Óverjandi staða á heilbrigðistæknimarkaði Ólafur Stephensen skrifar 29. febrúar 2024 11:31 Greinarhöfundur skrifaði grein hér á Vísi 19. desember síðastliðinn, undir fyrirsögninni „Þögn landlæknis um stöðu Origo“. Þar var farið yfir það hvernig Embætti landlæknis hefur komið Origo hf. í þá stöðu að vera beggja megin borðsins á heilbrigðistæknimarkaðnum. Sjúkraskrárkerfið Saga og hugbúnaðarkerfin Hekla og Heilsuvera, sem eru hluti af hinu opinbera heilbrigðiskerfi, eru í eign og umsjá Origo. Einkafyrirtæki sem bjóða heilsutæknilausnir, bæði hug- og vélbúnað sem þarf að tengjast kerfunum, mega jafnframt búa við það að Origo keppir beint við þau með uppbyggingu Helix, sem nú er sjálfstætt dótturfélag en var áður heilbrigðislausnir Origo. Allir sjá að þessi staða er í hæsta máta óeðlileg og getur ekki haft góð áhrif á samkeppni og framþróun á markaði fyrir heilbrigðistæknilausnir. Fyrirsögn fyrri greinar höfundar vísaði til þess að þá, 19. desember, hafði Embætti landlæknis ekki svarað erindi sem Félag atvinnurekenda sendi því í byrjun nóvember, með ýmsum spurningum um stöðu Origo gagnvart kerfunum sem hin opinbera heilbrigðisþjónusta notar, þar á meðal hvernig embættið hygðist tryggja að Origo yrði ekki beggja vegna borðsins. Svarbréf barst loksins 30. janúar, en svörin draga því miður ekkert úr áhyggjum FA af samkeppnisstöðunni á heilbrigðistæknimarkaðnum. Lögin brotin of lengi til að hægt sé að snúa til baka? Kærunefnd útboðsmála komst á sínum tíma að þeirri niðurstöðu að kaup landlæknisembættisins á þróun Heklu og Heilsuveru, sem og fjarfundabúnaði á heilbrigðissviði, af Origo væru ólögmæt og hefðu farið fram án lögbundins útboðsferlis árum saman þrátt fyrir að vera langt yfir viðmiðunarfjárhæðum. Nefndin lagði níu milljóna sekt á landlæknisembættið og lagði fyrir það að bjóða viðskiptin út. Landlæknir neitar að una úrskurðinum og hefur skotið málinu til dómstóla. Í svari landlæknisembættisins til FA segir að „það fjármagn sem embætti[nu] hefur verið úthlutað í málaflokkinn hefur ekki dugað til að fara í endurgerð eða kaup á nýju[m] kerfum í stað þessara kerfa.“ Með öðrum orðum hafa lögbrot Embættis landlæknis og mögulega ráðuneytis heilbrigðismála þar á undan staðið svo lengi að ríkisvaldið hefur ekki efni á að fara að lögum um opinber innkaup og bjóða viðskiptin út lögum samkvæmt. Þessi framganga opinberrar stofnunar er ekki til eftirbreytni. Origo hf. hefur með þessu verið komið í stöðu sem er ekki með nokkrum hætti verjandi. Hvað ætlar Samkeppniseftirlitið að gera? Fyrirtæki á heilbrigðistæknimarkaðnum hafa um árabil kvartað undan stöðu Origo og forvera fyrirtækisins. Einn þeirra forvera var EMR hugbúnaður sem rann inn í Nýherja, síðar Origo. Árið 2011 komst Samkeppniseftirlitið (SE) að þeirri niðurstöðu að sú staða væri „óheppileg í samkeppnislegu tilliti að sami aðilinn eigi heilbrigðisnet [Heklu] og hugbúnað sem netið notar og er í samkeppni við aðra aðila sem selja sambærilegan hugbúnað.“ Samkeppniseftirlitið ákvað á þeim tíma að taka ekki á málinu vegna þeirra fyrirætlana þáverandi ráðuneytis heilbrigðismála að bjóða út hönnun á nýju heilbrigðisneti sem tæki við af Heklu og yrði að fullu í eigu ráðuneytisins. Raunar taldi SE nægilegt að sami aðili, eða tengdir aðilar, ættu ekki bæði heilbrigðisnetið og hugbúnað sem notaðist við það í samkeppni við aðra. Embætti landlæknis tók við Heklu-kerfinu og tilkynnti SE undir árslok 2012 að embættið hefði keypt kerfið. Eftir það hefur Samkeppniseftirlitið ekki séð ástæðu til að aðhafast í málinu. Í skjóli þess athafnaleysis hefur Origo styrkt stöðu sína á tengdum mörkuðum enn frekar. Eins og áður sagði, taldi kærunefnd útboðsmála að Heklu-kerfið væri í eigu Origo. Í svörum Embættis landlæknis til FA kemur fram að allir samningar um áðurnefnd kerfi séu bundnir hugverkarétti Origo hf. „Embætti landlæknis keypti hugverkarétt að eldri útgáfu Heklu árið 2012 en Origo á samt sem áður hugverkarétt að kerfinu,“ segir þar (leturbreyting greinarhöfundar). Með öðrum orðum er sú staða, sem Samkeppniseftirlitið