Covid-19 var fyrirsjáanlegur faraldur Hrund Gunnsteinsdóttir skrifar 30. mars 2020 13:00 Þegar Trump Bandaríkjaforseti sagði Covid-19 vera „ófyrirséð vandamál… enginn átti von á þessu,“ ranghvolfdu margir augunum því þetta er einfaldlega ekki rétt. Hefði einhver getaðspáð fyrir hvenær nákvæmlega næsti alþjóðafaraldur myndi eiga sér stað? Nei. Hefði einhver getað spáð fyrir hvar hann myndi byrja og hvert hann myndi dreifast og hvernig? Nei, líklega ekki. En smitsjúkdómafræðingar, þjóðaröryggisráðgjafar, sérfræðingar í heilbrigðis- og þróunarmálum hafa varað við því að það væri bara spurning um hvenær, ekki hvort slíkt gerist, - og hafa sagt að heimurinn væri ekki reiðubúinn til að takast á við þá stöðu. Með puttann á púlsinum „Við heiminum blasir bráð hætta á alvarlegum svæðisbundnum eða alþjóðlegum faraldri sem mun ekki einungis valda mörgum dauðsföllum, heldur setja hagkerfin í uppnám og skapa samfélagslega óreiðu." Þetta voru feitletruð varnarorð í skýrslunni Heimur í hættu, sem kom út í september síðastliðnum hjá Global Perparedness Monitoring Board (GPMB), sem er samstarfsverkefni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) og Alþjóðabankastofnana (e. World Bank Group). Þetta var líka umræðuefni Bill Gates í www.ted.com fyrirlestri frá 2015. Í október 2019 unnu svo Bill & Melinda Gates stofnunin og John Hopkins háskólinn með Alþjóðaefnahagsráðinu (e. World Economic Forum) að því að undirbúa viðbrögð leiðtoga víða um heim við heimsfaraldri. Sett var á svið æfing fyrir slíkt neyðarástand og hægt var að fylgjast með á netinu. Á svipuðum tíma stóð Miðstöð um strategíu og alþjóðafræði fyrir hermiæfingu sem sýndi svipaðar niðurstöður. Svona mætti áfram telja. Tæki og aðferðir eru til staðar „Heimurinn er í hættu," segir í ofangreindri skýrslu, "en, sem heild, búum við yfir tækjunum og aðferðunum til að bjarga okkur og hagkerfum okkar. Það sem þarf er forysta og vilji til að taka afgerandi og samstíga ákvarðanir." Fleiri alþjóðlegar áskoranir eru á sjóndeilarhringnum. Skoðum stöðuna. Loftslagsváin, hröð hlýnun, bæði á Norður- og Suðurskautinu og súrnun hafs. Hvernig erum við að undirbúa íslenskt menntakerfi, atvinnulíf og samfélag fyrir það? Hverjir hafa þar leiðandi hlutverk? Netöryggismál eru annað dæmi sem þarfnast sérstakrar athygli núna þegar hagkerfi og tæknikerfi eru viðkvæmari en ella, vegna lamandi áhrifa Covid-19. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir og forysta úr opinberum og einkageira víða um heim vekja athygli á stórvægilegri rýrnun á líffræðilegum fjölbreytileika í vistkerfum heims, sem veldur því að geta jarðar til að endurnýja sig er að minnka, með ófyrirséðum afleiðingum. Heilbrigðiskerfi um allan heim eru í vanda stödd af ýmsum ástæðum, m.a. vegna þess að þau standa ekki undir kostnaði eða ná ekki til allra íbúa. Svona mætti áfram telja. Global Risk Report 2020 sem Alþjóðaefnahagsráðið gaf út í janúar sl., stiklar á stóru í þessum efnum. Frjósamur jarðvegur Tilgangurinn með þessum skrifum er ekki að skapa vanmáttarkennd, heldur miklu frekar hvetja okkur til stórkostlegra verka. Heimurinn er breyttur og er að breytast. Það er staðreynd. Að finna okkur frjósaman farveg í nýjum heimi kallar á nýja hugsun, breytt viðskiptamódel og hagkerfi, markvisst samstarf þvert á ríki, geira og sérgreinar. Líkt og kemur fram í skýrslunni Heimur í hættu, sem ég vísa í hér í byrjun greinarinnar, búum við (heimurinn samanlagður) yfir tækni, aðferðum og þekkingu sem gerir það að verkum að við erum miklu undirbúnari fyrir þessar breytingar en við kannski