Er rammaáætlun hin nýja Grágás náttúrunnar? Gerður Stefánsdóttir skrifar 15. júní 2023 07:31 Dagurinn 14. júní verður lengi í minnum hafður í Skeiða- og Gnúpverjahreppi, dagurinn þegar meirihluti sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps samþykkti framkvæmdaleyfi Hvammsvirkjunar. Var náttúra og landslag þar að engu höfð. Framkvæmd þessi hefur vofað yfir sveitarfélaginu um langan tíma, eða í yfir 20 ár. Því miður er ekki hægt að halda því fram að ferlið byggi á ásættanlegum og faglegum forsendum. Þar má lengi grafa. Úr ranni meirihluta sveitarstjórnar hefur ítrekað komið fram á undanförnum mánuðum, meðal annars í opinberri umræðu, að meirihlutinn telji sig bundinn af því að Alþingi hafi samþykkt Hvammsvirkjun í orkunýtingarflokk árið 2015. Sá skilningur meirihlutans byggir á því að samkvæmt lögum um rammaáætlun eru verndar- og orkunýtingaráætlanir bindandi við gerð skipulagsáætlana. Svo virðist sem meirihlutinn telji að þar með sé sveitarfélag bundið af því að veita fyrir virkjuninni framkvæmdaleyfi. Slíkt væri með ólíkindum, rammaáætlun yfirskrifar með engu móti aðra þá málsmeðferð sem nauðsynlegt er að liggi fyrir. Á tímum Grágásar var hún eina lögbókin en svo er ekki nú. Það er alveg skýrt í rammaáætlunarlögum að sveitarstjórnum er ekki skylt að veita framkvæmdaleyfi. Slíkt virtist að minnsta kosti gerlegt í málflutningi oddvita meirihlutans þegar hann endurtekið í viðtölum sagt „óvíst að stjórn sveitarfélagsins samþykkti framkvæmdaleyfi fyrir Hvammsvirkjun” ef enginn fjárhagslegur ávinningur væri af orkuvinnslunni fyrir sveitarfélagið m.a. í Bændablaðinu í febrúar 2023. Fjármunir virðast þó í höfn. Meirihluti sveitarstjórnar hallar sér nú að makalausum rammasamningi frá 2008 sem Landsvirkjun gerði við fyrri sveitarstjórn vegna virkjana í neðri Þjórsá. Um þennan samning var meðal annars fjallað um í fréttaskýringaþættinum Kveik fyrir skemmstu. Þann 2. júní síðast liðinn undirritaði sveitarstjóri samkomulag við Landsvirkjun um kostnaðaruppgjör samningsins frá 2008. Tæpar 70 milljónir skulu greiddar Skeiða- og Gnúpverjahreppi í síðasta lagi 16. júní, tveimur dögum eftir að framkvæmdaleyfi yrði gefið út. Sveitarstjóri undirritar þennan samning án formlegs umboðs sveitarstjórnar. Að þeim sem til þekkja hlýtur að læðast sá grunur að þessi samningur hafi verið gerður til þess að koma til móts við kröfu meirihluta sveitarstjórnar um fjármuni til sveitarfélagsinu til handa. Þetta ferli allt er afskaplega undarlegur gjörningur og ekki í samræmi við faglegt verklag og nútíma vinnubrögð svo ekki sé tekið dýpra í árina tekið. Eins og þeir vita sem vilja. Ákvörðun um hvort veita á framkvæmdaleyfi ræðst af fjölda margslunginna laga sem öll þurfa að falla að einum ranni. Má þar nefna lög um mat á umhverfisáhrifum framkvæmda og áætlana, lög um stjórn vatnamála, lög um framkvæmdaleyfi og svo mætti lengi áfram telja. Hvar er stefna stjórnvalda um nýtingu náttúruauðlinda? Ég tel mál til komið að stjórnvöld setji sér skýra stefnu um í hvers konar verkefni fórna á náttúruperlum landsins í. Eðlilegt væri að stjórnvöld gerðu kröfu um að um vistvæn, sjálfbær verkefni væri að ræða sem þjónuðu skýrum loftslagsmarkmiðum í samræmi við metnaðarfulla stefnu stjórnvalda í loftslagsmálum og alþjóðasamninga sem við sem þjóðin höfum undirgengist. Skoði menn þau verkefni sem eru til staðar sem og þau sem eru í farvatninu hlýtur að sækja að þeim hrollur. Mörg hver seint teljast umhverfisvænir kostir eins og Snæbjörn Guðmundsson hefur bent á í umfjöllun sinni um bitcoinvinnslu hér á landi. Sama er upp á teningnum ef skoðuð eru þau verkefni sem hafa verið í ferli hjá Skipulagsstofnun. Þegar við í sveitafélaginu höfum spurt í hvað nota á orkuna, m.a. á íbúafundi hér í sveit, fengum við snubbótt svar: orkuskiptin. Eins mikilvæg og orkuskiptin eru er það hugtak sem er óspart misnotað á vogarskálar þó allt annað sé upp á teningnum í raun. Það ætti að vera skýrt hlutverk stjórnvalda að setja skýra stefnu um hvaða verkefni orkuauðlindir okkar eru notaðar áður en hraðlest virkjana fer á fullt skrið þar sem engu er skeytt um náttúruna. Stefna okkar með okkar náttúruperlur á að vera til fyrirmyndar og byggja á heildstæðri framtíðarsýn okkur og afkomendum okkar til heilla. Það liggur á! Höfundur er líffræðingur og varasveitarstjórnarfulltrúi í Skeiða- og Gnúpverjahreppi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vatnsaflsvirkjanir Skeiða- og Gnúpverjahreppur Orkumál Deilur um Hvammsvirkjun Mest lesið Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Sjá meira
Dagurinn 14. júní verður lengi í minnum hafður í Skeiða- og Gnúpverjahreppi, dagurinn þegar meirihluti sveitarstjórnar Skeiða- og Gnúpverjahrepps samþykkti framkvæmdaleyfi Hvammsvirkjunar. Var náttúra og landslag þar að engu höfð. Framkvæmd þessi hefur vofað yfir sveitarfélaginu um langan tíma, eða í yfir 20 ár. Því miður er ekki hægt að halda því fram að ferlið byggi á ásættanlegum og faglegum forsendum. Þar má lengi grafa. Úr ranni meirihluta sveitarstjórnar hefur ítrekað komið fram á undanförnum mánuðum, meðal annars í opinberri umræðu, að meirihlutinn telji sig bundinn af því að Alþingi hafi samþykkt Hvammsvirkjun í orkunýtingarflokk árið 2015. Sá skilningur meirihlutans byggir á því að samkvæmt lögum um rammaáætlun eru verndar- og orkunýtingaráætlanir bindandi við gerð skipulagsáætlana. Svo virðist sem meirihlutinn telji að þar með sé sveitarfélag bundið af því að veita fyrir virkjuninni framkvæmdaleyfi. Slíkt væri með ólíkindum, rammaáætlun yfirskrifar með engu móti aðra þá málsmeðferð sem nauðsynlegt er að liggi fyrir. Á tímum Grágásar var hún eina lögbókin en svo er ekki nú. Það er alveg skýrt í rammaáætlunarlögum að sveitarstjórnum er ekki skylt að veita framkvæmdaleyfi. Slíkt virtist að minnsta kosti gerlegt í málflutningi oddvita meirihlutans þegar hann endurtekið í viðtölum sagt „óvíst að stjórn sveitarfélagsins samþykkti framkvæmdaleyfi fyrir Hvammsvirkjun” ef enginn fjárhagslegur ávinningur væri af orkuvinnslunni fyrir sveitarfélagið m.a. í Bændablaðinu í febrúar 2023. Fjármunir virðast þó í höfn. Meirihluti sveitarstjórnar hallar sér nú að makalausum rammasamningi frá 2008 sem Landsvirkjun gerði við fyrri sveitarstjórn vegna virkjana í neðri Þjórsá. Um þennan samning var meðal annars fjallað um í fréttaskýringaþættinum Kveik fyrir skemmstu. Þann 2. júní síðast liðinn undirritaði sveitarstjóri samkomulag við Landsvirkjun um kostnaðaruppgjör samningsins frá 2008. Tæpar 70 milljónir skulu greiddar Skeiða- og Gnúpverjahreppi í síðasta lagi 16. júní, tveimur dögum eftir að framkvæmdaleyfi yrði gefið út. Sveitarstjóri undirritar þennan samning án formlegs umboðs sveitarstjórnar. Að þeim sem til þekkja hlýtur að læðast sá grunur að þessi samningur hafi verið gerður til þess að koma til móts við kröfu meirihluta sveitarstjórnar um fjármuni til sveitarfélagsinu til handa. Þetta ferli allt er afskaplega undarlegur gjörningur og ekki í samræmi við faglegt verklag og nútíma vinnubrögð svo ekki sé tekið dýpra í árina tekið. Eins og þeir vita sem vilja. Ákvörðun um hvort veita á framkvæmdaleyfi ræðst af fjölda margslunginna laga sem öll þurfa að falla að einum ranni. Má þar nefna lög um mat á umhverfisáhrifum framkvæmda og áætlana, lög um stjórn vatnamála, lög um framkvæmdaleyfi og svo mætti lengi áfram telja. Hvar er stefna stjórnvalda um nýtingu náttúruauðlinda? Ég tel mál til komið að stjórnvöld setji sér skýra stefnu um í hvers konar verkefni fórna á náttúruperlum landsins í. Eðlilegt væri að stjórnvöld gerðu kröfu um að um vistvæn, sjálfbær verkefni væri að ræða sem þjónuðu skýrum loftslagsmarkmiðum í samræmi við metnaðarfulla stefnu stjórnvalda í loftslagsmálum og alþjóðasamninga sem við sem þjóðin höfum undirgengist. Skoði menn þau verkefni sem eru til staðar sem og þau sem eru í farvatninu hlýtur að sækja að þeim hrollur. Mörg hver seint teljast umhverfisvænir kostir eins og Snæbjörn Guðmundsson hefur bent á í umfjöllun sinni um bitcoinvinnslu hér á landi. Sama er upp á teningnum ef skoðuð eru þau verkefni sem hafa verið í ferli hjá Skipulagsstofnun. Þegar við í sveitafélaginu höfum spurt í hvað nota á orkuna, m.a. á íbúafundi hér í sveit, fengum við snubbótt svar: orkuskiptin. Eins mikilvæg og orkuskiptin eru er það hugtak sem er óspart misnotað á vogarskálar þó allt annað sé upp á teningnum í raun. Það ætti að vera skýrt hlutverk stjórnvalda að setja skýra stefnu um hvaða verkefni orkuauðlindir okkar eru notaðar áður en hraðlest virkjana fer á fullt skrið þar sem engu er skeytt um náttúruna. Stefna okkar með okkar náttúruperlur á að vera til fyrirmyndar og byggja á heildstæðri framtíðarsýn okkur og afkomendum okkar til heilla. Það liggur á! Höfundur er líffræðingur og varasveitarstjórnarfulltrúi í Skeiða- og Gnúpverjahreppi.
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun