Verður pláss fyrir börnin? Hörður Svavarsson skrifar 11. júlí 2023 10:30 Ríkið setur ekki krónu til sveitarfélaganna til reksturs leikskóla og sveitarfélögin hafa tekið við þessu verkefni án þess að það sé skylduverkefni þeirra. Þau hafa í raun brugðist ótrúlega vel við og unnið kraftaverk miðað við þær aðstæður, þó kerfið sé samt allt í lamasessi. Börn búa við þrengsli í leikskólum. Vandi barnanna er að þau eru of mörg í rýminu, en íslensk börn eru lengur í leikskólanum en börn í öðrum löndum. Þrengslin valda álagi á börnin, en líka á starfsfólkið. Og valkostir starfsfólksins umfram börnin eru að fullorðna fólkið getur forðað sér. Margir kennarar hafa fært sig úr leikskólanum yfir í grunnskólana þar sem vinnuumhverfi er með öðrum hætti. Ástandið í mörgum leikskólum hefur verið þannig undanfarin ár, að deildum er lokað fyrirvaralaust vegna manneklu og sumar deildir er ekki hægt að opna allan ársins hring vegna starfsmannaskorts. Við þessu ástandi reyna nú sum sveitarfélög að bregðast - og gera það án aðkomu ríkisins, sem er einhvern veginn alltaf stikkfrí hvað varðar leikskólann. Sveitarfélögin teikna upp plön um mismunandi aðgerðir og kalla það leiðir. Leiðir sem þau kenna svo við sveitarfélagið sitt af því þau eru stolt af því að vera lögð af stað í ferðalag með leikskólana sína. Einkenni þessara leiða er, að í fyrstu lotu er ekki farið alla leið. En það er verið að stíga skref um þessar mundir. Í Kópavogi hefur nú verið kynntur leiðarvísir til betri leikskóla í þrettán liðum. Mesta athygli hefur vakið ákvörðum bæjarins um sex tíma gjaldfrjálsan leikskóla. Þar er stigið skref sem mögulega getur stytt langan skóladag sumra barna. Sumum fjölskyldum kann að henta svona fyrirkomulag vel. Fjölskyldur sem eiga fæðingarorlof, þar sem foreldri er ekki á vinnumarkaði og foreldrar sem hafa sveigjanlegan vinnutíma eða vinna ekki langan vinnudag, geta að líkindum nýtt sér þetta fyrirkomulag. Gjaldfrelsi í leikskólanum nær með þessu yfir lengri tíma en gjaldfrelsi í fyrstu bekkjum grunnskóla. Skólagjald í leikskólanum umfram sex klukkutímana er svo með svipuðu sniði og í Frístund grunnskólanna. Kópavogsbær, eða íbúar bæjarins, niðurgreiða áfram leikskólann sem nemur 86% af kostnaði við hann. Eðlilegt ákall ætti að vera til ríkisins, um að greiða fyrir þetta skólastig eins og grunnskólann. Ein af þeim aðgerðum sem Kópavogsbær ætlar í, hefur fengið minni umræðu en sumar aðrar. Bærinn ætlar að vinna áætlun til framtíðar um viðmið um húsnæði (leik- og heildarrými) og aðbúnað barna og starfsfólks í leikskólum. Áætlun á að vera tilbúin vorið 2024, eftir tæpt ár og gert er ráð fyrir aðgerðum í skrefum til ársins 2030. Þarna er auðvitað ekki stigið stórt skref og ekki farið alla leið, en það er búið að ákveða að gera það. Það eru sannarlega tímamót fyrir börnin í bænum. Í stórri rannsókn Kennarasambandsins kom fram að fagfólk, kennarar, skólastjórar og fræðslustjórar telja að hvert barn þurfi um sex fermetra í leikrými innan leikskóladeildar sinnar. Staðreyndin er hins vegar sú að hvert barn hefur innan við tvo fermetra í leikrými á deildinni sinni. En á leikskóladeildinni sjálfri dvelja börnin stærstan hluta skóladagsins og þau eru lengur í leikskólum en börn í öðrum löndum. Þetta eru þrengsli, sem samfélaginu er ekki sæmandi. Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins hefur verið lögfestur á Íslandi. Í honum segir meðal annars að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar félagsmálastofnanir á vegum hins opinbera eða einkaaðila, dómstólar, stjórnvöld eða löggjafarstofnanir gera ráðstafanir sem varða börn. Þar segir jafnframt að aðildarríki skulu sjá til þess að stofnanir þar sem börnum skal veitt umönnun og vernd starfi í samræmi við reglur sem þar til bær stjórnvöld hafa sett, einkum um öryggi, heilsuvernd og fjölda og hæfni starfsmanna, svo og um tilhlýðilega yfirumsjón. Samkvæmt ofangreindum ákvæðum í Barnasáttmálanum, en samningurinn gengur undir því nafni í daglegu tali, ættu hagsmunir barna að víkja öðrum hagsmunum úr vegi, eða vera ofar öðrum hagsmunum, í öllu starfi og skipulagi leikskóla. Fjárhagslegar aðstæður sveitarfélaga kunna að vera margskonar. Þarfir foreldra og atvinnulífs eru líka mismunandi. Pólitísk sjónarmið eru allavega. Starfsfólk gerir að líkindum kröfur til kjara og aðstöðu. En ofar öllum þessum hagsmunum ber að setja hagsmuni barnsins. Það er því ánægjulegt að Kópavogsbær hefur ákveðið að ljúka áætlun um rými leikskólabarna fyrir næsta vor - og framkvæma þá áætlun ekki seinna en árið 2030. Höfundur er skólastjóri. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Leikskólar Mest lesið Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Verðmætasköpun án virðingar Berglind Harpa Svavarsdóttir skrifar Skoðun Daði Már týnir sjálfum sér Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur við náttúruna og sjálfbæra þróun Anna María Ágústsdóttir skrifar Skoðun Aðgerðir gegn mansali í forgangi Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Framtíðin fær húsnæði Ingunn Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Börnin sem deyja á Gaza Elín Pjetursdóttir skrifar Skoðun Brýr, sýkingar og börn Jón Pétur Zimsen skrifar Sjá meira
Ríkið setur ekki krónu til sveitarfélaganna til reksturs leikskóla og sveitarfélögin hafa tekið við þessu verkefni án þess að það sé skylduverkefni þeirra. Þau hafa í raun brugðist ótrúlega vel við og unnið kraftaverk miðað við þær aðstæður, þó kerfið sé samt allt í lamasessi. Börn búa við þrengsli í leikskólum. Vandi barnanna er að þau eru of mörg í rýminu, en íslensk börn eru lengur í leikskólanum en börn í öðrum löndum. Þrengslin valda álagi á börnin, en líka á starfsfólkið. Og valkostir starfsfólksins umfram börnin eru að fullorðna fólkið getur forðað sér. Margir kennarar hafa fært sig úr leikskólanum yfir í grunnskólana þar sem vinnuumhverfi er með öðrum hætti. Ástandið í mörgum leikskólum hefur verið þannig undanfarin ár, að deildum er lokað fyrirvaralaust vegna manneklu og sumar deildir er ekki hægt að opna allan ársins hring vegna starfsmannaskorts. Við þessu ástandi reyna nú sum sveitarfélög að bregðast - og gera það án aðkomu ríkisins, sem er einhvern veginn alltaf stikkfrí hvað varðar leikskólann. Sveitarfélögin teikna upp plön um mismunandi aðgerðir og kalla það leiðir. Leiðir sem þau kenna svo við sveitarfélagið sitt af því þau eru stolt af því að vera lögð af stað í ferðalag með leikskólana sína. Einkenni þessara leiða er, að í fyrstu lotu er ekki farið alla leið. En það er verið að stíga skref um þessar mundir. Í Kópavogi hefur nú verið kynntur leiðarvísir til betri leikskóla í þrettán liðum. Mesta athygli hefur vakið ákvörðum bæjarins um sex tíma gjaldfrjálsan leikskóla. Þar er stigið skref sem mögulega getur stytt langan skóladag sumra barna. Sumum fjölskyldum kann að henta svona fyrirkomulag vel. Fjölskyldur sem eiga fæðingarorlof, þar sem foreldri er ekki á vinnumarkaði og foreldrar sem hafa sveigjanlegan vinnutíma eða vinna ekki langan vinnudag, geta að líkindum nýtt sér þetta fyrirkomulag. Gjaldfrelsi í leikskólanum nær með þessu yfir lengri tíma en gjaldfrelsi í fyrstu bekkjum grunnskóla. Skólagjald í leikskólanum umfram sex klukkutímana er svo með svipuðu sniði og í Frístund grunnskólanna. Kópavogsbær, eða íbúar bæjarins, niðurgreiða áfram leikskólann sem nemur 86% af kostnaði við hann. Eðlilegt ákall ætti að vera til ríkisins, um að greiða fyrir þetta skólastig eins og grunnskólann. Ein af þeim aðgerðum sem Kópavogsbær ætlar í, hefur fengið minni umræðu en sumar aðrar. Bærinn ætlar að vinna áætlun til framtíðar um viðmið um húsnæði (leik- og heildarrými) og aðbúnað barna og starfsfólks í leikskólum. Áætlun á að vera tilbúin vorið 2024, eftir tæpt ár og gert er ráð fyrir aðgerðum í skrefum til ársins 2030. Þarna er auðvitað ekki stigið stórt skref og ekki farið alla leið, en það er búið að ákveða að gera það. Það eru sannarlega tímamót fyrir börnin í bænum. Í stórri rannsókn Kennarasambandsins kom fram að fagfólk, kennarar, skólastjórar og fræðslustjórar telja að hvert barn þurfi um sex fermetra í leikrými innan leikskóladeildar sinnar. Staðreyndin er hins vegar sú að hvert barn hefur innan við tvo fermetra í leikrými á deildinni sinni. En á leikskóladeildinni sjálfri dvelja börnin stærstan hluta skóladagsins og þau eru lengur í leikskólum en börn í öðrum löndum. Þetta eru þrengsli, sem samfélaginu er ekki sæmandi. Samningur Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins hefur verið lögfestur á Íslandi. Í honum segir meðal annars að það sem barni er fyrir bestu skuli ávallt hafa forgang þegar félagsmálastofnanir á vegum hins opinbera eða einkaaðila, dómstólar, stjórnvöld eða löggjafarstofnanir gera ráðstafanir sem varða börn. Þar segir jafnframt að aðildarríki skulu sjá til þess að stofnanir þar sem börnum skal veitt umönnun og vernd starfi í samræmi við reglur sem þar til bær stjórnvöld hafa sett, einkum um öryggi, heilsuvernd og fjölda og hæfni starfsmanna, svo og um tilhlýðilega yfirumsjón. Samkvæmt ofangreindum ákvæðum í Barnasáttmálanum, en samningurinn gengur undir því nafni í daglegu tali, ættu hagsmunir barna að víkja öðrum hagsmunum úr vegi, eða vera ofar öðrum hagsmunum, í öllu starfi og skipulagi leikskóla. Fjárhagslegar aðstæður sveitarfélaga kunna að vera margskonar. Þarfir foreldra og atvinnulífs eru líka mismunandi. Pólitísk sjónarmið eru allavega. Starfsfólk gerir að líkindum kröfur til kjara og aðstöðu. En ofar öllum þessum hagsmunum ber að setja hagsmuni barnsins. Það er því ánægjulegt að Kópavogsbær hefur ákveðið að ljúka áætlun um rými leikskólabarna fyrir næsta vor - og framkvæma þá áætlun ekki seinna en árið 2030. Höfundur er skólastjóri.
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
Skoðun Enginn á verðinum – um ábyrgð, framtíðarsýn og mikilvægi forvirkrar stjórnsýslu Guðjón Heiðar Pálsson skrifar
Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir Skoðun