Verður pláss fyrir börnin? Hörður Svavarsson skrifar 11. júlí 2023 10:30 Ríkið setur ekki krónu til sveitarfélaganna til reksturs leikskóla og sveitarfélögin hafa tekið við þessu verkefni án þess að það sé skylduverkefni þeirra. Þau hafa í raun brugðist ótrúlega vel við og unnið kraftaverk miðað við þær aðstæður, þó kerfið sé samt allt í lamasessi. Börn búa við þrengsli í leikskólum. Vandi barnanna er að þau eru of mörg í rýminu, en íslensk börn eru lengur í leikskólanum en börn í öðrum löndum. Þrengslin valda álagi á börnin, en líka á starfsfólkið. Og valkostir starfsfólksins umfram börnin eru að fullorðna fólkið getur forðað sér. Margir kennarar hafa fært sig úr leikskólanum yfir í grunnskólana þar sem vinnuumhverfi er með öðrum hætti. Ástandið í mörgum leikskólum hefur verið þannig undanfarin ár, að deildum er lokað fyrirvaralaust vegna manneklu og sumar deildir er ekki hægt að opna allan ársins hring vegna starfsmannaskorts. Við þessu ástandi reyna nú sum sveitarfélög að bregðast - og gera það án aðkomu ríkisins, sem er einhvern veginn alltaf stikkfrí hvað varðar leikskólann. Sveitarfélögin teikna upp plön um mismunandi aðgerðir og kalla það leiðir. Leiðir sem þau kenna svo við sveitarfélagið sitt af því þau eru stolt af því að vera lögð af stað í ferðalag með leikskólana sína. Einkenni þessara leiða er, að í fyrstu lotu er ekki farið alla leið. En það er verið að stíga skref um þessar mundir. Í Kópavogi hefur nú verið kynntur leiðarvísir til betri leikskóla í þrettán liðum. Mesta athygli hefur vakið ákvörðum bæjarins um sex tíma gjaldfrjálsan leikskóla. Þar er stigið skref sem mögulega getur stytt langan skóladag sumra barna. Sumum fjölskyldum kann að henta svona fyrirkomulag vel. Fjölskyldur sem eiga fæðingarorlof, þar sem foreldri er ekki á vinnumarkaði og foreldrar sem hafa sveigjanlegan vinnutíma eða vinna ekki langan vinnudag, geta að líkindum nýtt sér þetta fyrirkomulag. Gjaldfrelsi í leikskólanum nær með þessu yfir lengri tíma en gjaldfrelsi í fyrstu bekkjum grunnskóla. Skólagjald í leikskólanum umfram sex klukkutímana er svo með svipuðu sniði og í Frístund grunnskólanna. Kópavogsbær, eða íbúar bæjarins, niðurgreiða áfram leikskólann sem nemur 86% af kostnaði við hann. Eðlilegt ákall ætti að vera til ríkisins, um að greiða fyrir þetta skólastig eins og grunnskólann. Ein af þeim aðgerðum sem Kópavogsbær ætlar í, hefur fengið minni umræðu en sumar aðrar. Bærinn ætlar að vinna áætlun til framtíðar um viðmið um húsnæði (leik- og heildarrými) og aðbúnað barna og starfsfólks í leikskólum. Áætlun á að vera tilbúin vorið 2024, eftir tæpt ár og gert er ráð fyrir aðgerðum í skrefum til ársins 2030. Þarna er auðvitað ekki stigið stórt skref og ekki farið alla leið, en það er búið að ákveða að gera það. Það eru sannarlega tímamót fyrir börnin í bænum. Í stórri rannsókn Kennarasambandsins kom fram að fagfólk, kennarar, skólastjórar og fræðslustjórar telja að hvert barn þurfi um sex fermetra í leikrými innan leikskóladeildar sinnar. Staðreyndin er hins vegar sú að hvert barn hefur innan við tvo fermetra í leikrými á deildinni sinni. En á leikskóladeildinni sjálfri dvelja börnin stærstan hluta skóladagsins og þau eru lengur í leikskólum en börn í öðrum löndum. Þetta eru þrengsli, sem samfélaginu er ekki sæmandi. Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins hefur verið lögfestur á Íslandi. Í honum segir meðal annars að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar félagsmálastofnanir á vegum hins opinbera eða einkaaðila, dómstólar, stjórnvöld eða löggjafarstofnanir gera ráðstafanir sem varða börn. Þar segir jafnframt að aðildarríki skulu sjá til þess að stofnanir þar sem börnum skal veitt umönnun og vernd starfi í samræmi við reglur sem þar til bær stjórnvöld hafa sett, einkum um öryggi, heilsuvernd og fjölda og hæfni starfsmanna, svo og um tilhlýðilega yfirumsjón. Samkvæmt ofangreindum ákvæðum í Barnasáttmálanum, en samningurinn gengur undir því nafni í daglegu tali, ættu hagsmunir barna að víkja öðrum hagsmunum úr vegi, eða vera ofar öðrum hagsmunum, í öllu starfi og skipulagi leikskóla. Fjárhagslegar aðstæður sveitarfélaga kunna að vera margskonar. Þarfir foreldra og atvinnulífs eru líka mismunandi. Pólitísk sjónarmið eru allavega. Starfsfólk gerir að líkindum kröfur til kjara og aðstöðu. En ofar öllum þessum hagsmunum ber að setja hagsmuni barnsins. Það er því ánægjulegt að Kópavogsbær hefur ákveðið að ljúka áætlun um rými leikskólabarna fyrir næsta vor - og framkvæma þá áætlun ekki seinna en árið 2030. Höfundur er skólastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Leikskólar Mest lesið Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson Skoðun Skoðun Skoðun Ríkisstjórn sem skeytir engu Diljá Matthíasardóttir skrifar Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar Skoðun Fólkið sem gleymdist í Grindavík Bryndís Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Á að sameina ÍSÍ og UMFÍ? Ómar Stefánsson skrifar Skoðun Elsku ASÍ, bara… Nei Sunna Arnardóttir skrifar Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Við höfum ekki efni á norsku leiðinni Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Sósíalistar á vaktinni í átta ár Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Styðjum þá sem bjarga okkur Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Hver er viðskiptalegur ávinningur af EES-samningnum? Sigurbjörn Svavarsson skrifar Skoðun Embætti þitt geta allir séð Ragnheiður Davíðsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Sigursaga Evrópu í 21 ár Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin, Dagbjört og ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gasa Ebba Margrét Magnúsdóttir skrifar Skoðun Myndir þú ráða fatlað fólk í vinnu? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Hvað ert þú að gera? Eiður Welding skrifar Skoðun Rauðir sokkar á 1. maí Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun 1. maí er líka fyrir fatlað fólk! Geirdís Hanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Verkalýðshreyfingin á næsta leik í Evrópuumræðunni Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Á milli steins og sleggju Heinemann Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Heiðrum íslenska hestinn Berglind Margo Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Allir eiga rétt á virku lífi — líka fatlað fólk Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Er kominn tími á Útlendingafrí? Marion Poilvez skrifar Skoðun Janus og jakkalakkarnir Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað ætlar þú að vera þegar þú verður stór? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Samtalið um dauðann veldur okkur óöryggi Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Ríkið setur ekki krónu til sveitarfélaganna til reksturs leikskóla og sveitarfélögin hafa tekið við þessu verkefni án þess að það sé skylduverkefni þeirra. Þau hafa í raun brugðist ótrúlega vel við og unnið kraftaverk miðað við þær aðstæður, þó kerfið sé samt allt í lamasessi. Börn búa við þrengsli í leikskólum. Vandi barnanna er að þau eru of mörg í rýminu, en íslensk börn eru lengur í leikskólanum en börn í öðrum löndum. Þrengslin valda álagi á börnin, en líka á starfsfólkið. Og valkostir starfsfólksins umfram börnin eru að fullorðna fólkið getur forðað sér. Margir kennarar hafa fært sig úr leikskólanum yfir í grunnskólana þar sem vinnuumhverfi er með öðrum hætti. Ástandið í mörgum leikskólum hefur verið þannig undanfarin ár, að deildum er lokað fyrirvaralaust vegna manneklu og sumar deildir er ekki hægt að opna allan ársins hring vegna starfsmannaskorts. Við þessu ástandi reyna nú sum sveitarfélög að bregðast - og gera það án aðkomu ríkisins, sem er einhvern veginn alltaf stikkfrí hvað varðar leikskólann. Sveitarfélögin teikna upp plön um mismunandi aðgerðir og kalla það leiðir. Leiðir sem þau kenna svo við sveitarfélagið sitt af því þau eru stolt af því að vera lögð af stað í ferðalag með leikskólana sína. Einkenni þessara leiða er, að í fyrstu lotu er ekki farið alla leið. En það er verið að stíga skref um þessar mundir. Í Kópavogi hefur nú verið kynntur leiðarvísir til betri leikskóla í þrettán liðum. Mesta athygli hefur vakið ákvörðum bæjarins um sex tíma gjaldfrjálsan leikskóla. Þar er stigið skref sem mögulega getur stytt langan skóladag sumra barna. Sumum fjölskyldum kann að henta svona fyrirkomulag vel. Fjölskyldur sem eiga fæðingarorlof, þar sem foreldri er ekki á vinnumarkaði og foreldrar sem hafa sveigjanlegan vinnutíma eða vinna ekki langan vinnudag, geta að líkindum nýtt sér þetta fyrirkomulag. Gjaldfrelsi í leikskólanum nær með þessu yfir lengri tíma en gjaldfrelsi í fyrstu bekkjum grunnskóla. Skólagjald í leikskólanum umfram sex klukkutímana er svo með svipuðu sniði og í Frístund grunnskólanna. Kópavogsbær, eða íbúar bæjarins, niðurgreiða áfram leikskólann sem nemur 86% af kostnaði við hann. Eðlilegt ákall ætti að vera til ríkisins, um að greiða fyrir þetta skólastig eins og grunnskólann. Ein af þeim aðgerðum sem Kópavogsbær ætlar í, hefur fengið minni umræðu en sumar aðrar. Bærinn ætlar að vinna áætlun til framtíðar um viðmið um húsnæði (leik- og heildarrými) og aðbúnað barna og starfsfólks í leikskólum. Áætlun á að vera tilbúin vorið 2024, eftir tæpt ár og gert er ráð fyrir aðgerðum í skrefum til ársins 2030. Þarna er auðvitað ekki stigið stórt skref og ekki farið alla leið, en það er búið að ákveða að gera það. Það eru sannarlega tímamót fyrir börnin í bænum. Í stórri rannsókn Kennarasambandsins kom fram að fagfólk, kennarar, skólastjórar og fræðslustjórar telja að hvert barn þurfi um sex fermetra í leikrými innan leikskóladeildar sinnar. Staðreyndin er hins vegar sú að hvert barn hefur innan við tvo fermetra í leikrými á deildinni sinni. En á leikskóladeildinni sjálfri dvelja börnin stærstan hluta skóladagsins og þau eru lengur í leikskólum en börn í öðrum löndum. Þetta eru þrengsli, sem samfélaginu er ekki sæmandi. Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins hefur verið lögfestur á Íslandi. Í honum segir meðal annars að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar félagsmálastofnanir á vegum hins opinbera eða einkaaðila, dómstólar, stjórnvöld eða löggjafarstofnanir gera ráðstafanir sem varða börn. Þar segir jafnframt að aðildarríki skulu sjá til þess að stofnanir þar sem börnum skal veitt umönnun og vernd starfi í samræmi við reglur sem þar til bær stjórnvöld hafa sett, einkum um öryggi, heilsuvernd og fjölda og hæfni starfsmanna, svo og um tilhlýðilega yfirumsjón. Samkvæmt ofangreindum ákvæðum í Barnasáttmálanum, en samningurinn gengur undir því nafni í daglegu tali, ættu hagsmunir barna að víkja öðrum hagsmunum úr vegi, eða vera ofar öðrum hagsmunum, í öllu starfi og skipulagi leikskóla. Fjárhagslegar aðstæður sveitarfélaga kunna að vera margskonar. Þarfir foreldra og atvinnulífs eru líka mismunandi. Pólitísk sjónarmið eru allavega. Starfsfólk gerir að líkindum kröfur til kjara og aðstöðu. En ofar öllum þessum hagsmunum ber að setja hagsmuni barnsins. Það er því ánægjulegt að Kópavogsbær hefur ákveðið að ljúka áætlun um rými leikskólabarna fyrir næsta vor - og framkvæma þá áætlun ekki seinna en árið 2030. Höfundur er skólastjóri.
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir skrifar
Skoðun Rússar pyntuðu og myrtu úkraínsku blaðakonuna Viktoriiu Roshchyna Erlingur Erlingsson skrifar
Skoðun Gigtarmaí 2025 – Stuðlum að forvörnum, fræðslu og vitundarvakningu Hrönn Stefánsdóttir skrifar
Skoðun Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty skrifar
Skoðun Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Jafnréttisbaráttan er brýnni en nokkru sinni fyrr Kolbrún Halldórsdóttir,Sunna Kristín Símonardóttir skrifar
Opið bréf til hæstvirts innviðaráðherra, Eyjólfs Ármannssonar, um íslensku og ábyrgð Nichole Leigh Mosty Skoðun
Áskorun til ráðherra mennta- og barnamála og ráðherra menningarmála Anna Klara Georgsdóttir Skoðun