taldi óviðunandi árið 2011, ennþá uppi. Sama fyrirtækið á kerfið og rekur það og selur heilbrigðistæknilausnir sem þurfa að tengjast því, í beinni samkeppni við önnur heilbrigðistæknifyrirtæki. Þetta er allsendis óviðunandi staða og fyllsta ástæða fyrir samkeppnisyfirvöld að taka á henni. Sérsniðin útboð Í bréfi Embættis landlæknis kemur fram að undanfarin misseri hafi embættið í stórauknum mæli farið í útboð á þróun á nýjum lausnum fyrir heilbrigðiskerfið. Eitt slíkt var opinberað rétt fyrir jól, en þá efndi landlæknir til útboðs á fjarfundalausn til notkunar á heilbrigðissviði. Keppinautar Origo hafa þegar kært útboðið til kærunefndar útboðsmála vegna þess að augljóst virðist að útboðsgögn séu sniðin að tiltekinni fjarfundalausn, sem Origo hf. og Sensa ehf., samstarfsaðili Origo, höfðu þegar prófað og þróað í samstarfi við landlæknisembættið, án útboðs og þvert á lög um opinber innkaup. Það eina rétta í stöðunni hefði að sjálfsögðu verið að útiloka þau fyrirtæki frá þátttöku í útboðinu. Í útboðslýsingunni kemur sömuleiðis fram að fjarfundalausnin muni, þegar hún verður tilbúin, standa öllum notendum sjúkraskrárkerfa til boða. Með því er lausnum annarra aðila í raun rutt út af heilbrigðismarkaðnum, sem vekur áleitnar spurningar um hvort útboðið standist samkeppnislög. Hvað finnst heilbrigðisráðherranum? Í þessum efnum virðist Embætti landlæknis haga sér eins og ríki í ríkinu og líta svo á að það þurfi hvorki að taka mið af lögum um opinber innkaup né samkeppnislöggjöfinni. Það getur ekki verið vilji stjórnvalda að þannig verði haldið áfram, enda væri með því verið að skaða stórlega starfsemi ýmissa frumkvöðlafyrirtækja, sem vinna að þróun margs konar heilbrigðistæknilausna sem geta orðið til góðs fyrir samfélagið og heilsu landsmanna. Það fer því að verða áleitin spurning hvaða skoðun heilbrigðisráðherrann, sem Embætti landlæknis heyrir undir, hefur á þessum framgangsmáta stofnunarinnar. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Stephensen Heilbrigðismál Mest lesið Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Greinarhöfundur skrifaði grein hér á Vísi 19. desember síðastliðinn, undir fyrirsögninni „Þögn landlæknis um stöðu Origo“. Þar var farið yfir það hvernig Embætti landlæknis hefur komið Origo hf. í þá stöðu að vera beggja megin borðsins á heilbrigðistæknimarkaðnum. Sjúkraskrárkerfið Saga og hugbúnaðarkerfin Hekla og Heilsuvera, sem eru hluti af hinu opinbera heilbrigðiskerfi, eru í eign og umsjá Origo. Einkafyrirtæki sem bjóða heilsutæknilausnir, bæði hug- og vélbúnað sem þarf að tengjast kerfunum, mega jafnframt búa við það að Origo keppir beint við þau með uppbyggingu Helix, sem nú er sjálfstætt dótturfélag en var áður heilbrigðislausnir Origo. Allir sjá að þessi staða er í hæsta máta óeðlileg og getur ekki haft góð áhrif á samkeppni og framþróun á markaði fyrir heilbrigðistæknilausnir. Fyrirsögn fyrri greinar höfundar vísaði til þess að þá, 19. desember, hafði Embætti landlæknis ekki svarað erindi sem Félag atvinnurekenda sendi því í byrjun nóvember, með ýmsum spurningum um stöðu Origo gagnvart kerfunum sem hin opinbera heilbrigðisþjónusta notar, þar á meðal hvernig embættið hygðist tryggja að Origo yrði ekki beggja vegna borðsins. Svarbréf barst loksins 30. janúar, en svörin draga því miður ekkert úr áhyggjum FA af samkeppnisstöðunni á heilbrigðistæknimarkaðnum. Lögin brotin of lengi til að hægt sé að snúa til baka? Kærunefnd útboðsmála komst á sínum tíma að þeirri niðurstöðu að kaup landlæknisembættisins á þróun Heklu og Heilsuveru, sem og fjarfundabúnaði á heilbrigðissviði, af Origo væru ólögmæt og hefðu farið fram án lögbundins útboðsferlis árum saman þrátt fyrir að vera langt yfir viðmiðunarfjárhæðum. Nefndin lagði níu milljóna sekt á landlæknisembættið og lagði fyrir það að bjóða viðskiptin út. Landlæknir neitar að una úrskurðinum og hefur skotið málinu til dómstóla. Í svari landlæknisembættisins til FA segir að „það fjármagn sem embætti[nu] hefur verið úthlutað í málaflokkinn hefur ekki dugað til að fara í endurgerð eða kaup á nýju[m] kerfum í stað þessara kerfa.“ Með öðrum orðum hafa lögbrot Embættis landlæknis og mögulega ráðuneytis heilbrigðismála þar á undan staðið svo lengi að ríkisvaldið hefur ekki efni á að fara að lögum um opinber innkaup og bjóða viðskiptin út lögum samkvæmt. Þessi framganga opinberrar stofnunar er ekki til eftirbreytni. Origo hf. hefur með þessu verið komið í stöðu sem er ekki með nokkrum hætti verjandi. Hvað ætlar Samkeppniseftirlitið að gera? Fyrirtæki á heilbrigðistæknimarkaðnum hafa um árabil kvartað undan stöðu Origo og forvera fyrirtækisins. Einn þeirra forvera var EMR hugbúnaður sem rann inn í Nýherja, síðar Origo. Árið 2011 komst Samkeppniseftirlitið (SE) að þeirri niðurstöðu að sú staða væri „óheppileg í samkeppnislegu tilliti að sami aðilinn eigi heilbrigðisnet [Heklu] og hugbúnað sem netið notar og er í samkeppni við aðra aðila sem selja sambærilegan hugbúnað.“ Samkeppniseftirlitið ákvað á þeim tíma að taka ekki á málinu vegna þeirra fyrirætlana þáverandi ráðuneytis heilbrigðismála að bjóða út hönnun á nýju heilbrigðisneti sem tæki við af Heklu og yrði að fullu í eigu ráðuneytisins. Raunar taldi SE nægilegt að sami aðili, eða tengdir aðilar, ættu ekki bæði heilbrigðisnetið og hugbúnað sem notaðist við það í samkeppni við aðra. Embætti landlæknis tók við Heklu-kerfinu og tilkynnti SE undir árslok 2012 að embættið hefði keypt kerfið. Eftir það hefur Samkeppniseftirlitið ekki séð ástæðu til að aðhafast í málinu. Í skjóli þess athafnaleysis hefur Origo styrkt stöðu sína á tengdum mörkuðum enn frekar. Eins og áður sagði, taldi kærunefnd útboðsmála að Heklu-kerfið væri í eigu Origo. Í svörum Embættis landlæknis til FA kemur fram að allir samningar um áðurnefnd kerfi séu bundnir hugverkarétti Origo hf. „Embætti landlæknis keypti hugverkarétt að eldri útgáfu Heklu árið 2012 en Origo á samt sem áður hugverkarétt að kerfinu,“ segir þar (leturbreyting greinarhöfundar). Með öðrum orðum er sú staða, sem Samkeppniseftirlitið taldi óviðunandi árið 2011, ennþá uppi. Sama fyrirtækið á kerfið og rekur það og selur heilbrigðistæknilausnir sem þurfa að tengjast því, í beinni samkeppni við önnur heilbrigðistæknifyrirtæki. Þetta er allsendis óviðunandi staða og fyllsta ástæða fyrir samkeppnisyfirvöld að taka á henni. Sérsniðin útboð Í bréfi Embættis landlæknis kemur fram að undanfarin misseri hafi embættið í stórauknum mæli farið í útboð á þróun á nýjum lausnum fyrir heilbrigðiskerfið. Eitt slíkt var opinberað rétt fyrir jól, en þá efndi landlæknir til útboðs á fjarfundalausn til notkunar á heilbrigðissviði. Keppinautar Origo hafa þegar kært útboðið til kærunefndar útboðsmála vegna þess að augljóst virðist að útboðsgögn séu sniðin að tiltekinni fjarfundalausn, sem Origo hf. og Sensa ehf., samstarfsaðili Origo, höfðu þegar prófað og þróað í samstarfi við landlæknisembættið, án útboðs og þvert á lög um opinber innkaup. Það eina rétta í stöðunni hefði að sjálfsögðu verið að útiloka þau fyrirtæki frá þátttöku í útboðinu. Í útboðslýsingunni kemur sömuleiðis fram að fjarfundalausnin muni, þegar hún verður tilbúin, standa öllum notendum sjúkraskrárkerfa til boða. Með því er lausnum annarra aðila í raun rutt út af heilbrigðismarkaðnum, sem vekur áleitnar spurningar um hvort útboðið standist samkeppnislög. Hvað finnst heilbrigðisráðherranum? Í þessum efnum virðist Embætti landlæknis haga sér eins og ríki í ríkinu og líta svo á að það þurfi hvorki að taka mið af lögum um opinber innkaup né samkeppnislöggjöfinni. Það getur ekki verið vilji stjórnvalda að þannig verði haldið áfram, enda væri með því verið að skaða stórlega starfsemi ýmissa frumkvöðlafyrirtækja, sem vinna að þróun margs konar heilbrigðistæknilausna sem geta orðið til góðs fyrir samfélagið og heilsu landsmanna. Það fer því að verða áleitin spurning hvaða skoðun heilbrigðisráðherrann, sem Embætti landlæknis heyrir undir, hefur á þessum framgangsmáta stofnunarinnar. Höfundur er framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda.
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun