Varúðarmerking á verðtryggð lán Ólafur Ísleifsson skrifar 31. janúar 2021 12:07 Með aukinni neytendavernd er krafist varúðarmerkinga á áhættusamar vörur sem almenningur notar. Þekkt dæmi eru sígarettur sem geta valdið heilsutjóni og skoteldar vegna sprengihættu. Fjárhagsleg áhætta af verðtryggðu láni er slík að lánveitendum ætti að vera skylt að upplýsa lántakanda um hættuna sem honum stafar af láninu. Eitraði kokkteillinn Fyrir Alþingi liggur frumvarp fjármálaráðherra um breytt fyrirkomulag á verðtryggingu íbúðalána. Horfið verður frá 40 ára verðtryggðum jafngreiðslulánum. Þessi lán eru þeirrar náttúru að ekkert saxast á höfuðstól þeirra þótt greitt hafi verið af þeim í meira en 20 ár. Eftir 20 ára greiðslur hefur höfuðstóllinn ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Þessi lán hafa verið kölluð eitraði kokkteillinn. Í ljósi þess að verðtryggingin sjálf hefur alvarleg eituráhrif hefði frumvarp fjármálaráðherra þurft að ganga lengra í ýmsum efnum. Á liðnu ári sneru lántakendur sér hópum saman frá verðtryggðum lánum og kjósa frekar óverðtryggð lán þótt þau beri hærri vexti. Mismuninn má líta á sem eins konar tryggingariðgjald sem fólk kýs að greiða til að verja sig fyrir skaðsemi verðtryggingarinnar. Verðtryggingin hefur verið hér við lýði allt of lengi. Henni ætti að kasta fyrir róða og taka upp húsnæðislán eins og tíðkast á Norðurlöndum og margir Íslendingar þekkja af eigin raun. Meðan verðtryggð lán eru í boði má telja sjálfsagða neytendavernd að skylda lánveitendur til að vara lántakanda við hinni alvarlegu áhættu sem hann tekur því að skrifa undir verðtryggðan lánasamning. Viðvörun fylgi verðtryggðum lánasamningi Varúðarbréf lánastofnunar um áhættu lántaka sem fylgir verðtryggðu láni gæti hljóðað á þessa leið: Ágæti lántakandi. Við óskum þér til hamingju með íbúðina sem tókst verðtryggða lánið til að kaupa. Stjórnvöld hafa með neytendavernd að leiðarljósi skyldað lánastofnanir til að upplýsa lántaka um áhættu sem fylgir því að hafa skrifað undir lánasamning um verðtryggt lán. Til að rækja þá skyldu viljum við draga fram nokkur atriði. Þú berð alla (en við enga) áhættu af verðhækkunum á lánstímanum. Verðhækkanir af hvaða tagi sem er hækka höfuðstól og greiðslur af láninu. Þú skuldar meira og greiðslur þínar þyngjast ef verðbólga rýkur upp eins og hún gerði nú í janúar, ef uppskerubrestur verður á kaffi í Brasilíu, ef mistök verða í hagstjórn eða ef einhver ráðamaður fer öfugt fram úr rúminu og heimsmarkaðsverð á olíu hækkar. Þú veist ekki fyrir fram um fjárhæð neinnar greiðslu af láninu á lánstímanum. Ekki einnar einustu. Við vitum það út af fyrir sig ekki heldur en vitum þó að þær munu lengst af fara hækkandi. Hækki óbeinir skattar, til dæmis á bensín, áfengi og tóbak, hækkar lánið og greiðslur þyngjast. Hækki stjórnvöld kolefnisgjald í þágu loftslagsmarkmiða hækkar lánið þitt sömuleiðis og greiðslur þyngjast. Verðtryggingin hefur orsakað eignatilfærslu frá íbúðalántakendum til fjármálastofnana. Fjármálaráðherra upplýsti á Alþingi að húsnæðisliður vísitölunnar hefði á árabilinu 2013-17 einn og sér fært 118 milljarða króna frá fólki eins og þér. Velkominn í hópinn. Enginn útlendingur skilur verðtryggingu, enginn blaðamaður sem hingað hefur komið og ekki fræðingarnir frá stofnununum með skammstafanirnar. Norðurlöndin vita af þessu verðtryggingarundri uppi á Íslandi en hafa ekki tekið upp fjármálasnilli Íslendinga að þessu leyti. Lánið sem varst að taka þykir ekki fólki bjóðandi nokkurs staðar á byggðu bóli. Seðlabankinn taldi sig kannski hafa fundið eitthvað áþekkt í Úrúgvæ. Verðtryggða lánið þitt er sambland af venjulegum lánasamningi og fjármálaafleiðu. Afleiður eru kenndar í fjármálafræðum í háskólum. Þær eru ekki á færi nema sérfróðra kunnáttumanna þótt íslenskum fjölskyldum sem vilja koma þaki yfir höfuðið sé ætlað að taka ábyrgð á slíkum fjármálagerningum af áhættusamasta tagi. Þú ert að taka áhættu sem jafna má við þá sem fjárglæframenn stunda í afleiðuviðskiptum. Þú átt á hættu að missa fótanna í fjárhagslegu tilliti fyrir þá sök að hafa undirritað samning við okkur um verðtryggt lán. Þú átt á hættu að tapa öllum sparnaðinum þínum sem er þitt framlag til húsnæðiskaupanna. Þú átt á hættu að vera hrakinn ásamt fjölskyldu þinni af heimili þínu eins og þúsundir Íslendinga geta borið vitni um eftir hrun. Þú átt á hættu að vera rekinn út á götu og skulda samt af verðtryggða láninu þínu. Þú átt á hættu að eiga minna en ekki neitt. Fyrir utan hættu á gjaldþroti áttu á hættu að lenda á vanskilaskrá. Þetta er ígildi þess að hrapa fyrir björg í fjárhagslegu tilliti. Við þökkum viðskiptin. Gangi þér vel. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Ísleifsson Skoðun: Kosningar 2021 Neytendur Mest lesið Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Skoðun „Við höfðum öll rangt fyrir okkur“ Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Íþróttahreyfingin og gerviverktaka Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Tölum um tilfinningar Amanda Ásdís Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Óttinn við íslensku rafkrónuna Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Sjúkratrygginga Íslands – hugsum í lausnum Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Afnemum launamisrétti Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Hvað hefur Ísland gert? Katla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar Skoðun Ýmislegt um rafmagnsbíla og reiðhjól Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Taugatýpísk forréttindi Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Hver er ég og hvert er ég að fara? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Þeir borga sem nota! Tómas Kristjánsson skrifar Skoðun Að hjálpa fólki að standa á eigin fótum Jón Þór Kristjánsson skrifar Skoðun Samkennd samfélags Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun „Heimferða- og fylgdadeild“ Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Til varnar mennsku kúgarans Hans Alexander Margrétarson Hansen skrifar Skoðun Þegar ómennskan vitnar í lög Bubbi Morthens skrifar Skoðun Engum til sóma Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Góðan daginn, ég ætla að fá … ENGLISH PLEASE! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Sjá meira
Með aukinni neytendavernd er krafist varúðarmerkinga á áhættusamar vörur sem almenningur notar. Þekkt dæmi eru sígarettur sem geta valdið heilsutjóni og skoteldar vegna sprengihættu. Fjárhagsleg áhætta af verðtryggðu láni er slík að lánveitendum ætti að vera skylt að upplýsa lántakanda um hættuna sem honum stafar af láninu. Eitraði kokkteillinn Fyrir Alþingi liggur frumvarp fjármálaráðherra um breytt fyrirkomulag á verðtryggingu íbúðalána. Horfið verður frá 40 ára verðtryggðum jafngreiðslulánum. Þessi lán eru þeirrar náttúru að ekkert saxast á höfuðstól þeirra þótt greitt hafi verið af þeim í meira en 20 ár. Eftir 20 ára greiðslur hefur höfuðstóllinn ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Þessi lán hafa verið kölluð eitraði kokkteillinn. Í ljósi þess að verðtryggingin sjálf hefur alvarleg eituráhrif hefði frumvarp fjármálaráðherra þurft að ganga lengra í ýmsum efnum. Á liðnu ári sneru lántakendur sér hópum saman frá verðtryggðum lánum og kjósa frekar óverðtryggð lán þótt þau beri hærri vexti. Mismuninn má líta á sem eins konar tryggingariðgjald sem fólk kýs að greiða til að verja sig fyrir skaðsemi verðtryggingarinnar. Verðtryggingin hefur verið hér við lýði allt of lengi. Henni ætti að kasta fyrir róða og taka upp húsnæðislán eins og tíðkast á Norðurlöndum og margir Íslendingar þekkja af eigin raun. Meðan verðtryggð lán eru í boði má telja sjálfsagða neytendavernd að skylda lánveitendur til að vara lántakanda við hinni alvarlegu áhættu sem hann tekur því að skrifa undir verðtryggðan lánasamning. Viðvörun fylgi verðtryggðum lánasamningi Varúðarbréf lánastofnunar um áhættu lántaka sem fylgir verðtryggðu láni gæti hljóðað á þessa leið: Ágæti lántakandi. Við óskum þér til hamingju með íbúðina sem tókst verðtryggða lánið til að kaupa. Stjórnvöld hafa með neytendavernd að leiðarljósi skyldað lánastofnanir til að upplýsa lántaka um áhættu sem fylgir því að hafa skrifað undir lánasamning um verðtryggt lán. Til að rækja þá skyldu viljum við draga fram nokkur atriði. Þú berð alla (en við enga) áhættu af verðhækkunum á lánstímanum. Verðhækkanir af hvaða tagi sem er hækka höfuðstól og greiðslur af láninu. Þú skuldar meira og greiðslur þínar þyngjast ef verðbólga rýkur upp eins og hún gerði nú í janúar, ef uppskerubrestur verður á kaffi í Brasilíu, ef mistök verða í hagstjórn eða ef einhver ráðamaður fer öfugt fram úr rúminu og heimsmarkaðsverð á olíu hækkar. Þú veist ekki fyrir fram um fjárhæð neinnar greiðslu af láninu á lánstímanum. Ekki einnar einustu. Við vitum það út af fyrir sig ekki heldur en vitum þó að þær munu lengst af fara hækkandi. Hækki óbeinir skattar, til dæmis á bensín, áfengi og tóbak, hækkar lánið og greiðslur þyngjast. Hækki stjórnvöld kolefnisgjald í þágu loftslagsmarkmiða hækkar lánið þitt sömuleiðis og greiðslur þyngjast. Verðtryggingin hefur orsakað eignatilfærslu frá íbúðalántakendum til fjármálastofnana. Fjármálaráðherra upplýsti á Alþingi að húsnæðisliður vísitölunnar hefði á árabilinu 2013-17 einn og sér fært 118 milljarða króna frá fólki eins og þér. Velkominn í hópinn. Enginn útlendingur skilur verðtryggingu, enginn blaðamaður sem hingað hefur komið og ekki fræðingarnir frá stofnununum með skammstafanirnar. Norðurlöndin vita af þessu verðtryggingarundri uppi á Íslandi en hafa ekki tekið upp fjármálasnilli Íslendinga að þessu leyti. Lánið sem varst að taka þykir ekki fólki bjóðandi nokkurs staðar á byggðu bóli. Seðlabankinn taldi sig kannski hafa fundið eitthvað áþekkt í Úrúgvæ. Verðtryggða lánið þitt er sambland af venjulegum lánasamningi og fjármálaafleiðu. Afleiður eru kenndar í fjármálafræðum í háskólum. Þær eru ekki á færi nema sérfróðra kunnáttumanna þótt íslenskum fjölskyldum sem vilja koma þaki yfir höfuðið sé ætlað að taka ábyrgð á slíkum fjármálagerningum af áhættusamasta tagi. Þú ert að taka áhættu sem jafna má við þá sem fjárglæframenn stunda í afleiðuviðskiptum. Þú átt á hættu að missa fótanna í fjárhagslegu tilliti fyrir þá sök að hafa undirritað samning við okkur um verðtryggt lán. Þú átt á hættu að tapa öllum sparnaðinum þínum sem er þitt framlag til húsnæðiskaupanna. Þú átt á hættu að vera hrakinn ásamt fjölskyldu þinni af heimili þínu eins og þúsundir Íslendinga geta borið vitni um eftir hrun. Þú átt á hættu að vera rekinn út á götu og skulda samt af verðtryggða láninu þínu. Þú átt á hættu að eiga minna en ekki neitt. Fyrir utan hættu á gjaldþroti áttu á hættu að lenda á vanskilaskrá. Þetta er ígildi þess að hrapa fyrir björg í fjárhagslegu tilliti. Við þökkum viðskiptin. Gangi þér vel. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Akureyrarbær greiðir götu kvennaathvarfs á Akureyri eins og kostur er Ásthildur Sturludóttir skrifar
Skoðun Viðhorf almennings og neytenda til sjálfbærnimála fyrirtækja og stofnana skiptir miklu máli Soffía Sigurgeirsdóttir,Trausti Haraldsson skrifar