum öll ríka þörf fyrir að skipta máli. Rannsóknir okkar fræðafólks á Menntavísindasviði hafa dregið fram hið gríðarmikla framlag sem fólk á þriðja æviskeiðinu leggur til sinna nánustu og samfélagsins í heild. Þau passa börn, skutla í tómstundir, aðstoða við heimalærdóm, hjálpa til við heimilishald, bjóða í mat, veita fjárhagstuðning, tilfinningalegan stuðning, eru til staðar fyrir fjölskyldur sínar, börn, barnabörn og barnabarnabörn. Félagsleg virkni á efri árum skiptir miklu máli og styður við heilbrigði og vellíðan. Félagsmiðstöðvar víða um land bjóða upp á fjölbreytt félagsstarf og tómstundatilboð sem enginn ætti að hika við að nýta sér. Þá er fátt betra en útivist og hreyfing í góðra vina hópi, og það gildir auðvitað um okkur öll óháð aldri. Svo lengi lærir sem lifir. Nýlega kynntist ég félagsskap sem nefnist Háskóli þriðja æviskeiðsins. Það er alþjóðlegt fyrirbæri sem er nú að finna á Íslandi, samtök fólks sem hefur látið af störfum en vill sækja fræðslu, þekkingu og frekari menntun með því að skipuleggja fyrirlestra, fræðslukvöld og aðra viðburði. Heiti félagsins felur ekki í sér að félagsmenn skuli vera með háskólamenntun að baki, allir eru velkomnir sem vilja bæta við sig þekkingu. Fólk á þriðja æviskeiðinu býr yfir dýrmætri innsýn og reynslu sem er samfélaginu ómetanlegt.Blómi vorsins eða fölvaskrúði haustsins Það er umhugsunarvert hve oft hinu svokallaða þriðja æviskeiði er stillt upp sem andstæðu fyrsta æviskeiðsins, æskunnar, eins og ekki sé um eina samofna þroskabraut að ræða. Sigurður Nordal lýsir þessu vel í einum fyrirlestri sínum: „Æskan og fjölbreytni hennar er svo dásamleg, að það er von til að menn séu tregir að sleppa henni. En einmitt vegna þess að þeir dýrka æskuna of mikið, halda í hana dauðahaldi, leggja þeir minni rækt en skyldi við að skipta lífinu eðlilega milli þroskaskeiðanna, og læra að eldast. Því það er líka list, og mikil list. Ég þarf aldrei meira en að heyra menn tala um bernsku sína, skólaár sín, stúdentsár, sem besta part ævinnar til þess að vita, að líf þeirra hefur farið í handaskolum. Og þá vil ég heldur hlusta á Rabbi Ben Esra hjá Browning, þó að hann kunni að taka nokkuð djúpt í árinni, þegar hann segir: Grow old along with me, the best is yet to be: The last of life, for which the first was made … Hver aldur ætti auðvitað að eiga sér sín gæði, sem erfitt væri að bera saman og meta, eins og erfitt er að segja, hvort maður kýs fremur blóma vorsins eða ávöxtu og fölvaskrúða haustsins.“ Mikilvægt er að leggja góðan grunn að þriðja æviskeiðinu með því að leggja rækt við líf sitt utan vinnustaðar, eiga sér áhugamál og tómstundir. Ömmur og afar, og aðrir eldri borgarar, eru allskonar og gera margt. Þau eru oft upptekið fólk, þau ferðast um heiminn, skrifa bækur, spila golf, hitta vinina, fara í sund, búa til listaverk, eru uppí sumarbústað, sækja ráðstefnur. Það er ástæða til að hlakka til að verða eldri borgari.Höfundur er forseti menntavísindasviðs Háskóla Íslands.
Skoðun Stærsta framfaraskref í námsmati íslenskra barna í áratugi Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar
Skoðun Litla landið sem kennir heiminum – Ísland og þróunarsamvinna í gegnum menntun GRÓ skólanna Verena Karlsdóttir,Hreiðar Þór Valtýsson,Þór Heiðar Ásgeirsson skrifar
Skoðun Listnám er lífsbjörg – opið bréf til ráðherra mennta, félags og heilbrigðismála, til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Dagbjört Andrésdóttir skrifar