ímyndum okkur. Til fyrirmyndar Það hvernig íslensk yfirvöld hafa haldið á spöðunum vegna Covid-19 er til fyrirmyndar. Almannavarnir og heilbrigðisþjónustan voru með plan. Ríkisstjórnin setti sérfræðingana við stýrið. Í samstarfi einka- og opinbers geira, er Ísland að leggja fram gögn og nýja þekkingu sem aðrar þjóðir geta nýtt sér. Ég finn það í samtölum við erlenda kollega að eftir þessu er tekið. Og mér finnst eflandi að sjá okkur úr fjarlægð, á öðru tungumáli, með gestsauga. Að leggja sitt fram í þágu heildarinnar, setja egóin til hliðar til að ná heildarmarkmiðum, er málið. Hugsum lengra fram í tímann Til þess að geta undirbúið okkur og skapað okkur bestu mögulegu framtíð í ljósi alþjóðlegra áskorana, þurfum við að innleiða langtímahugsun í ákvarðanir okkar í stjórn landsins, fjárfestingum og öllu þar á milli. Í heimi alþjóðlegra og landamæralausra áskorana, og í samkeppni í heimi tækni- og nýsköpunar, er það akkilesarhæll lýðræðisríkja að plana í mesta lagi 4 ár fram í tímann. Verkefnið er að hugsa okkur inn í framtíðina saman, með breiðri þátttöku, út frá sameiginlegri sýn og sviðsmyndum um hvernig við viljum búa og staðsetja okkur í heimi alþjóðlegra áskorana. Þetta væri ígrunduð vinna og hönnun sviðsmynda (e. future foresight) um það hvernig Ísland getur siglt inn í næstu 10, 30 eða 50 árin. Með því að vinna skynsamlega með alþjóðlegar áskoranir, ekki síður en tækifæri, er hægt að undirbúa okkur mun betur fyrir breyttan heim. Í því líkt og öðru, er mikilvægt að hagsmunir heildarinnar séu hafðir að leiðarljósi. Viðbrögð okkar á Íslandi við Covid-19 gefa ástæðu til bjartsýni um að þetta sé sannarlega mögulegt. Höfundur er þróunar- og átakafræðingur og í sérfræðingahópi World Economic Forum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fjármál framhaldsskóla Atli Ísleifsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Sjá meira
Þegar Trump Bandaríkjaforseti sagði Covid-19 vera „ófyrirséð vandamál… enginn átti von á þessu,“ ranghvolfdu margir augunum því þetta er einfaldlega ekki rétt. Hefði einhver getaðspáð fyrir hvenær nákvæmlega næsti alþjóðafaraldur myndi eiga sér stað? Nei. Hefði einhver getað spáð fyrir hvar hann myndi byrja og hvert hann myndi dreifast og hvernig? Nei, líklega ekki. En smitsjúkdómafræðingar, þjóðaröryggisráðgjafar, sérfræðingar í heilbrigðis- og þróunarmálum hafa varað við því að það væri bara spurning um hvenær, ekki hvort slíkt gerist, - og hafa sagt að heimurinn væri ekki reiðubúinn til að takast á við þá stöðu. Með puttann á púlsinum „Við heiminum blasir bráð hætta á alvarlegum svæðisbundnum eða alþjóðlegum faraldri sem mun ekki einungis valda mörgum dauðsföllum, heldur setja hagkerfin í uppnám og skapa samfélagslega óreiðu." Þetta voru feitletruð varnarorð í skýrslunni Heimur í hættu, sem kom út í september síðastliðnum hjá Global Perparedness Monitoring Board (GPMB), sem er samstarfsverkefni Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (WHO) og Alþjóðabankastofnana (e. World Bank Group). Þetta var líka umræðuefni Bill Gates í www.ted.com fyrirlestri frá 2015. Í október 2019 unnu svo Bill & Melinda Gates stofnunin og John Hopkins háskólinn með Alþjóðaefnahagsráðinu (e. World Economic Forum) að því að undirbúa viðbrögð leiðtoga víða um heim við heimsfaraldri. Sett var á svið æfing fyrir slíkt neyðarástand og hægt var að fylgjast með á netinu. Á svipuðum tíma stóð Miðstöð um strategíu og alþjóðafræði fyrir hermiæfingu sem sýndi svipaðar niðurstöður. Svona mætti áfram telja. Tæki og aðferðir eru til staðar „Heimurinn er í hættu," segir í ofangreindri skýrslu, "en, sem heild, búum við yfir tækjunum og aðferðunum til að bjarga okkur og hagkerfum okkar. Það sem þarf er forysta og vilji til að taka afgerandi og samstíga ákvarðanir." Fleiri alþjóðlegar áskoranir eru á sjóndeilarhringnum. Skoðum stöðuna. Loftslagsváin, hröð hlýnun, bæði á Norður- og Suðurskautinu og súrnun hafs. Hvernig erum við að undirbúa íslenskt menntakerfi, atvinnulíf og samfélag fyrir það? Hverjir hafa þar leiðandi hlutverk? Netöryggismál eru annað dæmi sem þarfnast sérstakrar athygli núna þegar hagkerfi og tæknikerfi eru viðkvæmari en ella, vegna lamandi áhrifa Covid-19. Fjölmargar alþjóðlegar stofnanir og forysta úr opinberum og einkageira víða um heim vekja athygli á stórvægilegri rýrnun á líffræðilegum fjölbreytileika í vistkerfum heims, sem veldur því að geta jarðar til að endurnýja sig er að minnka, með ófyrirséðum afleiðingum. Heilbrigðiskerfi um allan heim eru í vanda stödd af ýmsum ástæðum, m.a. vegna þess að þau standa ekki undir kostnaði eða ná ekki til allra íbúa. Svona mætti áfram telja. Global Risk Report 2020 sem Alþjóðaefnahagsráðið gaf út í janúar sl., stiklar á stóru í þessum efnum. Frjósamur jarðvegur Tilgangurinn með þessum skrifum er ekki að skapa vanmáttarkennd, heldur miklu frekar hvetja okkur til stórkostlegra verka. Heimurinn er breyttur og er að breytast. Það er staðreynd. Að finna okkur frjósaman farveg í nýjum heimi kallar á nýja hugsun, breytt viðskiptamódel og hagkerfi, markvisst samstarf þvert á ríki, geira og sérgreinar. Líkt og kemur fram í skýrslunni Heimur í hættu, sem ég vísa í hér í byrjun greinarinnar, búum við (heimurinn samanlagður) yfir tækni, aðferðum og þekkingu sem gerir það að verkum að við erum miklu undirbúnari fyrir þessar breytingar en við kannski ímyndum okkur. Til fyrirmyndar Það hvernig íslensk yfirvöld hafa haldið á spöðunum vegna Covid-19 er til fyrirmyndar. Almannavarnir og heilbrigðisþjónustan voru með plan. Ríkisstjórnin setti sérfræðingana við stýrið. Í samstarfi einka- og opinbers geira, er Ísland að leggja fram gögn og nýja þekkingu sem aðrar þjóðir geta nýtt sér. Ég finn það í samtölum við erlenda kollega að eftir þessu er tekið. Og mér finnst eflandi að sjá okkur úr fjarlægð, á öðru tungumáli, með gestsauga. Að leggja sitt fram í þágu heildarinnar, setja egóin til hliðar til að ná heildarmarkmiðum, er málið. Hugsum lengra fram í tímann Til þess að geta undirbúið okkur og skapað okkur bestu mögulegu framtíð í ljósi alþjóðlegra áskorana, þurfum við að innleiða langtímahugsun í ákvarðanir okkar í stjórn landsins, fjárfestingum og öllu þar á milli. Í heimi alþjóðlegra og landamæralausra áskorana, og í samkeppni í heimi tækni- og nýsköpunar, er það akkilesarhæll lýðræðisríkja að plana í mesta lagi 4 ár fram í tímann. Verkefnið er að hugsa okkur inn í framtíðina saman, með breiðri þátttöku, út frá sameiginlegri sýn og sviðsmyndum um hvernig við viljum búa og staðsetja okkur í heimi alþjóðlegra áskorana. Þetta væri ígrunduð vinna og hönnun sviðsmynda (e. future foresight) um það hvernig Ísland getur siglt inn í næstu 10, 30 eða 50 árin. Með því að vinna skynsamlega með alþjóðlegar áskoranir, ekki síður en tækifæri, er hægt að undirbúa okkur mun betur fyrir breyttan heim. Í því líkt og öðru, er mikilvægt að hagsmunir heildarinnar séu hafðir að leiðarljósi. Viðbrögð okkar á Íslandi við Covid-19 gefa ástæðu til bjartsýni um að þetta sé sannarlega mögulegt. Höfundur er þróunar- og átakafræðingur og í sérfræðingahópi World Economic Forum.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun