Landið sem tengir okkur saman Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar 17. júní 2021 15:31 Hugtakið þjóðernishyggja má best útskýra þannig að samfélag fólks sem talar sama tungumál, hefur sömu menningu og býr á sama landsvæðinu skipar sér saman með formlegum hætti og lætur sig tilheyra sameiginlegu réttarkerfi með lögum sem sett eru af ríkisvaldi sem jafnframt hefur það hlutverk að halda utan um og vera í umboði fyrir viðkomandi samfélag. Vandamál byrja strax að hljótast þegar ólík samfélög með mismunandi menningu eða tungumál eða bæði lifa saman á sama landsvæðinu. Mótun Evrópu úr keisaraveldum, konungsveldum, furstadæmum, hjálendum og öðrum miðaldar-stjórnareiningum yfir í þjóðríki okkar tíma fylgdu töluverð samfélagsleg umbrot svo sem uppreisnir, byltingar og styrjaldir. Sem dæmi má nefna var í upphafi nítjándu aldar ekki til neitt ríki sem kallaðist Ítalía. Á Ítalíu-skaga bjuggu nokkrar þjóðir, en allar áttu þjóðirnar það sameiginlegt að eiga þennan langa fjöllótta skaga fyrir heimili. Tungumál ítalanna var ekki ítalska eins og við þekkjum hana í dag heldur nokkrar misjafnlega líkar málískur sem greinilega áttu sér sterkar rætur í latínu, tungumálinu sem rómverjarnir, hinir fornfrægu íbúar Ítalíuskagans töluðu. Skaginn skiptist þá í nokkur minni ríki, sum konungsríki, önnur furstadæmi og eitt ríki þar sem Páfinn var einráður. En fólkið á ítalíu fór að líta á sig sem eina samstæða heild þrátt fyrir að búa ekki öll í sömu löndunum. Þrátt fyrir mismunandi lönd og konunga átti fólkið sameiginlega (en þó fjölbreytilega) tungu, menningu og landsvæði. Eftir nokkrar uppreisnir og fáein stríð endaði að verða til ein Ítalía. Eitt ríki sem allir ítalir máttu eiga saman. En ferlið sem réði því að ríkið Ítalía varð til var einstaklega blóðugt og ofbeldisfullt. Og upp komu ótal senur þar sem að fólk og samfélög enduðu á að verða partar af samfélagi eða ríki sem þau vildu í raun ekkert eiga sameiginlegt með. Og þetta er eitthvað sem að hefur einkennt þjóðernishyggju nánast frá upphafi. Svo oft hefur hún leitt til blóðsúrhellinga að oft er ekki litið á það sem aukaafurð heldur sem mikilvægan hluta af framleiðsluferlinu. En stundum getur ferlið verið friðsælt og yfirvegað. Og þar eru eyríki afar gott dæmi. Mætt eiginlega segja að eyjasamfélög séu frá náttúrunnar hendi sérhönnuð og fullkomin fyrir einfalda og snurðulausa þjóðernishyggju. Íslendingar áttu sér enga innri minnihlutahópa. Fólkið talaði allt sama tungumál þrátt fyrir að vissulega hafi verið einhver bragmunur milli landshluta. Og það sem meira var landið sjálft, litla einangraða norðurhjara-veröldin, sem var það eina sem íslendingarnir nokkru sinni fengu að sjá og upplifa á sinni ævi. Íslensk þjóðernishyggja var því mögulega ein sú einfaldasta sem um getur í veraldarsögunni. Fólkið hafði meira og minna sömu menningu og tungu og meira að segja þar sem fólk bjó við aðrar aðstæður sökum t.d. atvinnu, staðsetningar eða stéttar, hafði það alltaf sameiginlegan reynsluheim sem fólst í því að lifa á þessu landi. Miðnætursólin, návígi við hafið, eldfjöll og jökla, heiðlóur á vappi útí móa; Allt voru og eru þetta enn partur af sameiginlegum reynsluheimi þjóðarinnar. Og er það kannski þetta tiltekna atriði sem gerir íslenska þjóðernishyggju svo sérstaka. Íslendingar höfðu frá örólfi alda deilt tungumáli, menningu og landi. Það þurfti aldrei að deila hvert hið opinbera mál sjálfstæðrar þjóðar ætti að vera. Íslendingar voru aldrei í neinum vandræðum með landamæri. Sameiginlegi þjóðararfurinn var þegar festur vel í sessi þegar uppgangur þjóðernishyggju hófst á heimsvísu. Fyrir flest önnur lönd á meginlandi Evrópu og síðar víðar um heiminn voru þessi stóru málefni og spurningar tilefni styrjalda og margra annarskonar átaka. En íslendingar höfðu þegar svörin um leið og þeir fóru að spyrja spurninganna. Því var íslensk sjálfstæðisbarátta afar beinn og breiður vegur; Allir íslendingar tala íslensku og þeir búa allir á Íslandi og ekkert annað land á tilkall til neins hluta af landinu. Það eru forréttindi að búa í landi þar sem að þetta ferli er jafn auðvelt. Hafandi verið lifandi í minna en helming þess tíma sem Ísland hefur verið sjálfstætt ríki hef ég oft velt því fyrir mér nákvæmlega hvað það þýðir að vera íslendingur. Og ef það er eitt sem ég tel tengja þjóðina jafn vel mun sterkar saman hvort við annað, meira en t.d. tungumálið, menningin og ríkið, þá er það sjálf reynslan af því að búa á landi sem þessu. Nærri allir geta tengt við þá róandi tilfinningu sem fylgir því að slaka á í miðnætursólinni. Og jafnframt hvernig þriggja mánaða birta getur jafnframt verið til vandræða. Allir þekkja þá tilfinningu að fara út úr húsi og átta sig skyndilega á því að veturinn hefur skyndilega læðst aftan að manni. Eldgos stendur í nokkra mánuði og allir hafa annaðhvort fylgst með framvindu mála í fréttunum, farið að sjá gosið með eigin augum eða þekkja einhvern sem hefur gert það. Sameiginlega reynslan og tengslin við landið eru það sem gera íslendinga að íslendingum. Gleðilegan þjóðhátíðardag! Höfundur er framsóknarmaður og hálfur þjóðverji sem hefur búið á Íslandi alla ævi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhann Frímann Arinbjarnarson Skoðun: Kosningar 2021 17. júní Mest lesið 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Skýr stefna um málfrelsi Róbert H. Haraldsson Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Skoðun Gegn hernaði hvers konar Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Hvers vegna sífellt fleiri sækjast eftir einveru Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þriggja stiga þögn Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Nú þarf að gyrða sig í brók Gunnlaugur Stefánsson skrifar Skoðun Lesblindir og stuðningur í skólum Snævar Ívarsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun Rýnt í stöðu kvenna með örorkulífeyri Huld Magnúsdóttir skrifar Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit á Drekasvæði - tilvistarleit Halldór Reynisson skrifar Skoðun Kosningar í september Guðveig Lind Eyglóardóttir skrifar Sjá meira
Hugtakið þjóðernishyggja má best útskýra þannig að samfélag fólks sem talar sama tungumál, hefur sömu menningu og býr á sama landsvæðinu skipar sér saman með formlegum hætti og lætur sig tilheyra sameiginlegu réttarkerfi með lögum sem sett eru af ríkisvaldi sem jafnframt hefur það hlutverk að halda utan um og vera í umboði fyrir viðkomandi samfélag. Vandamál byrja strax að hljótast þegar ólík samfélög með mismunandi menningu eða tungumál eða bæði lifa saman á sama landsvæðinu. Mótun Evrópu úr keisaraveldum, konungsveldum, furstadæmum, hjálendum og öðrum miðaldar-stjórnareiningum yfir í þjóðríki okkar tíma fylgdu töluverð samfélagsleg umbrot svo sem uppreisnir, byltingar og styrjaldir. Sem dæmi má nefna var í upphafi nítjándu aldar ekki til neitt ríki sem kallaðist Ítalía. Á Ítalíu-skaga bjuggu nokkrar þjóðir, en allar áttu þjóðirnar það sameiginlegt að eiga þennan langa fjöllótta skaga fyrir heimili. Tungumál ítalanna var ekki ítalska eins og við þekkjum hana í dag heldur nokkrar misjafnlega líkar málískur sem greinilega áttu sér sterkar rætur í latínu, tungumálinu sem rómverjarnir, hinir fornfrægu íbúar Ítalíuskagans töluðu. Skaginn skiptist þá í nokkur minni ríki, sum konungsríki, önnur furstadæmi og eitt ríki þar sem Páfinn var einráður. En fólkið á ítalíu fór að líta á sig sem eina samstæða heild þrátt fyrir að búa ekki öll í sömu löndunum. Þrátt fyrir mismunandi lönd og konunga átti fólkið sameiginlega (en þó fjölbreytilega) tungu, menningu og landsvæði. Eftir nokkrar uppreisnir og fáein stríð endaði að verða til ein Ítalía. Eitt ríki sem allir ítalir máttu eiga saman. En ferlið sem réði því að ríkið Ítalía varð til var einstaklega blóðugt og ofbeldisfullt. Og upp komu ótal senur þar sem að fólk og samfélög enduðu á að verða partar af samfélagi eða ríki sem þau vildu í raun ekkert eiga sameiginlegt með. Og þetta er eitthvað sem að hefur einkennt þjóðernishyggju nánast frá upphafi. Svo oft hefur hún leitt til blóðsúrhellinga að oft er ekki litið á það sem aukaafurð heldur sem mikilvægan hluta af framleiðsluferlinu. En stundum getur ferlið verið friðsælt og yfirvegað. Og þar eru eyríki afar gott dæmi. Mætt eiginlega segja að eyjasamfélög séu frá náttúrunnar hendi sérhönnuð og fullkomin fyrir einfalda og snurðulausa þjóðernishyggju. Íslendingar áttu sér enga innri minnihlutahópa. Fólkið talaði allt sama tungumál þrátt fyrir að vissulega hafi verið einhver bragmunur milli landshluta. Og það sem meira var landið sjálft, litla einangraða norðurhjara-veröldin, sem var það eina sem íslendingarnir nokkru sinni fengu að sjá og upplifa á sinni ævi. Íslensk þjóðernishyggja var því mögulega ein sú einfaldasta sem um getur í veraldarsögunni. Fólkið hafði meira og minna sömu menningu og tungu og meira að segja þar sem fólk bjó við aðrar aðstæður sökum t.d. atvinnu, staðsetningar eða stéttar, hafði það alltaf sameiginlegan reynsluheim sem fólst í því að lifa á þessu landi. Miðnætursólin, návígi við hafið, eldfjöll og jökla, heiðlóur á vappi útí móa; Allt voru og eru þetta enn partur af sameiginlegum reynsluheimi þjóðarinnar. Og er það kannski þetta tiltekna atriði sem gerir íslenska þjóðernishyggju svo sérstaka. Íslendingar höfðu frá örólfi alda deilt tungumáli, menningu og landi. Það þurfti aldrei að deila hvert hið opinbera mál sjálfstæðrar þjóðar ætti að vera. Íslendingar voru aldrei í neinum vandræðum með landamæri. Sameiginlegi þjóðararfurinn var þegar festur vel í sessi þegar uppgangur þjóðernishyggju hófst á heimsvísu. Fyrir flest önnur lönd á meginlandi Evrópu og síðar víðar um heiminn voru þessi stóru málefni og spurningar tilefni styrjalda og margra annarskonar átaka. En íslendingar höfðu þegar svörin um leið og þeir fóru að spyrja spurninganna. Því var íslensk sjálfstæðisbarátta afar beinn og breiður vegur; Allir íslendingar tala íslensku og þeir búa allir á Íslandi og ekkert annað land á tilkall til neins hluta af landinu. Það eru forréttindi að búa í landi þar sem að þetta ferli er jafn auðvelt. Hafandi verið lifandi í minna en helming þess tíma sem Ísland hefur verið sjálfstætt ríki hef ég oft velt því fyrir mér nákvæmlega hvað það þýðir að vera íslendingur. Og ef það er eitt sem ég tel tengja þjóðina jafn vel mun sterkar saman hvort við annað, meira en t.d. tungumálið, menningin og ríkið, þá er það sjálf reynslan af því að búa á landi sem þessu. Nærri allir geta tengt við þá róandi tilfinningu sem fylgir því að slaka á í miðnætursólinni. Og jafnframt hvernig þriggja mánaða birta getur jafnframt verið til vandræða. Allir þekkja þá tilfinningu að fara út úr húsi og átta sig skyndilega á því að veturinn hefur skyndilega læðst aftan að manni. Eldgos stendur í nokkra mánuði og allir hafa annaðhvort fylgst með framvindu mála í fréttunum, farið að sjá gosið með eigin augum eða þekkja einhvern sem hefur gert það. Sameiginlega reynslan og tengslin við landið eru það sem gera íslendinga að íslendingum. Gleðilegan þjóðhátíðardag! Höfundur er framsóknarmaður og hálfur þjóðverji sem hefur búið á Íslandi alla ævi.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar – fallegt orðalag en brotakennd framkvæmd Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Brot sem fyrnast í höndum lögreglu – hversu mörg í viðbót? Þórhildur Gyða Arnarsdóttir skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun